Nguyễn
Thông (Nguyễn
Thông Cào)
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid026D3mweCCByCtGdvaWvBxnKvhjMF1iFiAsTyxu2VLhUFBkyAEPkpjsDkXeNp2XLxvl&id=100024722048900
·
Nhiều báo
mậu dịch đăng thông tin nhà nước Pháp lấy tên phi công người Việt, đại úy Đỗ Hữu Vị (tham gia quân đội
Pháp, hy sinh trong thế chiến thứ nhất) đặt cho một quảng trường ở thủ đô
Paris.
Báo chí xứ
ta kín đáo hoặc công khai cho rằng đó là niềm vinh dự cho đất nước, cho người
Việt Nam.
Vâng, đúng
vậy. Nhưng cách đưa tin của báo mậu dịch vừa dễ gây hiểu lầm ông Vị người của
"ta", lại vừa cố ý bưng bít giấu diếm thông tin liên quan mà họ cho
là không có lợi việc tuyên truyền.
Đành rằng
đưa tin thế nào là quyền của báo, nhưng tôi thấy chả mất gì khi nói rõ hơn rằng
anh hùng nước Pháp đại úy phi công Đỗ Hữu Vị là con của một người danh tiếng lẫy
lừng ở Nam Kỳ thời Pháp mới sang chiếm An Nam, ông Đỗ Hữu Phương, còn gọi là Tổng
đốc Phương. Tên ông này được chính quyền cũ thời Pháp và thời Việt Nam cộng hòa
đặt cho con đường trung tâm lớn nhất khu Chợ Lớn (giống như đường Nguyễn Huệ
khu Sài Gòn vậy), giờ bị đổi thành Châu Văn Liêm, một cái tên mà nếu hỏi 10 người
Nam Bộ thì chắc chỉ có một người... rưỡi biết lơ mơ, mà dạng tên mới như thế
nhiều lắm.
Nhắc tới
ông con nổi tiếng mà không dám hé tí gì tới tên của ông bố siêu nổi tiếng, đó
là kiểu làm báo nửa vời, làm sử nửa vời, thành kiến với quá khứ một cách máy
móc, thậm chí thù dai. Cũng na ná như vụ bài hát "Gia tài của mẹ" mà
Khánh Ly vừa hát ở Đà Lạt vậy.
Thông cào
.
.
Nhất Sỹ , nhì Phương , tam Xường , tứ Hoả , đó là tứ đại
phú hộ mà DÂN Sài gòn không thể không nhớ.
===================================================
.
.
Người
vợ giúp quan tổng đốc thành đệ nhị phú hộ Sài Gòn xưa
VnExpress
Chủ nhật,
29/11/2015 | 00:00 (GMT+7)
https://amp.vnexpress.net/nguoi-vo-giup-quan-tong-doc-thanh-de-nhi-phu-ho-sai-gon-xua-3319257.html
Độ giàu có của vợ chồng Tổng đốc Phương được lưu lại rằng, họ có riêng một
đội đếm tiền được sắp xếp bí mật trong căn phòng phía sau nhà.
Trong tứ đại phú hộ Sài Gòn xưa, Đỗ Hữu Phương (1841-1914) chỉ xếp hàng
thứ 2 sau Huyện
Sỹ - Lê Phát Đạt. Nhưng về danh tiếng, lời đồn đoán và cả vai vế trong xã hội,
khắp Nam Kỳ lục tỉnh không ai sánh bằng ông. Từ một quan nhỏ dần tiến thân lên
Tổng đốc, người này sử dụng khéo léo "quyền lực" trong tay đứng ra
móc nối giới thương gia Hoa kiều và quan chức Pháp làm ăn, thu cả "núi tiền"
cho bản thân.
https://i-vnexpress.vnecdn.net/2015/11/27/59-Tong-Doc-Phuong-i1-8221-1448625589_m_460x0.jpg
Đỗ Hữu Phương, người
được mệnh danh là đệ nhị phú hào Sài Gòn xưa. Ảnh: S.T
Đỗ Hữu Phương xuất thân trong gia đình có cha là bá hộ Khiêm. Trước khi
Pháp chiếm đóng Nam kỳ, gia đình ông cai quản một vùng rộng lớn phía Bắc Sài
Gòn mà nhiều nhất là khu vực Bà Điểm ngày nay. Đất trồng lúa, vườn cây ăn trái
ngút ngàn. Tại khu vực quận 5 bây giờ, gia đình sở hữu hàng trăm căn nhà mặt tiền
để cho thuê kinh doanh, sinh sống.
Đương thời, Phương là một thanh niên có tầm hiểu biết, giỏi ngoại ngữ có
kiến thức văn hóa. Tuy con bá hộ "giàu nứt đổ vách" nhưng không như
các công tử khác chỉ biết tiêu tiền, đe nẹt người khác, Phương nhờ người giới
thiệu và được giới cầm quyền Pháp giao cho chức quan nhỏ rồi tiến chức từ
đó. Theo từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam, Đỗ Hữu Phương được Pháp thưởng
Tam đẳng bội tinh, triều đình Huế phong hàm Tổng đốc.
Ông nhiều lần sang Pháp rồi nằm trong nhóm đại diện người Đông Dương tham
gia hội chợ. Tiếp xúc nhiều với người Pháp, Tổng đốc Phương có cách sống,
suy nghĩ và mau chóng coi văn hóa Pháp như nét riêng của mình. Ông lúc nào cũng
mặt đồ tây, gọn gàng, lịch thiệp, tiếp khách, trò chuyện tại các tụ điểm sang
trọng. Điều này khác so với những phú hộ vốn khăn đóng, áo dài thời bấy giờ.
Người Pháp và bạn bè nhận xét ông "Tây hơn cả người Tây".
Quảng cáo
Khôn
khéo tột độ, kiếm tiền giỏi nhưng người giúp Tổng đốc Phương vươn lên vị thế
giàu nhất nhì Sài Gòn là nhờ vào vợ. Bà này họ Trần, con một
quan lại lớn trong triều đình nhà Nguyễn. Bố vợ trước làm quan xứ Quảng Nam
nhưng sau này đã chuyển vào Nam Kỳ làm Tri phủ. Sau khi cưới, vợ chồng ông
Phương sinh sống trong một căn nhà lớn nhất nhì Sài Gòn khi đó.
Vợ Tổng đốc sống trong nhung lụa, giàu sang nhưng không vì thế mà đàn đúm
như những quý bà trong giới thượng lưu. Chồng lo ngoại giao, thu vén bên ngoài,
mọi chuyện còn lại người vợ cáng đáng hết. Bà nổi tiếng đảm đang, tháo vát ở đất
Sài Gòn xưa.
Gia đình có hơn 2.200 hecta đất, đến mùa vụ, người đàn bà họ Trần lo tất
tần tật mọi việc từ tính toán thu chi rồi sắp xếp nhân công. Với hệ thống mua
bán kinh doanh lên đến hàng nghìn cơ sở, bà lo việc kết nối các tiểu thương,
xây dựng hệ thống buôn bán riêng biệt. Thời đó, gia đình ông Phương còn chi phối
được một phần giao dịch thông thương tại các bến cảng Sài Gòn.
Ruộng đất nhiều làm không xuể, bà vợ cho các tá điền thuê lại. Đến mùa
thu hoạch, phu nhân Tổng đốc phải đốc thúc việc nộp tô, thuế. Việc này cũng
mang lại nguồn thu cực lớn. Thóc lúa trong nhà ông Phương chất thành núi để la
liệt ở các nơi, quản lý không xuể. Giải quyết chuyện này, người vợ đã khéo bán
sang tay với giá hời để vừa thu tiền, vừa tránh được thất thoát không đáng có.
Quảng cáo
https://i-vnexpress.vnecdn.net/2015/11/27/tdphuong-3-1428-1448625589_m_460x0.jpg
Nhà của Đỗ Hữu Phương, căn nhà phối hợp của 3 phong
cách là Việt - Pháp - Hoa được in trên tem. Ảnh: S.T
Học giả Vương Hồng Sển khi viết về Đỗ Hữu Phương trong cuốn Sài Gòn
năm xưa đa phần chê bai việc theo Pháp đánh nghĩa quân nhưng đối với
người đàn bà họ Trần này ông hạ bút ra chiều cung kính. "Sự nghiệp của ông
Phương trở nên đồ sộ nhất nhì trong xứ, phần lớn do tay phu nhân Trần thị gây dựng.
Bà giỏi tài đảm đang nội trợ, một tay quán xuyến trong ngoài làm của đẻ thêm ra
mãi, lại được trường thọ, mất sau chồng…".
Về độ giàu có của vợ chồng phú hộ Phương, điển tích kể rằng họ có riêng một
đội đếm tiền được sắp xếp bí mật trong căn phòng phía sau nhà. Khi đến mùa vụ
hoặc dịp thu tiền của thương lái, tiểu thương, những người này ăn ngủ tại chỗ để
đếm tiền. Số tiền được họ bó buộc chặt rồi cất vào căn phòng kín kiên cố và
khóa nhiều lớp. Chùm chìa khóa của căn phòng chỉ có vợ ông Phương được giữ
và nó gần như là vật bất ly thân đối với bà, thậm chí lúc đi ngủ cũng nắm chặt
trong tay…
Chính bà vợ của Tổng đốc Phương đã bỏ tiền ra xây trường Collège de
Jeunes files Indigènes, tức trường Áo tím (Gia Long) mà bây giờ mang tên trường
Nguyễn Thị Minh Khai (đường Điện Biên Phủ, quận 3).
Năm 1914, Đỗ Hữu Phương mất, học giả Vương Hồng Sển viết rằng đám tang của
vị Tổng đốc được tổ chức rất trọng thể. "Thi hài của Đỗ Hữu Phương được tại
thế nửa tháng mới chôn. Hàng ngày có hàng trăm khách viếng. Tang gia cho mổ
trâu, bò, heo liên miên cúng và đãi khách", sách Sài Gòn năm xưa
nêu. Trước năm 1975, Sài Gòn có đường Tổng đốc Phương ở quận 5, sau này đổi
thành đường Châu Văn Liêm.
Đỗ Hữu Vị (ngồi sau), con trai ông Phương được nhiều
tài liệu cho là phi công đầu tiên của Việt Nam. Ảnh: S.T
Vợ chồng ông Phương có 6 người con nhưng nổi tiếng nhất là 2 con trai phục
vụ trong binh đoàn lính Lê dương của Pháp. Trong đó, Đỗ Hữu Vị nổi tiếng hơn cả
khi có nhiều tài liệu cho rằng ông này là phi công đầu tiên của Việt Nam và
Đông Nam Á. Đỗ Hữu Vị khi phục vụ quân đội Pháp mang quân hàm đại úy, tham gia
thế chiến thứ nhất và tử trận tại Bắc Phi năm 1916 (hai năm sau ngày Phương Tổng
đốc mất).
Sau này, một con đường gần nơi Đỗ Hữu Vị tử trận mang tên ông, người này
cũng được chính quyền thuộc địa Pháp cho in trong con tem lưu hành ở Đông
Dương. Đỗ Hữu Vị từng có câu nói nổi tiếng "Tôi mang hai quốc tịch
Pháp và Việt nên mọi nỗ lực của tôi đều gấp đôi người khác".
Anh trai Vị là Đỗ Hữu Chấn cũng phục vụ trong quân đội Pháp, lên đến hàm
đại tá. Tuy nhiên, người anh này thường giấu mình, ít thông tin hơn ông em. Ông
Chấn cũng là người mang hài cốt Đỗ Hữu Vị từ Bắc Phi về Việt Nam chôn cất.
Sơn Hòa
No comments:
Post a Comment