Năm 1972 tại
Sài Gòn chàng trai 24 tuổi Phan Ni Tấn viết bài thơ “Bài hát Học trò” mà mỗi chữ,
mỗi câu tứa ra từ bi kịch thời đại: Chiến tranh – Thân phận người Việt.
Hãy đọc thật
chậm và lắng ngân:
“Kính
thưa thầy đây bài chính tả của con
bài
chính tả viết về nước Mỹ
con viết
hai lần sai chữ America
con viết
hai lần sai chữ Communist
con viết
hai lần sai chữ Liberty
làm sao
được, làm sao được, bởi anh con vừa chết
Kính
thưa thầy, đây bài luận triết của con
Một căn
nhà và một trái phá
Một đám
cưới hồng bên cạnh một đám ma
Một nếp
sống tàn bên cạnh người no ấm
Ôi tiếng
hát nào bên lệ em tuôn mau
làm sao
thuộc bài con học để vinh thân đời sau
Kính
thưa thầy đây là bài toán của con
Những
đường cong đường thẳng đều có gài mìn
đường
vào thành phố có bar, có Mỹ, có con gái học trò
đường
vào làng có hầm hố cá nhân
đường
vào đời có đao kiếm căm hờn
Con đã
chứng minh nhiều lần
đường
ngằn ngoèo qua Mỹ, qua Paris thật ngắn
nhưng
không thể nối liền Sài gòn – Hà Nội
nhưng
không thể nối liền thành phố với làng quê
Con
không đậu tú tài để đi sĩ quan Đà lạt
Con
không đậu tú tài để làm bác sĩ kỹ sư
Kính
thưa thầy đây bài thuộc lòng của con
Tổ quốc
Việt Nam bốn ngàn năm văn hiến
Một
trăm năm Pháp thuộc
hai
mươi năm đọa đày
Làm sao
con thuộc được truyện Kiều Nguyễn Du
Kính
thưa thầy đây là quyển vở của con
suốt một
năm không hề có chữ
con để
dành ép khô những giòng nước mắt
của cha
con, của mẹ con, của chị con, và của
…chính
con
Phan Ni Tấn, 1972.
***
Phan Ni Tấn
cái tên quá xa lạ với đa số người Việt trong nước và đương nhiên quá xa lạ với
những Vòng tay học trò hôm nay.
Phan
Ni Tấn sinh năm 1948
tại Ban Mê Thuột. Tốt nghiệp Đại Học Khoa Học Sài Gòn năm 1969. Tốt nghiệp Võ Bị
Thủ Đức tháng 1/1970 và chính thức phục vụ Quân Lực VNCH tại Pleiku năm 1971.
Tham gia Phong trào Du ca Ban Mê Thuột năm 1972. Sau sự kiện 30/4/1975, ông bị
đi cải tạo tại Trại cải huấn Ban Mê Thuột. Vượt biên cuối tháng 11/1979 tới
Thái Lan. Từ năm 1980 tới nay định cư tại Toronto, Canada.
Cũng năm
1972 ấy tại phố cổ Hà Nội, Lưu Quang Vũ giã từ
vũ khí, lang thang kiếm sống và làm thơ. Cũng về cái bi kịch của Đất nước – Chiến
tranh và Thân phận người Việt.
Thơ “Bài
ca Học trò” của Phan Ni Tấn khi làm ra đã được lan truyền trong giới học trò,
sinh viên khắp Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng. Nhưng hầu hết thơ của Lưu Quang Vũ phải ẩn
giật như chính Lưu Quang Vũ.
Lại thêm một
bi kịch nữa từ cách ứng xử với Lịch sử này, để đến tận hôm nay- 50 năm sau, vết
thương của bi kịch ấy vẫn chưa thể lành khi ca khúc “Gia tài của mẹ” còn rạch
đường dao chính tuyến.
Năm 1972 Lưu Quang Vũ viết:
Tên những
con chó hoang, những quả bom, những đứa giết người, những thằng lừa dối
Tên những
dãy phố nghèo u tối…
Phố
ngoài kia ngột ngạt những toa tàu
Tiếng
bán mua tiếng cãi chửi ồn ào
Những
nhà cửa nhỏ nhoi những mặt người bụi bẩn
…
Chúng
mình chẳng nhận ra nhau
Đứng giữa
hai ta là những người đã chết
Bóng họ
che đen sì cả mặt
Những vết
thương rách nát
Những nụ
cười từ lâu đã tắt
Như tuổi
trẻ sớm tàn trong cay cực của ta
Lưu Quang Vũ cũng sinh năm 1948 như
Phan Ni Tấn, cũng năm 1972 viết:
Chúa của
tôi ngồi ở bên đường
Ngủ gục
trên nắp hầm trú ẩn
Chúa của
tôi bom thiêu cháy xém
Chúa của
tôi hát xẩm trên tàu điện
Chúa của
tôi bới gạch vụn tìm con
Chúa của
tôi đêm nay lang thang
Không cửa
không nhà vật vờ đói rét
Điều quá
chua xót rằng những gì mà Trịnh Công Sơn, Phan Ni Tấn, Lưu Quang Vũ viết 50 năm
rồi mà hôm nay vẫn làm giật mình thời đại.
Sao con
tàu thời đại cứ rì rì lết trên đường ray nhấp nhổm mãi thế này?
.
No comments:
Post a Comment