Monday, February 11, 2019

CƠN ÁC MỘNG MỸ (Thor Stenhovden - Res Publica)




Thor Stenhovden  -  Res Publica  
Hoàng Thủy Ngữ dịch
10/02/2019

Phần 1:

Trump, however, didn’t cause the chaos. The chaos caused Trump. (Tuy vậy, Trump không phải là người đã tạo ra sự hỗn loạn. Sự hỗn loạn đã tạo ra Trump).
Jonathan Rauch, ”How American Politics went Insane”

*
Tháng Mười năm 2008, ứng cử viên đảng Cộng Hòa John McCain đến thăm thành phố nhỏ Lakeville, cách trường đại học cũ của tôi ở Minnesota khoảng 15’ lái xe. McCain, người hùng chiến tranh và là thượng nghị sĩ của tiểu bang Arizona, đến miền Trung Tây để gặp gỡ và vận động cử tri trong chiến dịch tranh cử của mình. Giữa cuộc họp, một phụ nữ lớn tuổi, đầu đã bạc và mắt đeo kính, giơ tay lên. Bà ngập ngừng và bối rối khi đứng cách ứng cử viên tổng thống nửa mét. Cuối cùng bà cũng nói ra được điều mình thắc mắc: “Tôi cần hỏi ông một câu…. Tôi không thể tin Obama. Tôi đã đọc về anh ta và anh ta là….anh ta là….người Ả Rập”. McCain ngạc nhiên thân mật lắc đầu và nói nhanh trong micro: ”Không, thưa bà. Không phải đâu. Ông ấy là người đàn ông rất tốt trong gia đình, một công dân, người mà tôi không có cùng quan điểm chính trị trong một số lãnh vực. Đó là tất cả những gì mà chiến dịch tranh cử này nhắm tới”.

Cử tri đã vỗ tay một cách dè dặt. Dường như họ không biết sẽ phải phản ứng như thế nào. Có phải thượng nghị sĩ đã bênh vực Obama trong cuộc họp của những người Cộng Hòa? John McCain là thế. Ông muốn có cuộc tranh luận chính trị nghiêm túc. Thượng nghị sĩ đã chọn việc bênh vực sự thật về Obama hơn là tuyên bố sai lệch để gặt hái được những tràng pháo tay.

Chuyện người phụ nữ nghi ngờ Obama là người Ả Rập không phải là trường hợp duy nhất. Sau vụ tấn công khủng bố ngày 11 tháng Chín, nỗi sợ hãi người Hồi giáo đã gia tăng đáng kể ở Hoa Kỳ, đặc biệt là sự hoài nghi của các cử tri Cộng Hòa. Cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, lượng người nhập cư trái phép tăng lên dữ dội ở các cửa khẩu biên giới. Vi vậy cử tri của cả 2 đảng càng lúc càng hoài nghi hơn về chuyện nhập cư. Đa số lưỡng đảng trong quốc hội đã cho phép tổng thống George W. Bush sử dụng tài lực để giảm thiểu số lượng người nhập cư đồng thời xây dựng hàng rào biên giới. McCain rất cứng rắn trong vấn đề di dân nhưng cho rằng vấn đề này phải được giải quyết thông qua những cải cách lớn hơn liên quan đến an ninh biên giới và cấp giấy phép cư trú cho hàng triệu người đang sống không giấy tờ trong nước. Năm 2005 ông đã cộng tác với thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Ted Kennedy. Nhưng đề xuất của họ không được các chính trị gia của cả hai đảng đánh giá cao. Hai năm sau, McCain cũng ủng hộ nỗ lực cải cách tiếp theo của Kennedy mặc dù các cố vấn của ông đã khuyến cáo là việc làm này sẽ làm thành phần nòng cốt của đảng Cộng Hòa khó chịu, trước cuộc bầu cử tổng thống quan trọng sắp tới.

Như chúng ta đã thấy trong chương sách trước, rõ ràng McCain đã thua Obama trong cuộc bầu cử năm 2008. Một liên minh chủ yếu gồm giới trẻ, phái nữ và cử tri sắc dân thiểu số như Megha Agrawal đã đưa ứng cử viên Dân Chủ bước vào Nhà Trắng. Bốn năm sau, trong lần tái tranh cứ, Obama lại giành chiến thắng trước đối thủ Cộng Hòa Mitt Romney. Sau thất bại lần hai vào năm 2012, trong hoảng loạn, đảng Cộng Hòa đã thành lập một ủy ban điều tra để tìm hiểu những sai lầm trong hai cuộc bầu cử vừa qua. Bản báo cáo ủy ban đưa ra quả thật tàn bạo. Đảng Cộng Hòa chỉ giành được hai trong số sáu cuộc bầu cử tổng thống gần đây nhất. Theo ủy ban, chuyện này một phần vì đảng ngày càng bị coi là xa cách với quần chúng. Phụ nữ và nhóm sắc tộc thiểu số được bổ nhiệm quá ít vào vị trí lãnh đạo nên đã gây ra ấn tượng là đảng không quan tâm đến người dân bình thường. Lẽ ra ủy ban không cần phải đề xuất giải pháp cụ thể nhưng họ không thể im lặng: “Chúng ta phải cải cách và quảng bá chính sách nhập cư. Nếu bỏ qua việc này, lời kêu gọi của đảng sẽ mất dần ảnh hưởng và chỉ còn những cử tri trung kiên nghe theo. Ngoài ra chúng tôi còn tin rằng việc cải cách chính sách nhập cư cũng phù hợp với các nguyên tắc kinh tế của đảng Cộng Hòa, nhằm tạo ra công việc làm và cơ hội bình đẳng cho tất cả mọi người”.

Các chính trị gia ở Washington D.C đã nghe theo khuyến nghị đó. Một nhóm gồm 4 người Dân Chủ và 4 người Cộng Hòa, được gọi là The Gang of Eight, đã thảo luận đưa ra một đề xuất cải cách chính sách nhập cư và nhận được sự ủng hộ rộng rãi ở Thượng Viện. Trong Nhà Trắng, tổng thống Obama đã sẵn sàng đặt bút ký nhưng rồi phải chờ vì dự luật chưa được Hạ Viện phê chuẩn. Mọi việc phải dừng lại. Một năm trước cuộc bầu cử giữa kỳ, những người Cộng Hòa ở Hạ Viện không chắc chắn là việc cải cách luật nhập cư có cần thiết cho cuộc bầu cử hay không nên đã bỏ qua và không phê chuẩn dự luật. Có lẽ họ cho rằng bản báo cáo năm 2012 đã đề ra những giải pháp sửa đổi mà nhiều cử tri cộng hòa không thích? Khác với các thượng nghị sĩ vốn chỉ chịu trách nhiệm với tiểu bang, các dân biểu ở Hạ Viện được bầu từ những địa hạt bầu cử nhỏ hơn tại địa phương. Họ thường tiếp xúc trực tiếp với cử tri nên có thể đã nhận thấy những dấu hiệu bất đồng của cử tri đối với chiều hướng ôn hòa. Vì vậy một chính sách di dân thân thiện hơn cũng chẳng giúp được gì nhiều nếu đa số cử tri của họ không bằng lòng. Donald Trump nhìn thấy rõ những thuận lợi rút ra được từ mâu thuẫn này nên đã lợi dụng và khai thác nó triệt để.

Phong trào Birther

Trở lại cuộc họp cử tri của McCain ở Lakeville, năm 2008. Nguyên do lời bình luận Obama là dân Ả Rập của người phụ nữ lớn tuổi xuất phát từ một thuyết âm mưu đã bắt đầu lan rộng từ trước cuộc bầu cử. Lời nói dối phao lên rằng Obama thực sự không sinh ở Hawaii mà là ở Kenya. Nếu điều này đúng thì Obama không thể ra ứng cử tổng thống vì không phải là công dân Hoa Kỳ. Cáo buộc này có lẽ đầu tiên do những người ủng hộ Hillary Clinton đưa ra trong chiến dịch đề cử hồi đầu năm. Mặc dù cuối cùng Obama đã giành chiến thắng, tin đồn này vẫn không mất đi. Trái lại, thuyết âm mưu vẫn âm ỉ và dần có tên là birtherism. Suốt 70 lần, các cơ quan tư pháp khác nhau đã phải bác bỏ những vụ kiện dân sự nhằm trục xuất tổng thống ra khỏi Nhà Trắng. Trong cuốn video thu hình buổi họp của các cử tri Cộng Hòa bị rò rỉ, một chính trị gia trong quốc hội đã nhấn mạnh Obama thực sự là công dân Hoa Kỳ. Cũng giống như trường hợp McCain, ông đã phải đối mặt với sự bất mãn chống đối trong hội trường. Ngoài ra, một số tiểu bang đã đề ra dự luật buộc các ứng cử viên tổng thống phải xuất trình giấy khai sinh trước khi ra ứng cử.

Cuộc tranh cãi vẫn không chấm dứt và cuối cùng tình hình trở nên rất ngớ ngẩn. Mùa hè năm 2010, CNN đã thực hiện một cuộc thăm dò dư luận. Kết quả cho thấy 1 trong 4 người My vẫn nghi ngờ tổng thống của họ có sinh ở Hoa Kỳ hay không. Sự khác biệt rất rõ nét giữa 2 đảng: 40% người Cộng Hòa hoàn toàn không biết chắc Obama thật sự có phải là công dân Hoa Kỳ. Người ta đã chọn lọc tập trung một nhóm người. Mục đích để tìm hiểu ý kiến của cử tri. Một nửa số người Cộng Hòa tin rằng Obama theo đạo Hồi.

Và rồi Trump nhảy vào cuộc chiến.

Mùa xuân năm 2011, nhà tỷ phú bất động sản đã tham gia một số các cuộc phỏng vấn trên nhiều kênh truyền hình trong nước, có lẽ để thử thăm dò mức độ đón nhận nếu ông ra ứng cử tổng thống vào năm 2012 như thế nào. Trong những lần có mặt trong cuộc phỏng vấn, ông liên tục quả quyết Obama không sinh ở Mỹ. Ông trở thành người lãnh đạo không chính thức của phong trào birther. Trong postcast của Laura Ingraham, người phụ trách chương trình của Fox News, ông nói rất rõ ràng về Obama như sau: “Anh ta không có giấy khai sinh và nếu anh ta có, tôi tin rằng trong đó cũng ghi điều rất có hại cho anh ta. Tôi không biết là điều đó có hại cho anh ta hay không, nhưng có người nói với tôi rằng có lẽ chữ “Hồi giáo” được viết trong mục khai báo tôn giáo trên giấy khai sinh. Và bạn biết đấy, nếu bạn là người Hồi giáo, bạn không thể thay đổi tôn giáo của mình”.

Trump không bỏ cuộc và cuối cùng được cựu ứng cử viên phó tổng thống Sarah Palin ủng hộ. Truyền thông bảo thủ yêu thích vở tuồng và châm thêm dầu vào lửa. Những người lãnh đạo đảng Cộng Hòa ở Washington D.C lắc đầu nhưng cứ để mặc cho cuộc tranh cãi tiếp tục sôi động.

Sự việc diễn ra ngoài sự chịu đựng của Obama. Ông công bố giấy khai sinh của mình năm 2008. Ngày 27 tháng Tư năm 2011, tiểu bang Hawaii phát hành một phiên bản giấy khai sinh chi tiết hơn. Trong buổi họp báo chí chật kín người, một Obama cay đắng nhấn mạnh với mọi người là mình sinh ở Mỹ. Obama gần như cầu xin các chính trị gia trong nước chuyển mọi quan tâm của họ sang cuộc khủng hoảng ngân sách sắp tới và mong mọi người đừng bị phân tâm bởi “một tên hề gánh xiếc chỉ toàn bịa chuyện”. Mọi người đều biết ông ám chỉ ai: Donald Trump.

Ít lâu sau cả Trump và Obama tham dự buổi dạ tiệc (galla party) tổ chức hàng năm ở Washington dành cho báo chí và các chính trị gia. Nội dung chủ yếu của bữa tiệc là màn đùa cợt vui vẻ, nơi để tổng thống diễu cợt chính mình, các đối thủ chính trị và giới truyền thông. Điều không ai biết là ngay đêm hôm đó Obama vừa bật đèn xanh cho lực lượng đặc biệt Mỹ tiến hành chiến dịch quân sự dẫn đến cái chết của Obama Bin Laden, thủ lãnh Al Quada vài ngày sau. Rõ ràng đây là đòn trả thù. Obama không chỉ nhắm vào Bin Laden đêm hôm đó. Trong bài phát biểu của mình, Obama đã tấn công Trump một cách tàn nhẫn. Ông diễn kịch, chế diễu Trump là một ngôi sao truyền hình thực tế đầy âm mưu và nhẹ dạ vốn chẳng có gì với chính trị để làm. Các máy ghi hình cho thấy một Trump đùng đùng nổi giận và bỏ về rất sớm trước khi buổi tiệc tàn.

Sau lần bị xúc phạm trong bữa tiệc, Trump tiếp tục chống Obama. Ngôi sao truyền hình thực tế quả quyết giấy khai sinh của Obama là giả, dựa vào một “nguồn tin tuyệt đối đáng tin cậy”. Rồi Trump còn nghi ngờ đến cả kết quả học hành của tổng thống. 5 năm sau, lần đầu tiên, trong chiến dịch vận động bầu cử trước năm 2016, đảng Cộng Hòa mới dứt khoát xác nhận Obama sinh ở Mỹ.

Phong trào birther của Trump đã góp phần vào sự phân cực trong các cuộc tranh luận xã hội. Sự kỳ thị chủng tộc được che đậy một cách vụng về đã tác động mạnh đến các cử tri Dân Chủ và thậm chí còn mồi thêm lửa cho cánh cực hữu trong đảng Cộng Hòa. Doanh nhân NewYork này không thể làm được nếu không có những cơ chế đã đề cập đến trong quyển sách này: truyền thông bảo thủ truyền bá thông điệp, các nhóm lợi ích chia sẻ nó, các chính khách Cộng Hòa không lên tiếng phủ nhận đó là trò xiếc… Trump biết mình là bậc thầy trong việc khai thác triệt để các yếu tố trên, biết cách biến chúng thành độc hại hơn và sử dụng không ngừng nghỉ.

*
Nguyên tác: 
Thor Stenhovden  -  Res Publica  
Chương 3: Donald Trump

Người dịch: Hoàng Thủy Ngữ

------------------------

12/02/2019

Phần thứ 2:

Nhiều nhà bình luận quả quyết rằng sự sỉ nhục trong bữa tiệc báo chí năm 2011 đã thúc đẩy Trump ra ứng cử tổng thống trước cuộc bầu cử năm 2016. Tôi không nghĩ đó là lý do chính để Trump quyết tâm tìm cách hạ gục đối thủ kiêu ngạo Obama. Donald Trump đã có ý muốn ứng cử tổng thống suốt gần 30 năm. Trước cuộc bầu cử năm 1988, ông đã thăm dò lần đầu cơ hội ứng cử với tư cách là ứng cử viên đảng Cộng Hòa. Tiếng đồn đã lan rộng nhiều tháng trước khi Trump bay đến New Hamsphire, tiểu bang đang tổ chức đề cử vòng 2 trong cuộc bầu cử sơ bộ, chỉ với mục đích phủ nhận mình là ứng cử viên thực thụ. Sự hưởng ứng ông nhận được ở tiểu bang cũng đủ là niềm vui khi 500 người đổ xô đến nghe ông nói.

Ngay vào thời điểm đó, nhà tỷ phú bất động sản đầy quyền uy này đang gây dựng một thương hiệu nổi tiếng thế giới. Ông đã hoàn thành tòa nhà biểu tượng Trump Tower ở New York, sở hữu nhiều khách sạn, một sòng bài ở Atlantic City và có riêng một đội bóng đá Mỹ. Chiếc du thuyền sang trọng của ông lớn và nổi tiếng đến mức được sử dụng làm bối cảnh cho trụ sở chính của nhân vật phản diện trong một bộ phim James Bond, và nhà tỷ phú bay khắp nơi trong nước bằng máy bay trực thăng mua riêng. Ông cũng đã nhờ người viết và xuất bản một quyển sách có tên Nghệ Thuật Đàm Phán, trình bày bí quyết thành công của mình. Một số lời khuyên của ông: Nghĩ lớn, Tạo hoàn cảnh lớn hơn , Gây sự chú ý và Chống trả lại. Nhìn chung đó là các quan điểm triết lý đã giúp ông trở thành tổng thống sau này.

Trump ở khắp mọi nơi: trên trang nhất các tuần báo, trên các kênh truyền hình, trong các chương trình talkshow. Năm 1989, lần đầu tiên ông xuất hiện trên trang nhất của tạp chí Time với dòng chữ: This may turn your green with envy – or just turn you off. Flaunting it is the game, and Trump is the name. Thông điệp chính của bài viết là một Trump giàu có, can đảm và rất nhiều tham vọng.

Cũng vào khoảng thời gian đó, ông được nữ hoàng talkshow Oprah Winfrey phỏng vấn. Bà muốn biết suy nghĩ của nhà tỷ phú về tham vọng làm tổng thống của ông. Trump tự tin trả lời:” Tôi không có ý định ra ứng cử nhưng rất chán nản vì nhìn thấy các sai lầm ở đất nước này. Nếu mọi sự trở nên thật tồi tệ, tôi sẽ không bỏ qua. Chúng ta có thể tạo điều kiện cho mọi người sống như ông hoàng nhưng lại không chịu thực hiện”. Ngay từ khi đó Trump đã đưa những ý tưởng làm nền tảng cho sự thành công của chiến dịch vận động bầu cử năm 2016. Trump đã bỏ ra những khoản tiền lớn mua quảng cáo đăng tải ý kiến của mình:

Trong nhiều thập niên, Nhật và các quốc gia khác đã lợi dụng chúng ta. Thế giới cười vào mũi các chính trị gia Hoa Kỳ trong khi chúng ta bảo vệ các chuyến tầu thủy chở dầu mà chúng ta không cần. Hãy để Nhật, Ả Rập Saudi và các quốc gia khác trả tiền cho sự bảo vệ của Hoa Kỳ. Hãy chấm dứt khoản nợ khổng lồ của quốc gia, cắt giảm thuế và để nền kinh tế Mỹ phát triển tự do mà không phải mang gánh nặng bảo vệ những người có thể trả tiền cho chúng ta một cách dễ dàng để chúng ta bảo đảm nền tự do cho họ. Đừng để quốc gia tươi đẹp này bị chế nhạo nữa.

Thông điệp này khá giống với những gì ông áp dụng sau này, chỉ thiếu khoản di dân. Nó được tóm tắt trong khẩu hiệu “Make America Great Again” mà Ronald Reagan cũng đã từng đưa ra trong cuộc bầu cử năm 1980.

Sau lần thăm dò vào năm 1988, mười một năm sau, ông thử lại nghiêm túc hơn. Các mũi tên lại đã bắt đầu chỉ hướng lên cho “ The Donald” sau 10 năm xuống dốc và nhiều lần phá sản. Giờ đây, ông tự quảng cáo mình như một “comeback-man” và đánh hơi thấy các tình huống cũng đủ thuận lợi để lao vào cuộc tranh cử tổng thống. Kết quả bầu cử ở Minnesota vốn làm nhiều người nhạc nhiên tạo ra niềm lạc quan. Trước đó vào những năm 1990, một cựu đô vật và diễn viên Jesse “The Body” Ventura đã giành được chiến thắng rất bất ngờ trong cuộc bầu cử thống đốc tiểu bang Minnesota. Ventura đại diện cho đảng Cải Cách (Reform Party) rất ít người biết đến.

Chiến dịch vận động bầu cử vượt ra ngoài truyền thống và chiến thắng bất ngờ của ông đã khiến cho giới tinh hoa chính trị bị sốc nặng. Giờ đây Ventura khuyến khích người bạn Trump của mình ra làm ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa trong cuộc bầu cử sắp tới. Nhà bất động sản rời bỏ đảng Cộng Hòa để thử nghiệm cách riêng của mình. Vài năm trước, Ross Perot, ứng cử viên tổng thống độc lập, thuộc đảng thứ ba cũng gặt hái khá nhiều thành công trong cuộc bầu cử tổng thống. Liên kết sự kiện này với chiến thắng của Ventura, Trump hy vọng, với tư cách một ứng cử viên ngoài truyền thống như mình, sẽ thắng trong cuộc bầu cử toàn quốc. Trump ném mình vào thế giới talkshow, giả định mình là tổng thống. Thậm chí ông còn thành lập ủy ban vận động bầu cử, phóng ra ý tưởng đề cử Oprah Winfrey làm ứng cử viên phó tổng thống.

Và rồi cũng chỉ để nói. Thống đốc Jesse Ventura rời bỏ đảng Cải Cách. Ít lâu sau, đảng này cũng giải thể. Trump rút lui nhưng nói rằng sẽ thử lại lần nữa vào dịp khác. Nhà tỷ phú khẳng định là ông sẽ không ra ứng cử trừ khi biết mình sẽ thắng. Nhiều người tin rằng” đợt sau” sẽ đến vào năm 2012.

Sau lần thử nghiệm chính trị với đảng Cải Cách thất bại, Trump có được những năm tháng tuyệt vời. Thương hiệu của ông mạnh hơn bao giờ hết, phần lớn nhờ vào vai chính trong loạt phim truyền hình thực tế “The Apprentice”. Đề tài TV này là hai đội cạnh tranh nhau để giành được vị trí lãnh đạo trong tập đoàn Trump.”The Donald” quyết định ai được phép đi tiếp và ai bị sa thải. “You’re fired” trở thành thuật ngữ quen thuộc đối với nhiều người. Trump ăn mặc như ông chủ độc đoán và được yêu thích. Số lượng người xem trong đợt chung kết mùa đầu tiên được so sánh với lần đầu Trump đọc bài diễn văn The State of the Union trước quốc hội năm 2017. 20 triệu người Mỹ xem The Apprentice mỗi tuần. Mặc dù dần dần đề tài này không còn được ưa chuộng, Trump vẫn đóng trọn vai một ông sếp nghiêm khắc suốt sáu mùa. Người Mỹ thậm chí còn có thói quen gắn liền tên của Trump với sự thành công.

Bằng cách kết hợp phong trào birther với sự nổi tiếng của mình, Trump đưa ra thông điệp chính trị. Tuy nhiên, thêm một lần nữa, ông không chọn tham gia vào quá trình đề cử của đảng Cộng Hòa mặc dù ông đã dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận trước đó. Có lẽ ông hiểu rằng trong nội bộ đảng đang có những chuyển biến.

Năm 2007, hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa có tỷ lệ cử tri da trắng ngang nhau. Chiến thắng của Obama đã thay đổi bức tranh đó. Theo một tài liệu nghiên cứu của The Democracy Fund, trong khoảng thời gian 2009 – 2015, một số lượng lớn cử tri da trắng không có trình độ học vấn cao đã từ bỏ đảng Dân Chủ sang gia nhập đảng Cộng Hòa. “Cuộc đào tẩu da trắng” hầu như chỉ gồm những cử tri không có học vấn cao và phần lớn là các cử tri có quan điểm tiêu cực về người Mỹ da đen. Tuần báo The Economic viết:” Nhiều người ủng hộ Trump đã gia nhập đảng Cộng Hòa trước Trump “.

Những cử tri này đã đến với một đảng chính trị có số lượng cử tri tỏ ra e ngại người Mỹ da đen lớn hơn đảng Dân Chủ. Quá nửa số người Cộng Hòa cho rằng người Mỹ da đen nghèo hơn người da trắng vì họ thiếu động lực để cải thiện cuộc sống. Trong một cuộc thăm dò khác, chỉ 14% người Cộng Hòa tin rằng sự phân biệt chủng tộc là lý do chính khiến người da đen không có cuộc sống sung túc như người da trắng. Chỉ một nửa số người Cộng Hòa cũng như Dân Chủ cho rằng nước Mỹ cần phải tiếp tục thay đổi để người Mỹ da đen có được những quyền lợi tốt hơn.

Phải chăng những cử tri này bị phong trào birther của Trump lôi cuốn rồi sau này ủng hộ thông điệp của Trump về vấn đề di dân? Điều chúng ta biết chắc là nhiều cử tri Cộng Hòa không muốn đảng có một chính sách di dân cởi mở. Họ hưởng ứng thông điệp của Trump: người da trắng đang bị người Mỹ da đen và dân nhập cư đàn áp.

Nói khác, những hỗn loạn xảy ra từ trước đã tạo ra Trump – chứ không phải ngược lại. Nhưng điều này không có nghĩa là Trump vô tội, bởi lẽ ông cũng góp phần làm sự phân cực trong các cuộc tranh luận xã hội càng lúc càng trở nên trầm trọng thêm.

*
Nguyên tác: 
Thor Stenhovden  -  Res Publica  
Chương 3: Donald Trump

Người dịch: Hoàng Thủy Ngữ






No comments: