06/10/2019
Sau đợt tự sướng như thể ‘tiểu nhân đắc chí tiểu
nhân cười’ vào tháng 4 năm 2019 về thành tích đã thu gom được hơn 8 tỷ USD và
tích lũy cho quỹ dự trữ ngoại hối quốc gia đến hơn 60 tỷ USD - cao chưa từng thấy
từ trước tới nay, dàn đồng ca do Ngân hàng Nhà nước lĩnh xướng và các tờ báo quốc
doanh phụ họa chợt im bặt. Im cho đến nay.
Từ tự sướng đến im bặt
Thậm chí khi công bố số liệu về cán cân thanh toán tổng
thể quý 2/2019, Ngân hàng Nhà nước cũng không nói đến thành tích thu gom ngoại
tệ và quỹ dự trữ ngoại hối, cho dù đó là những con số mà Thủ tướng ‘Cờ Lờ Mờ Vờ’
Nguyễn Xuân Phúc luôn tự hào và đã có lúc bật đèn xanh cho báo chí nhà nước
đăng tin thả giàn về vấn đề từng được xem là ‘nhạy cảm’ và nằm trong độ ‘MẬT’
này.
Chỉ có một vài công ty chuyên phân tích chỉ số kinh
tế, như SSI Research, đưa ra nhận định rằng quỹ dự trữ ngoại hối vẫn tiếp tục
tăng cao chưa từng có, ước tính khoảng 70 tỷ USD.
Nhưng ở một chiều kích khác và âm thầm, có tính toán
cho biết Ngân hàng Nhà nước vẫn âm thầm gom ngoại tệ và đã gom được 9,15 tỷ USD
sau nửa đầu năm 2019. Tuy nhiên gần đây con số đó dường như đã chựng lại mà
không phát triển thêm nữa.
Vì sao chính phủ Việt Nam không còn khoe khoang
thành tích dự trữ ngoại hối? Khiêm tốn chăng? Hay bởi nguồn cơn khó nói nào?
Cùng lúc, một số bài viết trên báo quốc doanh đã tỏ
ra lo lắng về tương lai ‘Việt Nam có thể bị Mỹ xếp vào danh sách các nước thao
túng tiền tệ’, và nguy cơ đó cho đến nay vẫn tồn tại.
Đó mới chính là nguồn gốc của sự nín miệng.
Hãy ngoái đầu về dĩ vãng gần…
Mấp mé bờ vực thao túng tiền tệ
Vào đầu năm 2019, Mỹ đã sử dụng ba tiêu chí để đánh
giá việc thao túng tiền tệ của một quốc gia: thặng dư tài khoản vãng lai lớn
hơn 3% GDP, thặng dư thương mại hàng hóa song phương với Mỹ ít nhất là 20 tỷ đô
la, và can thiệp vào thị trường ngoại hối vượt quá ít nhất 2% GDP. Nhưng khi đó
đã không vang vọng lời cảnh báo nào từ trong nội bộ các cơ quan kinh tế Việt
Nam. Bài ca ‘tự sướng’ vẫn reo vui bất tận cùng với đà tăng trưởng thặng dư xuất
khẩu vào thị trường Mỹ và sự phình ra đáng kể của quỹ dự trữ ngoại hối.
Sau nhiều năm liên tục gia tăng giá trị xuất siêu
vào thị trường Hoa Kỳ, đến năm 2018 Việt Nam đã đạt thặng dư thương mại hàng
hóa song phương với Mỹ (còn gọi là giá trị xuất siêu) ở mức kỷ lục tới 35 tỷ
USD, càng củng cố một cách chắc chắn vị trí thứ 6 của Việt Nam trong số 16 quốc
gia bị Donald Trump liệt vào danh sách ‘gây hại’ cho nền kinh tế Mỹ. Không chỉ
dừng ở đó, năm 2019 sẽ có thể mang lại giá trị xuất siêu trên 40 tỷ USD trong
cán cân thương mại Việt - Mỹ.
Trong khi đó, Ngân hàng Nhà nước đã liên tục nâng tỷ
giá trung tâm trong những tháng cuối năm 2017 và trong 4 tháng đầu năm 2019,
trong bối cảnh thị trường và tỷ giá USD/VND ổn định, và đặc biệt là trong điều
kiện cung ngoại tệ dồi dào và nhà điều hành mua vào lượng lớn, để dẫn đến kết
quả đã mua vào lượng khá lớn ngoại tệ hơn 8 tỷ USD.
Việc Ngân hàng Nhà nước tăng tỷ giá trung tâm để
kích thích gom USD trôi nổi, dù đã trám bớt lỗ hổng toang hoác của quỹ dự trữ
ngoại hối để có tiền trả nợ nước ngoài, nhưng lại khiến cơ quan ‘siêu ngân
hàng’ này phải trút vào thị trường tự do đến 200.000 tỷ đồng trong 4 tháng đầu
năm 2019 - chiếm đến hơn 4% GDP, tức vượt xa giới hạn 2% GDP mà Mỹ quy định đối
với quốc gia thao túng tiền tệ.
Như vậy xét theo hệ thống tiêu chí của Mỹ, Việt Nam
đã vi phạm về hai tiêu chí thặng dư thương mại hàng hóa song phương với Mỹ ít
nhất là 20 tỷ đô la, và can thiệp vào thị trường ngoại hối vượt quá ít nhất 2%
GDP, khiến Việt Nam đầy triển vọng bị Mỹ đặt vào danh sách các nước thao túng
tiền tệ, nếu không phải trong năm 2019 thì cũng vào những năm sau đó.
Vậy Việt Nam có thể tự làm gì để khỏi lọt vào danh
sách tai họa đó?
Tiến thoái lưỡng nan
Tình thế giờ đây đã có vẻ quá trễ cho một sự rút
lui, dù có muốn rút lui theo trật tự.
Bởi Việt Nam khó có thể giảm mức độ thặng dư thương
mại với Mỹ trong ngắn hạn, tức ngay trong năm 2019 và nửa đầu năm 2020, khi mà
diễn biến xuất khẩu hàng hóa vào thị trường Mỹ vẫn còn đà và vẫn chưa vấp phải
một hàng rào thuế quan dựng đứng như bức tường mà Mỹ đã dựng trước hàng hóa của
Trung Quốc. Ngoài ra, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang Việt
Nam cùng với việc hàng hóa Việt Nam dần thay thế hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu
sang Mỹ khiến cho thặng dư thương mại với Mỹ nhiều khả năng sẽ vẫn tiếp tục gia
tăng trong thời gian tới.
Chưa kể đến thặng dư với Mỹ tăng nhanh chóng trong
thời gian vừa qua đến một phần từ việc hàng hóa Trung Quốc lách xuất xứ qua Việt
Nam để xuất khẩu sang Mỹ, điển hình là mặt hàng thép. Theo đánh giá của một số
chuyên gia kinh tế, nếu nhìn tương quan giữa các nhóm ngành xuất khẩu sang Mỹ
và các nhóm ngành nhập khẩu từ Trung Quốc, ngoại trừ điện thoại và linh kiện,
khá nhiều các nhóm hàng đạt tốc độ tăng trưởng mạnh sang Mỹ lại trùng khớp với
các nhóm hàng gia tăng nhập khẩu từ Trung Quốc như máy tính và sản phẩm điện tử,
máy móc phụ tùng khác, gỗ và sản phẩm từ gỗ.
Mà như thế, Việt Nam chỉ còn cách phải kiểm soát chặt
chẽ tình trạng nhập nhèm trên thì xuất siêu của Việt Nam với Mỹ trong thời gian
tới, dù vẫn tăng, nhưng tốc độ có thể chậm lại so với nửa đầu năm 2019 và do đó
mới có thể khiến Trump bớt giận dữ về ‘kẻ lạm dụng thương mại tồi tệ nhất’ (cụm
từ mà Trump thốt ra vào tháng 5 năm 2019, không hẳn là bốc đồng, nhằm chỉ trích
Việt Nam).
Còn với việc can thiệp thị trường ngoại hối, nhiều
khả năng Ngân hàng Nhà nước sẽ phải tự giảm bớt tỷ lệ can thiệp xuống mức 2% bằng
cách bán bớt một phần ngoại tệ đã thu gom trước đây, mà con số bán ra có thể
vào khoảng 3 - 4 tỷ USD.
Hiệu ứng của Danh sách các nước thao túng tiền tệ mà
Hoa Kỳ tạo ra là thấy rõ, bởi sau khi bị Mỹ áp hệ tiêu chí về việc này, cả Ngân
hàng Nhà nước lẫn chính phủ Việt Nam đã chỉ phản ứng một cách yếu ớt. Thậm chí
còn có thể lượng hóa hiệu ứng đó: nếu vào năm 2019 Ngân hàng Nhà nước đã mang lại
số lời lãi lớn cho Nhà máy In tiền Quốc gia bằng những đơn đặt hàng in thêm núi
tiền đến hơn 200.000 tỷ đồng để thu gom hơn 9 tỷ USD, thì đến năm 2019 số đơn đặt
hàng in tiền đã bị thu ngắn đáng kể, đến nỗi Nhà máy In tiền Quốc gia còn bị lỗ
đến hơn 11 tỷ đồng chỉ trong nửa đầu năm 2019.
Nếu không gấp rút thực thi những biện pháp cấp bách
để khỏi vi phạm các tiêu chí của Mỹ, sắp tới Việt Nam rất có thể bị Mỹ xếp vào
danh sách các quốc gia thao túng tiền tệ, để tương lai rất cận kề là theo lệnh
của Tổng thống Trump, Đại diện Thương mại Mỹ sẽ nâng cao mức thuế suất đánh vào
hàng xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Mỹ - tương tự chiến dịch nâng thuế
suất đến 25% của Mỹ đối với toàn bộ 500 tỷ USD giá trị hàng hóa của Trung Quốc
vào thị trường Mỹ.
Và nếu bị Mỹ đánh thuế nặng hàng xuất khẩu, nhiều
doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh hàng Việt Nam sẽ lâm vào cảnh phá sản, còn
nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài sẽ không thể chịu nổi thuế suất cao
mà sẽ phải rút khỏi Việt Nam, khiến nền kinh tế nước này lao nhanh vào suy
thoái trầm kha và càng khiến tuổi thọ của chính thể độc đảng trở nên ngắn ngủi
đến khó lường.
Chưa kể cửa vào ‘kinh tế thị trường’ của chính thể độc
đảng ở Việt Nam, vốn đã chẳng rộng mở gì, sẽ càng thêm hẹp lại…
No comments:
Post a Comment