Chuỗi
cung ứng công nghệ cao và việc nâng cấp quan hệ Mỹ-Việt
Thông tin chi tiết từ Alexander Vuving
THE DIPLOMAT by Mercy
A. Kuo – September 25, 2023
Ba Sàm lược dịch
September 26, 2023
Tác giả Mercy Kuo của tờ Diplomat thường xuyên tiếp xúc với các chuyên
gia về đề tài, các nhà thực hành chính sách và các nhà tư tưởng chiến lược trên
toàn cầu để có được những hiểu biết đa dạng về chính sách châu Á của Hoa Kỳ. Cuộc
trò chuyện này với Tiến sĩ Alexander Vuving – giáo sư Trường Cao đẳng Nghiên cứu
An ninh tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á Thái Bình Dương Daniel K.
Inouye và biên tập viên cuốn “Hindsight, Insight and Foresight: Thinking about Security in
the Indo-Pacific” (APCSS 2020) – là bài thứ 384 trong “Loạt bài
Thông tin chi tiết về Tầm nhìn xuyên Thái Bình Dương”.
.
Năm
2021 ông dự đoán Mỹ và Việt Nam sẽ trở thành đối tác chiến lược. Điều gì làm
ông ngạc nhiên nhất về kết quả của việc nâng cấp quan hệ song phương gần đây?
Đó
không phải là một sự nâng cấp “thông thường”, mà là một sự nâng cấp kép từ “đối
tác toàn diện” đơn thuần lên “đối tác chiến lược toàn diện” đầy đủ, bỏ qua “đối
tác chiến lược” cấp trung ở giữa. Hầu hết các nhà quan sát cho rằng Hoa Kỳ và
Việt Nam đã tăng cường mối quan hệ của họ như một đối trọng với sức mạnh ngày
càng tăng của Trung Quốc. Nhưng nếu chỉ vì sự quyết đoán của Bắc Kinh, Hà Nội
sẽ nhất quyết đòi nâng cấp “bình thường” lên một bậc thành “quan hệ đối tác
chiến lược”.
Tôi
nghĩ điều thực sự thuyết phục người Việt Nam “đi tắt đón đầu” là lời đề nghị
của Hoa Kỳ biến Việt Nam thành một trung tâm công nghệ cao và bán dẫn lớn trong
chuỗi cung ứng của bạn bè Hoa Kỳ. Sự hỗ trợ của Hoa Kỳ dành cho Việt Nam để có
được công nghệ, bí quyết, vốn và khả năng tiếp cận thị trường cần thiết cho
tham vọng này là một lời hứa quan trọng, trong mối quan hệ đối tác chiến lược
toàn diện đang được nâng cao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam. Lời đề nghị này chỉ trở
nên rõ ràng trong năm nay, sau chuyến đi tới Hà Nội của Bộ trưởng Tài chính Hoa
Kỳ Janet Yellen, Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Katherine Tai và một số phái đoàn
doanh nghiệp Hoa Kỳ.
.
Cả
hai nước sẽ được hưởng lợi như thế nào từ khái niệm “đối tác chiến lược toàn
diện” mới?
Việc
chỉ định này tạo ra một khuôn khổ cho mối quan hệ song phương. Những lợi ích mà
nó mang lại hầu hết đều mang tính chất vô hình và lâu dài. Một trong những lợi
ích dễ thấy nhất của việc chỉ định mới là đối với Hoa Kỳ: nó báo hiệu cho toàn
bộ hệ thống chính trị ở Việt Nam rằng Washington hiện là “đối tác chiến lược
toàn diện” ngang hàng với những người bạn lâu năm của Hà Nội là Bắc Kinh và
Moscow. Bên cạnh sự tôn trọng cao độ này, nó cũng cho thấy Việt Nam không còn coi
Mỹ là mối đe dọa đối với chế độ Cộng sản của mình. Do đó, Hà Nội sẽ đối xử với
Washington thuận lợi hơn rất nhiều trong tương lai.
Việc
tăng cường quan hệ đối tác cũng sẽ mang lại lợi ích to lớn cho Việt Nam. Nó báo
hiệu cho thế giới kinh doanh rằng Việt Nam là điểm đến ưa thích trong chính
sách “kết bạn” của Hoa Kỳ. Các nhà đầu tư gắn liền với thị trường Hoa Kỳ sẽ
nhận được bảo hiểm chính trị nếu họ gắn chuỗi cung ứng của mình vào Việt Nam.
Điều này cực kỳ quan trọng đối với các công ty bị vướng vào cuộc cạnh tranh
Mỹ-Trung, các công ty tham gia sản xuất và buôn bán các mặt hàng quan trọng về
mặt chiến lược như chất bán dẫn.
.
Giải
thích tính toán chiến lược và thông điệp địa chính trị của Hà Nội trong việc
nâng cấp quan hệ với Washington.
Việt
Nam phải đối mặt với sự bất ổn tuyệt đối khi bước vào Chiến tranh Lạnh 2, kỷ
nguyên mới của sự cạnh tranh ngày càng cao giữa các cường quốc. Vì vậy, nó cần
phải mở rộng bờ rào bờ giậu của mình. Vào tháng 12 năm 2021, Tổng Bí thư Đảng
Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã ví chính sách đối ngoại lý tưởng của Việt
Nam giống như cây tre vì tính linh hoạt và kiên cường của nó. Mối quan hệ hợp
tác nâng cao với Hoa Kỳ nhằm tối đa hóa sự linh hoạt của Hà Nội trong việc đối
phó với các cường quốc. Có “mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện” với cả ba
cường quốc – Mỹ, Trung Quốc và Nga – Việt Nam cho rằng mình có thể di chuyển tự
do giữa ba cường quốc này. Nó có thể chọn một bên phù hợp nhất với lợi ích của
mình mà không chọn bên nào trong cuộc cạnh tranh quyền lực lớn.
Điều
này đòi hỏi trò chơi mà Hà Nội chơi giữa các cường quốc không phải là trò chơi
có tổng bằng 0. Vì vậy, Hà Nội đã cố gắng cho Bắc Kinh và Moscow thấy rằng sự
tiến bộ trong quan hệ của nó với Washington không làm tổn hại đến các mối quan
hệ của mình với hai nước kia. Nó cũng cố gắng hết sức để cho Washington thấy
rằng mối quan hệ tốt đẹp của mình với Bắc Kinh và Moscow không gây bất lợi cho
quan hệ Mỹ-Việt. Vì vậy, một thông điệp trọng tâm mà Hà Nội muốn gửi đi là nó
không chơi trò chơi có tổng bằng 0 giữa các cường quốc, và nếu nó đứng về phía
một cường quốc [trong một vấn đề], thì điều đó không có nghĩa là nó sẽ đứng về
phía nào trong sự cạnh tranh của họ.
Trò
chơi này lại đòi hỏi tài ngoại giao cây tre rất khéo léo. Vẫn còn một dấu hỏi
lớn là liệu cách tiếp cận này có bền vững về lâu dài hay không, trong bối cảnh
khoảng cách ngày càng tăng giữa một bên là Trung Quốc và Nga và một bên là
phương Tây. Nếu vị thế của Việt Nam không có tính chiến lược cao, thì các cường
quốc có thể sẵn sàng khoan dung cho kiểu lăng nhăng [promiscuity] về địa chính
trị này trong lâu dài. Nhưng tôi e rằng vị trí của Việt Nam có thể quá chiến
lược để điều đó xảy ra.
.
Tác
động tiềm tàng của việc nâng cấp quan hệ song phương đối với động lực an ninh
khu vực và hội nhập kinh tế là gì?
Việc
nâng cấp sẽ ảnh hưởng đến cán cân quyền lực trong khu vực. Việt Nam và Hoa Kỳ
chia sẻ các mục tiêu chiến lược là chống lại sự thống trị của Trung Quốc ở Đông
Nam Á và duy trì trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc trung lập ở Biển Đông.
Mối quan hệ đối tác Mỹ-Việt được nâng cao sẽ tạo thêm sức nặng cho cán cân
quyền lực ở khía cạnh này.
Về
mặt kinh tế, mối quan hệ hợp tác này sẽ tạo ra một số thuận lợi cho chính sách
“kết bạn” của Hoa Kỳ. Nó sẽ thúc đẩy việc tái cơ cấu chuỗi cung ứng toàn cầu từ
Trung Quốc sang một số quốc gia thân thiện với Hoa Kỳ.
.
Đánh
giá các yếu tố và thời điểm đằng sau quyết định của Washington nhằm tăng cường
hợp tác chiến lược với Hà Nội và những tác động đối với sự lãnh đạo của Hoa Kỳ
và Việt Nam ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Yếu
tố cuối cùng thúc đẩy sự can dự chiến lược giữa Washington và Hà Nội là sự trỗi
dậy quyền lực của Bắc Kinh. Một mặt, ảnh hưởng ngày càng mở rộng của Trung Quốc
ở Biển Đông, Campuchia và Lào khiến Việt Nam xích lại gần Mỹ hơn. Mặt khác, mối
đe dọa của Trung Quốc đối với quyền lực toàn cầu của Mỹ khiến Mỹ phải tăng
cường quan hệ với các nước cam kết chống Trung Quốc nhất và “kết bạn” với chuỗi
cung ứng của mình. Việt Nam là một quốc gia như vậy với cam kết chống lại sự
thống trị của Trung Quốc, vị trí chiến lược ở cửa ngõ phía nam Trung Quốc và
dọc theo tuyến đường thương mại sầm uất nhất giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương
cũng như tiềm năng kinh tế ấn tượng. Tất cả những chiến lược này hội tụ thành
mối quan hệ đối tác nâng cao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.
Tuy
nhiên, thời điểm nâng cao phức tạp hơn. Washington đã theo đuổi quan hệ đối tác
chiến lược với Việt Nam từ năm 2010, nhưng Hà Nội chỉ ngừng từ chối lời đề nghị
này vào năm 2018. Hai bên đã có kế hoạch nâng cấp quan hệ trong chuyến thăm Nhà
Trắng lần thứ hai của người đứng đầu ĐCSVN vào cuối năm 2019, nhưng điều này
chưa bao giờ thành hiện thực do Trọng không có khả năng đi lại. Việc nâng cấp
phải được công bố bởi lãnh đạo cao nhất của hai nước, tổng thống Mỹ và tổng bí
thư ĐCSVN. Vì vậy, nó đã bị trì hoãn bởi đại dịch COVID-19.
Sau
đó, sự thù địch giữa Mỹ và Nga sau cuộc xâm lược Ukraine của Nga vào năm 2022
đã khiến Việt Nam tạm dừng việc nâng cấp quan hệ với Mỹ vì Hà Nội cần thể hiện
cam kết của mình với Moscow, cùng với các cam kết khác. Việc nâng cấp chỉ có
thể diễn ra sau khi Moscow tin chắc vào lòng trung thành của Hà Nội và Bắc Kinh
yên tâm về ý định của Hà Nội.
Trong
khi Hà Nội nỗ lực thuyết phục Moscow và Bắc Kinh rằng mối quan hệ hợp tác được
nâng cao với Washington sẽ không làm tổn hại đến mối quan hệ của mình với họ
thì đây vẫn là một thắng lợi ngoại giao lớn đối với Mỹ. Nó cho thấy Hoa Kỳ có
thể thu hút ngay cả một người bạn lâu năm của Trung Quốc và Nga và biến kẻ thù
thành bạn bè. Khả năng thu hút hay quyền lực mềm này cực kỳ quan trọng đối với
vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ trên trường quốc tế.
Quan
hệ đối tác mới với Hoa Kỳ cũng nâng cao đáng kể vị thế của Việt Nam trên thế
giới. Hà Nội hiện là một trong số ít thủ đô ở châu Á có thể duy trì mối quan hệ
chặt chẽ với tất cả các cường quốc. Mối quan hệ được nâng cao với Hoa Kỳ cũng
cải thiện đáng kể vị trí của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu và về lâu
dài cũng là vị trí của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.
—
No comments:
Post a Comment