Lê Phan
October 27, 2019
Chỉ vài mile cách sân golf của Tổng Thống Donald
Trump ở Tô Cách Lan (Scotland) là một ốc đảo của dân tỵ nạn, mà là dân tỵ nạn đến
từ Syria.
Như tất cả các cơ sở nhà nước ở Tô Cách Lan, tấm bảng
ở tòa thị sảnh ở Iverurie có tiếng Anh và tiếng Gaelic. Nhưng trong căn phòng đầy
người trong một buổi chiều bắt đầu lạnh của mùa Thu, chỉ nghe toàn tiếng Ả Rập.
Khoảng hơn hai chục người tụ tập để nghe một trình
bày bằng tiếng của họ về thủ tục làm ăn. Hầu hết là người Syria, và họ muốn biết
những điều như thuế và luật lệ. Một số nói họ muốn mở tiệm ăn, trong khi một số
khác muốn mở tiệm cắt tóc.
Ông Ahmed Sabir, một cố vấn biết nói tiếng Ả Rập ở
cơ quan tư vấn của chính phủ mang cái tên Business Gateway, ngạc nhiên bảo “Nhiều
người đến hơn là tôi chờ đợi. Tôi cũng không nghĩ đây là khóa họp cuối cùng của
tôi.”
Quang cảnh ở một góc của vùng cao nguyên Tô Cách Lan
không phải chỉ là phản ảnh mức độ đa văn hóa. Tô Cách Lan đã nhận nhiều người tỵ
nạn tính theo lợi tức đầu người từ Syria hơn bất cứ nơi nào ở Liên hiệp Vương
Quốc Anh theo một chương trình thành lập cách đây bốn năm. Và trong bầu không
khí bấp bênh của Brexit, cố gắng của họ vừa là nhân đạo nhưng cũng có tính
chính trị.
Chính phủ Tô Cách Lan đã được Liên Hiệp Quốc ca ngợi
về cố gắng hội nhập người tỵ nạn, và chính sách mở cửa cho di dân đã là một
thúc đẩy đúng lúc cho biện minh của họ là xứ họ đang ngày càng tách rời ra khỏi
nước Anh láng giềng.
Tô Cách Lan bỏ phiếu ở lại với Liên Hiệp Âu Châu và,
năm năm sau vụ trưng cầu dân ý về ly khai, chính phủ ủng hộ độc lập đang thúc đẩy
cho một cuộc trưng cầu dân ý mới về việc tách rời khỏi phần còn lại của Vương
Quốc Thống Nhất.
Thủ hiến Nicola Sturgeon tuyên bố hôm tháng này là
Brexit đã khiến cho việc bỏ phiếu lại khó chối cãi và bà đang đòi chính phủ Anh
cho bà cơ hội để tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý mới.
Như giáo sư Aliso Phipps, giáo sư ngữ học và nghiên
cứu xuyên văn hóa ở Viện đại học Glasgow giải thích, “Tô Cách Lan khác, đó là câu thần chú. Nếu muốn tạo một xã hội phát triển
và bao dung, cách mà mình kết hợp những nhóm bị bỏ ra ngoài lề là điểm tối quan
trọng.”
Chính sách đi đến điều mà chính phủ gọi là “New
Scots” những người Tô Cách Lan mới, đến từ chiến thuật hội nhập, mà bà Phipps
là chủ tịch của nhóm kiểm tra. Nó đưa ra viễn ảnh cho “một quốc gia chào đón”
nơi di dân và tỵ nạn chính trị có thể xây dựng lại cuộc đời của mình.
Tô Cách Lan nhận 2,937 người tỵ nạn theo Chương
Trình Tái Định Cư những người Syria bị lâm nguy nhất cho đến Tháng Sáu vừa qua,
khoảng hai phần ba nhiều hơn con số của một vùng của Anh. Một số tìm đường đến
Inverurie, chỉ 15 mile cách sân golf của Tổng Thống Trump ở bờ biển Bắc Hải. Và
ở vùng hẻo lánh này họ không ngờ đã tìm được chốn nương thân.
Ở một khía cạnh nào đó, sự chào đón họ nhận được thật
ngạc nhiên. Về chính trị, đảng ủng hộ độc lập Scottish National Party đã thua đảng
Bảo thủ trong cuộc bầu cử năm 2017 ở đây và xóm này bỏ phiếu ủng hộ Brexit cao
nhất hơn bất cứ nơi nào khác ở Tô Cách Lan trong cuộc trưng cầu dân ý năm trước.
Kỹ nghệ dầu thô, vốn đã thổi phồng nền kinh tế một cách giả tạo, đã ngày càng
suy thoái.
Bà Katie MacLean, giám đốc tái định cư của Tỉnh
Aberdeenshire giải thích là nguồn đa dạng duy nhất cho vùng này là lịch sử những
di dân từ Đông Âu đến tìm công ăn việc làm trong kỹ nghệ đánh cá và nông nghiệp.
Bà nói “Chúng tôi không có kinh nghiệm nào với dân tỵ nạn ở vùng đông bắc Tô
Cách Lan, thành ra khi chúng tôi bắt đầu nói đến chuyện này thì thật quả là một
sự cá độ lớn.”
Một buổi tối Tháng Mười trong một căn nhà ở ngôi
làng cách Inverurie khoảng 8 mile, các phụ nữ dân địa phương và Syria bắt đầu xếp
những bộ đồ kinh nguyệt có thể dùng lại được cho miền nông thôn Tanzania. Một số
lần đầu tiên gặp nhau, một số khác đã là bạn. Họ nói chuyện, uống trà, ăn bánh
sandwich halal và bánh oatcakes.
Bà Ayoush, một người tình nguyện Syria, giải thích
khi một trong những người trong ban tổ chức hỏi tại sao họ quyết định đến “Quý
vị đang giúp đỡ người khác và chúng tôi cũng muốn tiếp tay.”
Cách đây gần bốn năm, bà còn đang sống ở Aleppo. Cuộc
nội chiến bắt đầu năm 2011 đã buộc bà phải chạy loạn, và cuộc chiến vẫn chưa có
dấu hiệu nào kết thúc. Cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ tháng này sau quyết định của
Hoa Kỳ bỏ rơi đồng minh Kurd đã chuyển cuộc chiến sang một giai đoạn mới và khó
tiên đoán.
Bà Ayoush sau cùng trôi giạt đến Inverurie, một thị
trấn chỉ vỏn vẹn có 16,000 dân, cách thủ phủ Edinburgh khoảng 100 mile, sau khi
xin tỵ nạn ở Lebanon cùng gia đình và được chuyển sang cho Liên Hiệp Quốc rồi
Anh Quốc. Họ là trong số những người Syria đầu tiên đến thị trấn.
Một góc sân golf của gia đình Tổng Thống Trump ở
Scotland. (Hình: Getty Images)
Sẽ có 58 gia đình ở khu vực này vào Giáng Sinh, với
nhiều người đã xuất hiện tình nguyện cho các dự án cộng đồng cho những nghi thức
thường niên như nhạc hội và bật đèn cây Giáng Sinh. Họ cũng bắt đầu tổ chức một
câu lạc bộ đá banh.
Nhà thờ West Parish của Inverurie ở trung tâm thành
phố đã cho những “người Tô Cách Lan mới” này dùng một phòng cho cầu kinh ngày
thứ sáu và nơi gặp gỡ. Mục sư Rhona Cathcart nói “Họ luôn bày tỏ cảm tưởng là
được chào đón. Dĩ nhiên không phải là họ không có những kinh nghiệm khó khăn.”
Tô Cách Lan chưa bị phản ứng vì đã thu nhận quá nhiều
người từ những quốc gia tan nát vì chiến tranh, đặc biệt Hồi giáo, vốn đã khiến
Thủ Tướng Angela Merkel của Đức mất sự ủng hộ, và cho phép những lãnh tụ của
Hungary và Ba Lan củng cố được quyền lực của mình và thúc đẩy cử tri bỏ phiếu
cho những đảng dân tộc từ Thụy Điển đến Na Uy.
Nó cũng không có những áp lực vốn nhiều chính trị
gia ủng hộ Brexit đã nuôi dưỡng ở những nơi khác ở Anh khi nói đến di dân.
Phần Anh trong Liên Hiệp Vương Quốc là khu vực mật độ
dân số cao nhất Âu Châu trong khi Tô Cách Lan với chỉ vỏn vẹn có 5.4 triệu người
chỉ bằng có 8% dân số Liên hiệp Vương quốc. Di dân chiếm từ 12 đến 14% ở Anh
trong khi ở Tô Cách Lan chỉ có 4%. Trong khi đó, Tô Cách Lan cần người để duy
trì những kỹ nghệ như du lịch, đánh cá và nông nghiệp, đặc biệt ở những khu hẻo
lánh miền bắc.
Ông Angus MacNeil của đảng SNP trong quốc hội toàn
vương quốc ở Luân Đôn nói “Di dân tốt cho chúng tôi, chúng tôi cần họ cho nền
kinh tế, và tất cả chúng tôi đều thắng lợi.” Quận bầu cử của ông ở vùng bờ biển
phía tây mới có đền thờ Hồi giáo đầu tiên.
Thúc đẩy hiện nay là làm sao cho tỉnh Aberdeenshire
thêm người Syria làm việc và mở các cửa tiệm.
Anh ngữ vẫn là trở ngại chính để kiếm việc theo sau
là sự công nhận những bằng cấp của Syria. Mục đích của khóa hội thảo bằng tiếng
Ả Rập ở Inverurie là để giúp giảm cản trở. Nhiều người ngồi ở những ghế xếp có
nệm nhung đã bạc màu ở tòa thị sảnh bắt đầu mơ ước mở tiệm. Việc này sẽ thay đổi
bộ mặt của khu phố chính, vốn cho đến nay chưa có dấu tích nào của những “người
Tô Cách Lan mới.” Chắc chắn là chưa có nhà hàng Trung Đông, chưa có tiệm thịt
halal.
Để tránh tiềm năng căng thẳng vì những dịch vụ như
nhà cửa, hội đồng tỉnh để cho những người di dân ở rải rác và tạo một nhóm
WhatsApp để họ có thể thường xuyên liên lạc. Toán định cư đưa họ đi thăm các
nơi để họ hiểu thêm về Tô Cách Lan, và đang thử nghiệm một chương trình họ tiếp
đón những nhóm tôn giáo khác đến thăm nghỉ lễ.
Bà MacLen giải thích: “Hiện nay chúng tôi tái định
cư 15 gia đình một năm và chúng tôi luôn theo dõi xem dịch vụ có theo kịp
không. Thẩm thấu thực sự có tính chủ quan.”
Mà thực vậy, những người tỵ nạn Syria đã hài lòng
hơn và ổn định ở Tô Cách Lan hơn là ở các nơi khác ở Anh, theo một cuộc nghiên
cứu của Viện đại học Glasgow. Cuộc khảo sát thấy là 81% những người ở Tô Cách
Lan có ý định ở lại, so với 65% ở Anh.
Bước dọc theo Sông Don vốn phân chia hai vùng của
Inverurie, một người Syria, yêu cầu đừng nêu tên, nói ngay cả nếu ông có dọn đi
nơi khác để học hành hay vì công việc, ông sẽ trở lại đây để lập gia đình nuôi
con.
“Đúng trời rất lạnh, nhưng nó an bình,” ông ta nói.
Như những người Syria khác, dân chúng địa phương gọi ông là “New Scot,” không
phải người tỵ nạn. Và đó là điều ông cũng tự nhận. Ông đã tìm được không phải
chỉ là một miền tạm dung mà một quê hương mới. (Lê Phan)
No comments:
Post a Comment