Thời
điểm thích hợp để Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ
Thanh Phương
- RFI
Đăng ngày: 11/09/2023 - 08:49
Nhân chuyến
thăm Việt Nam của tổng thống Mỹ Joe Biden, hôm qua, 10/09/2023, Hà Nội và
Washington đã nâng cấp quan hệ song phương lên thành “đối tác chiến lược
toàn diện”, mức cao nhất trong hệ thống quan hệ đối ngoại của Hà Nội. Nếu
như việc nâng cấp quan hệ vẫn là yêu cầu từ lâu của Hoa Kỳ, về phía Việt Nam,
đây là một diễn tiến ngoạn mục, bởi cho đến gần đây Hà Nội vẫn rất ngần ngại thắt
chặt hơn nữa bang giao với Mỹ, vì sợ phản ứng từ Trung Quốc.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì lễ tiếp đón tổng thống Mỹ Joe Biden
tại phủ chủ tịch Việt Nam, Hà Nội, ngày 10/09/2023. AP - Evan Vucci
Trả lời RFI Việt ngữ, nhà nghiên cứu Lê Hồng
Hiệp, Viện Nghiên Cứu Đông Nam Á, Singapore, cho rằng thời điểm hiện nay là
thích hợp để Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ mà không gặp trở ngại nào và cũng
không gặp phản ứng mạnh từ phía Trung Quốc. Sau đây mời quý vị theo dõi bài phỏng
vấn với nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp.
RFI: Xin chào anh Lê Hồng Hiệp.
Trước hết theo anh, những lý do gì khiến Việt Nam nay mạnh dạn nâng cấp quan hệ
với Mỹ sau một thời gian chần chừ:
Lê Hồng Hiệp: Việc
Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ thì có nhiều lý do. Thật sự Mỹ và Việt Nam xứng
đáng là đối tác chiến lược toàn diện của nhau. Hiện tại Việt Nam đã thiết lập
quan hệ đối tác chiến lược với bốn quốc gia là Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và Hàn Quốc.
So với các đối tác này thì Mỹ hoàn toàn là ngang tầm, thậm chí quan trọng hơn đối
với Việt Nam về kinh tế và chiến lược. Chính vì vậy mà việc Việt Nam quyết định
nâng cấp quan hệ với Mỹ lên đến mức ngang với các nước kia là hoàn toàn hợp lý.
Ngoài ra, về mặt thời điểm, thứ nhất là hai nước đang kỷ niệm 10 năm quan hệ đối
tác toàn diện, một thời điểm, một cái cớ rất phù hợp để hai bên có thể nâng cấp
quan hệ mà không gây ra phản ứng từ các đối tác khác, đặc biệt là từ phía Trung
Quốc.
Thứ hai, về phía tính toán của Việt Nam, năm nay
cũng là năm phù hợp, vì nếu Việt Nam chờ đợi thêm thì có thể có những yếu tố bất
định mà Việt Nam không thể lường trước được. Ví dụ như năm sau, Mỹ sẽ bầu tổng
thống, chúng ta không thể biết chắc chắn là chính quyền của Mỹ sẽ có gì thay đổi
hay không, và nếu có thay đổi, thì liệu Việt Nam có còn là một ưu tiên trong
chính sách đối ngoại của Mỹ hay không.
Cạnh tranh Mỹ-Trung đang có xu hướng ngày càng gay gắt,
nếu Việt Nam trì hoãn việc nâng cấp quan hệ với Mỹ, thì nếu trong tương lai, cạnh
tranh Mỹ -Trung xấu đi, việc Việt Nam quyết định nâng cấp quan hệ với Mỹ có thể
dẫn đến những phản ứng tiêu cực từ phía Trung Quốc, vì có thể bị xem là
chọn đứng về phía Mỹ để chống Trung Quốc.
Ngoài ra, còn có các lợi ích tiềm năng mà Việt Nam
có thể mong đợi nhận được từ việc nâng cấp quan hệ, như là từ thương mại, đầu
tư, công nghệ hay hợp tác chống biến đổi khí hậu và đặc biệt là những hỗ trợ của
Mỹ trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng.
RFI: Ngược lại, đối với Hoa Kỳ,
việc nâng cấp quan hệ với Việt Nam lên thành “đối tác chiến lược toàn diện”
mang lại những mối lợi gì?
Lê Hồng Hiệp: Về
kinh tế, Việt Nam đang có vai trò ngày càng quan trọng đối với Hoa Kỳ. Năm vừa
rồi, Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ bảy của Hoa Kỳ bên cạnh
các đối tác lớn truyền thống của họ. Điều này càng trở nên rõ ràng hơn trong bối
cảnh cạnh tranh Mỹ-Trung dẫn đến các mâu thuẫn về thương mại và đầu tư, dẫn đến
việc nhiều công ty của Mỹ đã chuyển các cơ sở sản xuất của họ qua các nước
khác, trong đó có Việt Nam, biến Việt Nam thành một mắt xích ngày càng quan trọng
trong chuỗi cung ứng toàn cầu, phục vụ cho nền kinh tế Mỹ cũng như là các công
ty đa quốc gia của Mỹ.
Về mặt chiến lược, Việt Nam đóng vai trò ngày càng
quan trọng trong khu vực, đặc biệt là trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung,
Mỹ-Nga ngày càng gay gắt. Hoa Kỳ coi Việt Nam ngày càng quan trọng trong tính
toán của họ đối với việc xử lý quan hệ với Trung Quốc và Nga. Không thể biến Việt
Nam thành đồng minh quân sự thì họ cũng muốn Việt Nam trở thành một đối tác có
thể hỗ trợ các mục tiêu chiến lược của Mỹ, hoặc bằng mọi cách ngăn Việt Nam ngả
về phía Trung Quốc hay Nga và qua đó tạo ưu thế chiến lược cho Mỹ và các đồng
minh trong việc ứng phó với các đối thủ chiến lược này.
Việc nâng cấp quan hệ với Việt Nam cũng phù hợp với
tầm nhìn về Ấn Độ-Thái Bình Dương của chính quyền Biden, vốn ưu tiên phát triển
quan hệ với các nước chủ chốt trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương, trong đó có
Việt Nam, Indonesia hay Singapore…
RFI: Trong một thời gian
dài Việt Nam đã rất ngần ngại nâng cấp quan hệ với Mỹ vì sợ phản ứng của Trung
Quốc. Nay Hà Nội đã quyết định nâng quan hệ lên thành “đối tác chiến lược toàn
diện”, chắc là Việt Nam đã có lường trước phản ứng của Trung Quốc cũng như đã
có cách “hóa giải” phản ứng đó?
Lê Hồng Hiệp: Có
lẽ các nhà hoạch định chính sách ở Hà Nội đã xác định là nếu nâng cấp quan hệ với
Mỹ lên thành “đối tác chiến lược toàn diện” thì sẽ khó mà gây ra các phản ứng
quá mức từ phía Bắc Kinh. Thứ nhất, đối tác chiến lược toàn diện chủ yếu là một
tuyên bố chính trị, chứ không phải là một liên minh quân sự. Cho nên nó không
gây ra các mối đe dọa trực tiếp hay tức thì đối với Trung Quốc. Hiện giờ, quan
hệ giữa Việt Nam với Trung Quốc rất là tốt. Quan hệ song phương, ngoài vấn đề
Biển Đông đang có căng thẳng, thì đang được quản lý tốt, hầu như không có những
vấn đề quá lớn giữa hai nước. Vì vậy, khó có khả năng Trung Quốc sử dụng các biện
pháp mạnh để trừng phạt Việt Nam về việc nâng cấp quan hệ với Hoa Kỳ.
Ngoài ra, việc nâng cấp quan hệ với Hoa Kỳ cũng
không phải là điều gì quá ghê gớm đối với Trung Quốc, vì bản thân Trung Quốc đã
là “đối tác chiến lược toàn diện” của Việt Nam từ 15 năm nay, thậm chí còn ở mức
cao hơn một chút, vì về mặt chính thức đó là "đối tác hợp tác
chiến lược toàn diện”, có thêm yếu tố “hợp tác” có nghĩa là cao hơn đối tác với
Mỹ một bậc.
Bản thân Việt Nam vẫn luôn khẳng định giữ thế cân bằng
chiến lược giữa các nước lớn, đặc biệt là giwuxa Mỹ và Trung Quốc. Cuối năm
ngoái, tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã là lãnh đạo ngoại quốc đầu tiên đến thăm
Trung Quốc sau Đại hội 20 của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Và nếu như chúng ta
nhìn vào cách làm của Việt Nam từ trước đến nay thì chúng ta cũng có thể dự
đoán được là sau chuyến thăm của ông Biden đến Hà Nội thì có rất là nhiều khả
năng là Việt Nam sẽ đón tiếp chủ tịch Tập Cận Bình.
Có một dấu hiệu cho thấy điều đấy sẽ sớm xảy ra, đó
là ông Lê Kiến Siêu, Trưởng ban Đối ngoại đảng Cộng sản Trung Quốc đã sang thăm
Hà Nội và gặp các lãnh đạo Việt Nam. Có thể chuyến thăm của ông Lê Kiến Siêu là
một phần của kế hoạch chuẩn bị cho chuyến thăm của ông Tập Cận Bình sang Việt
Nam. Có thể nói là Việt Nam đã rất khéo léo trong việc giữ cân bằng trong quan
hệ giữa Mỹ với Trung Quốc và đã trấn an Trung Quốc về việc nâng cấp quan hệ với
Mỹ. Tất cả những điều này đã góp phần giúp Việt Nam cảm thấy tự tin để nâng cấp
quan hệ với Hoa Kỳ mà không lo ngại các hành động trả đũa từ phía Trung Quốc.
RFI: Mặc dù "đối
tác chiến lược toàn diện" chỉ mang tính chất là một tuyên bố chính trị, chứ
không phải là một liên minh, nhưng với quan hệ mới này thì vị thế của Việt Nam
trong cuộc đối đầu với Trung Quốc trên vấn đề chủ quyền Biển Đông có thể được
nâng cao thêm?
Lê Hồng Hiệp: Theo
tôi, có nhiều khả năng là Việt Nam sẽ có một vị thế tốt hơn, một đòn bẫy lớn
hơn trong việc ứng phó với Trung Quốc trên Biển Đông sau khi nâng cấp quan hệ với
Mỹ. Khi nâng cấp quan hệ, Mỹ có hứa sẽ hỗ trợ Việt Nam hiện đại hóa quân đội và
đặc biệt là giúp Việt Nam nâng cao năng lực thu thập thông tin tình báo trên biển,
bên cạnh những hoạt động mà lâu nay Mỹ vẫn hỗ trợ Việt Nam, đó là nâng cao năng
lực trên biển, thông qua việc chuyển giao các tàu tuần duyên cho Việt Nam, hay
hỗ trợ Việt Nam một số trang thiết bị để giúp Việt Nam ứng phó tốt hơn với các
áp lực trên biển.
Trong thời gian tới, tôi nghĩ là các hoạt động này sẽ
được duy trì và thậm chí được nâng cao. Cũng sẽ có thể có việc chuyển giao các
trang thiết bị, thậm chí vũ khí mới trong khuôn khổ "đối tác chiến lược
toàn diện" này, giúp Việt Nam có năng lực tốt hơn trong việc ứng phó với
các thách thức trên Biển Đông. Có nhiều khả năng là Mỹ, với tư cách "đối
tác chiến lược toàn diện" của Việt Nam, sẽ hỗ trợ Việt Nam tốt hơn trên
các diễn đàn quốc tế, hay trong những trường hợp mà Việt Nam có những sự cố
trên biển với Trung Quốc, như vào năm 2014 khi xảy ra vụ giàn khoan 981, Mỹ đã
là một trong những nước đã mạnh mẽ ủng hộ lập trường của Việt Namn, đã có những
tuyên bố, hành động cụ thể để giúp Việt Nam ứng phó với khủng hoảng đó và gây sức
ép để Trung Quốc rút giàn khoan ra khỏi vùng biển Việt Nam.
No comments:
Post a Comment