Quan
thuế của Mỹ đe dọa làm trật hướng sự bùng nổ kỹ nghệ lịch sử của Việt Nam
Anders Melin, Nguyen Dieu Tu Uyen, and Francesca Stevens | Bloomberg
Trà
Mi dịch thuật
Sự
bùng nổ kinh tế đã đưa quốc gia 100 triệu dân thoát khỏi đói nghèo. Rồi đến thời
kỳ Trump đấp mô, đào hố.
https://dg3jlx2cag1f4y.archive.is/qT51q/199646586744038366c6d3af214a9fdd7f2186f8.webp
Người
bán hàng Đinh Ngọc Hiền bên ngoài cửa hàng của cô ở tỉnh Đồng Nai, gần Thành phố
Hồ Chí Minh. Nhiếp ảnh gia: Maika Elan cho Bloomberg Businessweek
Đã
nhiều tuần trôi qua kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố chiến tranh
thương mại toàn cầu, nhưng Đinh Ngọc Hiền, 34 tuổi, vẫn bận rộn chăm sóc khách
hàng. Từng người một, họ lấy thuốc lá, mì gói, trứng và soda từ kệ hàng trong cửa
tiệm tạp hóa của cô ở Đồng Nai, một tỉnh kỹ nghệ hóa mạnh nằm ngay phía đông
Thành phố Hồ Chí Minh, thủ phủ kinh doanh của Việt Nam. Hiền đã ở đây từ sáng sớm
đến khi hoàng hôn buông xuống. Sau đó, cô ấy sẽ khóa cửa, lên xe gắn máy và
phóng qua những con phố đông đúc của một đất nước có thể mất mát nhiều hơn do
những chính sách của Trump so với hầu hết những quốc gia khác.
Quan
thuế “Ngày giải phóng” của tổng thống Mỹ công bố vào ngày 2 tháng 4, nhắm vào
Việt Nam ở mức 46% — một trong những mức thuế cao nhất so với bất kỳ quốc gia
nào, đe dọa tàn phá phần lớn nền kinh tế của nước này.
Quốc
gia xã hội chủ nghĩa trên danh nghĩa với 100 triệu dân này đã gắn chặt với
thương mại toàn cầu kể từ cuối những năm 1980, khi Việt Nam bắt đầu cho phép
doanh nghiệp tự do và bắt đầu hàn gắn mối quan hệ bị tàn phá vì chiến tranh với
Mỹ. Adidas, Apple, Intel, Levi Strauss và Samsung Electronics đều đã thành lập
cơ sở sản xuất tại đây, cùng với hàng trăm công ty quốc tế khác. Ngày nay, xuất
cảng sang Mỹ chiếm khoảng một 20% tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam.
Một
thương mại quan trọng
GDP
hàng năm của Việt Nam
https://dcvonline.net/wp-content/uploads/2025/06/VN-annual-GDP.webp
Nguồn:
Tổng cục Thống kê Quốc gia Việt Nam
Mặc
dù quan thuế đã hoãn lại cho đến tháng 7 và là chủ đề của nhiều vụ kiện tại tòa
án, nhưng nỗi sợ hãi mà chúng gây ra trên khắp Việt Nam vẫn tiếp diễn — đặc biệt
là ở Đồng Nai. Khi Hiền còn nhỏ, tỉnh này rộng bằng Delaware, nơi có những cánh
đồng rộng mở và ruộng lúa, nơi những người nông dân làm việc quần quật qua nhiều
thế kỷ. Giờ đây, sườn phía tây của nó là một phần mở rộng đô thị của Thành phố
Hồ Chí Minh, một vùng đất trải dài với những xa lộ và khu kỹ nghệ bao quanh là
những mặt đường thương mại, nơi công nhân có chi tiêu chút tiền mặt họ còn dư.
Hầu hết khách hàng của Hiền đều có việc làm ở những nhà máy gần đó; chồng, chị
gái và vợ/chồng của cô cũng vậy. Cô nói, “Tất cả những thay đổi này đều tốt
đẹp. Cuộc sống của chúng tôi giờ đã tốt hơn nhiều. Chúng tôi sống trong những
căn nhà lớn hơn và mọi người trong gia đình đều có xe gắn máy.” Với công việc
kinh doanh phát đạt, Hiền có kế hoạch mở rộng: “Tôi muốn thấy mình trở thành một
doanh nhân thực thụ.”
Tham
vọng của Hiền, cũng như của hàng triệu đồng hương của cô, sẽ phụ thuộc một phần
vào những gì sẽ diễn ra trong những tuần tới. Chính phủ Việt Nam đã cử một số
phái đoàn đến Washington và cam kết xóa bỏ những gì mà bộ trưởng thương mại của
nước này mô tả là “rào cản những hoạt động đầu tư và kinh doanh.” Việt Nam hứa
sẽ loại bỏ tình trạng trung chuyển bất hợp pháp, qua đó những công ty Trung Hoa
trốn tránh kiểm soát nhập cảng bằng cách gửi hàng hóa của họ đến Hà Nội hoặc
Thành phố Hồ Chí Minh và gián nhãn là “Sản xuất tại Việt Nam”; giới đàm phán
thương mại của Trump mô tả đây là một vấn đề lớn. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott
Bessent cũng đã gợi ý rằng trong những thỏa thuận với Việt Nam và những nước Á
châu khác Mỹ có thể yêu cầu họ áp dụng những biện pháp kinh tế của riêng họ chống
lại Trung Hoa, một đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam.
https://dg3jlx2cag1f4y.archive.is/qT51q/a8aaac40664a9755d5124b8676ed190af67f001e.webp
Nhân
viên rời khỏi một khu kỹ nghệ ở Đồng Nai. Nhiếp ảnh gia: Maika Elan cho
Bloomberg Businessweek
Ngoài
những nhượng bộ có thể đó, Việt Nam đã đưa ra một điều có thể gây ấn tượng hơn
đối với một tổng thống Mỹ đang công khai dùng nhiệm kỳ tổng thống để trục lợi
cá nhân: tạo điều kiện cho việc phát triển một khu nghỉ mát chơi gôn mang
thương hiệu Trump, từ đề án đến xây dựng chỉ trong vài tháng. Tòa Bạch Ốc tuyên
bố rằng Trump tuân thủ những quy tắc về xung đột lợi ích; Trump Organization,
công ty bất động sản của gia đình ông, cho biết trong một tuyên bố rằng những
thỏa thuận của họ tại Việt Nam đã ký kết trước cuộc bầu cử năm ngoái và công ty
“không có mối liên hệ nào với chính quyền.” Đối tác địa phương của công ty,
Công ty Cổ phần Phát triển Đô thị Kinh Bắc, đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Tuy
nhiên, vẫn chưa rõ liệu bất kỳ điều nào trong số này có đủ để thay đổi kế hoạch
của Trump hay không. Anh quốc gần đây đã đạt được thỏa thuận với Tòa Bạch Ốc miễn
quan thuế của Mỹ cho ngành kỹ nghệ thép của họ và giảm thuế đối với một số giới
hạn xe hơi do Anh sản xuất—nhưng vẫn giữ nguyên mức thuế 10% đối với hầu hết những
sản phẩm khác đã công bố vào tháng 4. Hơn nữa, ngay cả những đồng minh truyền
thống của Mỹ cũng biết rằng một thỏa thuận với Trump có thể bị hủy bỏ trong thời
gian ông đăng bài lên Social Truth và vì hầu như bất kỳ lý do gì.
Cuộc
tấn công bằng quan thuế đặc biệt gây sốc đối với Việt Nam, xét đến lịch sử độc
đáo của nước này với Mỹ. Những cuộc ném bom của Mỹ đã tàn phá một phần đất nước
vào những năm 1960 và 1970, góp phần gây ra cái chết của tới 3 triệu người Việt
Nam—ít nhất một nửa trong số họ là thường dân. Hơn 58.000 người Mỹ cũng đã thiệt
mạng trong chiến tranh. Việc bình thường hóa quan hệ, 20 năm sau khi chiến sự kết
thúc, đã đánh dấu một bước ngoặt lịch sử phi thường. Hai nước trở nên gần gũi
hơn, một phần là nhờ giới hoạch định chính sách của Mỹ khuyến khích những công
ty “chuyển hoạt động sản xuất của họ ra khỏi Trung Hoa.”
Cả
hai tổng thống Cộng hòa và Dân chủ đều vun đắp mối quan hệ này, mối quan hệ đã
mở rộng trong những năm gần đây để gồm cả một số hợp tác an ninh. Giới lãnh đạo
Việt Nam kế tiếp cũng vậy, bất chấp những hậu quả dai dẳng của chiến tranh: Những
quả bom chưa nổ hàng năm vẫn tiếp tục giết chết người dân, và con cháu của những
người tiếp xúc với Chất độc mầu da cam, một loại thuốc diệt cỏ độc hại, phải chịu
tỷ lệ ung thư và dị tật bẩm sinh bất thường. Khi đó, thông báo về quan thuế của
Trump không chỉ là một quyết định chính sách khác. Chỉ với một nét bút, TRump
biến nó thành một đòn tấn công trực tiếp vào nhiều chục năm xích lại gần nhau về
chính trị và kinh tế.
Stefan
Selig, người từng là thứ trưởng thương mại phụ trách thương mại quốc tế trong
chính quyền Obama, cảnh cáo, nếu Trump đẩy hai nước ra xa nhau,
“điều
đó sẽ tệ cho Mỹ và tệ hơn cho Việt Nam. Người tiêu dùng ở Mỹ sẽ thua thiệt. Lợi
ích chiến lược của Mỹ bị suy yếu. Và thật không may, người Việt Nam — những người
đang cố gắng vươn lên từ nghèo đói lên trung lưu — sẽ thua cuộc. Thật đau lòng,
thành thật mà nói.”
Stefan
Selig
Giữa
những khu kỹ nghệ của Đồng Nai và những vùng nông thôn chung quanh, người ta có
thể nhìn thấy một cặp biểu tượng tương phản về quá khứ đau thương và tương lai
đầy hy vọng của Việt Nam. Đầu tiên là sân bay Biên Hòa, từng là căn cứ của quân
đội Pháp và Mỹ trong cuộc chiến tranh chống lại những người cộng sản Việt Nam
vào thế kỷ 20. Thứ hai là một sân bay mới rộng lớn đang được xây dựng tại quận
lỵ Long Thành, dự định sẽ trở thành cửa ngõ
mới của đất nước ra thế giới khi khánh thành vào năm tới. Chỉ cách nhau 20 dặm,
hai địa điểm này phản ảnh một vòng cung lịch sử đáng chú ý.
Mỹ
đã rút lực lượng chiến đấu cuối cùng khỏi Nam Việt Nam vào năm 1973. Hai năm
sau đó, thành phố Hồ Chí Minh, khi đó là Sài Gòn, đã rơi vào tay Bắc Việt;
1976, hai quốc gia chính thức thống nhất dưới sự kiểm soát của Đảng Cộng sản.
Theo sau là một thập niên nghèo đói cùng cực và bị quốc tế cô lập. Sau đó, vào
giữa những năm 1980, một nhân vật lãnh đạo có tư tưởng cải cách tên là Nguyễn
Văn Linh bắt đầu nới lỏng sự kiểm soát của chính phủ đối với nền kinh tế. Linh
đã định hình cách điều hành của ông như một bước tiến tới việc xây dựng một thế
giới lý tưởng theo chủ nghĩa Mác. Như ông đã nói, “Chúng ta muốn đạt đến chủ
nghĩa xã hội, nhưng chúng ta muốn đi bằng máy bay, không phải bằng xe đạp.”
Cũng
như ở Trung Hoa, sự thay đổi này không đòi hỏi phải nới lỏng việc kiểm soát
chính trị, và Việt Nam vẫn là một quốc gia độc đảng, không có phe đối lập và những
hạn chế sâu rộng đối với báo chí và xã hội dân sự. Khung cảnh đó, kết hợp với tự
do hóa kinh tế, cũng tạo ra những cơ hội không thể cưỡng lại với nạn tham
nhũng: Một cuộc đàn áp tham nhũng gần đây đã khiến hai cựu chủ tịc nước và hàng
trăm viên chức chính phủ và doanh nhân khác bị lọt bẫy, kể cả gồm cả một trùm bất
động sản đã bị kết án tử hình.
Nhưng
xét về mặt vật chất, không còn nghi ngờ gì nữa, những chính sách mà Linh đưa ra
đã giúp cuộc sống của hàng triệu người tốt đẹp hơn. Chất xúc tác là vốn quốc tế.
Một trong những cơ sở đầu tiên do nước ngoài điều hành, được một công ty Đài
Loan thành lập vào đầu những năm 1990, là một nhà máy lắp ráp xe máy không xa cổng
Biên Hòa. Mỹ đã dỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại sau chiến tranh vào năm 1994, một
diễn biến do hai cựu chiến binh có ảnh hưởng của cuộc xung đột, Thượng nghị sĩ
John Kerry và John McCain, khuyến khích. Dần dần, dòng đầu tư nhỏ giọt đã trở
thành một cơn bão. Ngoài nguồn lao động giá rẻ, Việt Nam còn cung cấp lực lượng
công nhân trẻ, có trình độ và sự ổn định chính trị, một sản phẩm phụ do sự kìm
kẹp quyền lực của Đảng Cộng sản.
Từ
cánh đồng đến nhà máy
Thương
mại xuyên Thái Bình Dương đã biến đổi tỉnh Đồng Nai của Việt Nam
HÌNH
: https://dcvonline.net/wp-content/uploads/2025/06/From-Fields-to-Factories.webp
Nguồn:
Google/Landsat/Copernicus (hình ảnh năm 2000), Planet Labs (hình ảnh năm 2025)
Đối
với nhiều công ty quốc tế, Đồng Nai là điểm dừng chân đầu tiên: Cargill đã mở một
xưởng máy tại đây vào giữa những năm 90 và ngay sau đó là Suzuki Motor, Fujitsu
và Formosa Plastics. Trong số hơn 600 tỷ đô la đầu tư nước ngoài mà Việt Nam
thu hút được kể từ năm 1988, khoảng 36 tỷ đô la đã đổ vào tỉnh này. Phần lớn
ngoại tệ đó dùng để phát triển những khu kỹ nghệ—khu vực có cổng bảo vệ với cơ
sở hạ tầng chuyên dụng và ưu đãi thuế cho những công ty thuê đất.
Những
sản phẩm từ Đồng Nai có mặt trong hàng triệu ngôi nhà và công tư sở tại Mỹ, với
ngày càng nhiều sản phẩm được đưa đến mỗi ngày. Chúng gồm cả quần áo của
Lululemon Athletica; cà phê của Nestlé; phụ tùng động cơ do Robert Bosch bán;
và áo phông từ Uniqlo của Fast Retailing. Nike Inc. bắt đầu sản xuất tại Việt
Nam vào năm 1995, mở đầu tiến trình thay Trung Hoa trở thành trung tâm sản xuất
quan trọng nhất. Hiện tại, một nửa số giày dép và một phần tư số quần áo của
công ty này sản xuất tại Việt Nam, và mạng lưới nhà cung cấp của cNike Inc. sử
dụng khoảng 170.000 người tại Đồng Nai.
https://dg3jlx2cag1f4y.archive.is/qT51q/579d510805232600a1edb39f16f9011273535b29.webp
Biển
liệt kê những công ty thuê đất tại một trong những khu phức hợp hậu cần và văn
phòng của Đồng Nai. Nhiếp ảnh gia: Maika Elan cho Bloomberg Businessweek
Xưởng
máy may của Nguyễn Thúy Hương, ở một huyện phía bắc của tỉnh, là điển hình cho
loại kinh doanh phát triển mạnh nhờ vào hoạt động thương mại với Mỹ. Hương bắt
đầu sự nghiệp tại một công ty dệt may nhỏ do nhà nước làm chủ vào năm 1998. Khi
chính phủ cố gắng đẩy nhanh nỗ lực tư nhân hóa một thập niên sau đó, bà và một
số đồng nghiệp đã mua phần lớn cổ phần trong công ty. Đến năm 2015, bà đã sẵn
sàng mở nhà máy riêng, nơi bà hiện đang tuyển dụng khoảng 100 công nhân toàn thời
gian may áo sơ mi và đồ thể thao dưới ánh đèn chói chan. Khoảng một nửa hàng
hóa của bà được chuyển đến Mỹ, một số được đưa đến bán ở những cửa hàng
Walmart.
Giống
như nhiều doanh nhân Việt Nam khác, Hương hoạt động với lợi eo hẹp và ngay cả mức
quan thuế khiêm tốn cũng có thể gây thiệt hại nghiêm trọng đến hoạt động kinh
doanh của bà. Do đó, bà đã phải vật lộn để có càng nhiều doanh thu càng tốt trước
khi mức thuế cao hơn có hiệu lực. Bà nói, “Chúng tôi đang hành động nhanh chóng
để tăng sản lượng và chuyển hàng trong thời gian 90 ngày chưa bị đánh thuế
này.” à đang cố gắng tuyển thêm nhân viên và đã cân nhắc đến việc vận chuyển một
số sản phẩm qua Mỹ bằng đường hàng không, chi phí cao gấp ba lần so với đường
biển, chỉ để đáp ứng những đơn hàng, chua bị ảnh hưởng quan thuế, trong khi cô
vẫn còn chúng. Do Trump liên tục đảo ngược chính sách, việc lập kế hoạch vượt
quá khung thời gian 90 ngày là việc rất khó khăn, đối với cả bà và khách hàng Mỹ
của bà. Bà nói, “Chúng tôi đã bắt đầu thấy sự chậm lại cho mùa tới. Có lẽ vì
người mua đang chờ xem mọi thứ diễn ra như thế nào.”
Trump
đã đưa kế hoạch “Ngày giải phóng” với sự khoa trương của người dẫn chương trình
truyền hình thực tế mà ông từng là, công bố mức quan thuế của từng quốc gia
trong một phiên họp tại Vườn Hồng của Tòa Bạch Ốc. Khi nhìn thấy chúng, Ted
Osius, giám đốc điều hành của Hội đồng doanh nghiệp Mỹ-ASEAN, đã vô cùng sửng sốt.
Mức thuế 46% của Việt Nam gần gấp đôi mức thuế của Nhật Bản và Ấn Độ và cao hơn
bốn lần so với mức 10% được lên kế hoạch cho Anh và Úc. (Hầu hết những nước
ngang hàng của Việt Nam trong Hiệp hội những quốc gia Đông Nam Á gồm 10 quốc
gia chỉ có kết quả tốt hơn một chút, với Indonesia bị mức thuế 32% và Malaysia
bị mức thuế 24%).
Trong
những tuần dẫn đến thông báo này, Osius—người từng là đại sứ Mỹ tại Việt Nam từ
năm 2014 đến năm 2017—đã hỏi Tòa Bạch Ốc về những gì cần thiết để Tô Lâm, tổng
bí thư Đảng Cộng sản và do đó là nhà lãnh đạo chính trị hàng đầu của Việt Nam,
có thể có được một cuộc gặp với Trump. Ông nhớ lại những điều đã nghe, “Những
thỏa thuận lớn” với những công ty Mỹ. Osius cho biết những viên chức chính phủ
Việt Nam đã trả lời ông rằng những thỏa thuận lớn là có thể. Vào thời điểm đó,
Việt Nam đánh thuế hầu hết hàng nhập cảng của Mỹ ở mức 15% hoặc thấp hơn. Vào
cuối tháng 3, họ đã giảm thuế đối với một loạt những sản phẩm, gồm cả táo, xe
hơi và khí đốt tự nhiên hóa lỏng, và cũng công bố mua 4 tỷ đô la của những công
ty Mỹ. Osius nói, “Tôi biết người Việt Nam rất lo lắng và hy vọng những hành động
phòng ngừa của họ sẽ làm giảm bớt tảnh hưởng. Họ đã cùng nhau quyết định,, để
giúp những doanh nghiệp Mỹ. … Đó là lý do tại sao tôi rất thất vọng.”
Đối
với toán nhân viên chính phủ xác định mức thuế, đó chỉ là bài toán. Mức quan
thuế được tính theo một công thức thô thiển dựa trên cán cân thương mại của mỗi
quốc gia với Mỹ. Trump đã nhiều lần tuyên bố rằng Mỹ “trợ cấp” cho những quốc
gia xuất cảng nhiều hơn vào thị trường Mỹ so với lượng hàng hóa họ nhập cảng từ
Mỹ, một sự hiểu biết trái ngược với kinh tế học cơ bản và lẽ thường. (Tương
đương, ở cấp độ cá nhân, sẽ là mô tả việc mua hàng của người mua sắm ở siêu thị
là trợ cấp cho chủ siêu thị chứ không phải là đổi tiền để lấy những sản phẩm hữu
ích.)
Dù
Trump có quan điểm như thế nào, thì cách hiểu kỳ quặc của ông về dòng chảy
thương mại toàn cầu đã đặt Việt Nam vào thế khó xử, vì quốc gia này là cường quốc
xuất cảng nhưng có GDP bình quân đầu người chỉ khoảng 4.000 đô la, nghĩa là người
dân không đủ khả năng mua hàng nhập cảng đắt đỏ. Kết quả là Mỹ có thâm hụt
thương mại lớn với Việt Nam. Năm ngoái, thâm hụt này là 123,5 tỷ đô la, chỉ đứng
sau Trung Hoa và Mexico. Về lý thuyết, quan thuế có thể thu hẹp khoảng cách bằng
cách làm cho hàng hóa Việt Nam đắt hơn, khuyến khích những công ty chuyển sản
xuất đến những nơi như Ohio hoặc Arizona. Nhưng điều này giả định, trong số những
điều khác, rằng công nhân Mỹ sẽ muốn có công việc may giày thể thao hoặc hàn bảng
mạch và việc trả cho họ mức lương phổ biến của Mỹ sẽ không khiến sản phẩm đó trở
nên đắt đỏ một cách quá đáng.
https://dg3jlx2cag1f4y.archive.is/qT51q/2fb04e46e9a9238a4b880885438c676318086b7f.webp
Ảnh
chụp từ trên không của Cảng Cát Lái, ngoại ô Thành phố Hồ Chí Minh. Nhiếp ảnh
gia: Maika Elan cho Bloomberg Businessweek
Điều
mà Osius và những chuyên gia khác về Việt Nam thấy đặc biệt khó hiểu là chính
sách của Mỹ đã góp phần tạo ra khoản thâm hụt lớn đó. Trong nhiệm kỳ đầu tiên,
Trump đã áp đặt quan thuế đối với nhiều loại hàng hóa của Trung Hoa, gồm cả gạo,
túi xách và thiết bị y tế. Để tránh những biện pháp đó, mà Tổng thống Joe Biden
phần lớn vẫn giữ nguyên, và để giảm rủi ro khi phụ thuộc vào một quốc gia mà những
chính trị gia Mỹ coi là đối thủ chiến lược, nhiều công ty toàn cầu đã chuyển hoạt
động sản xuất về phía Nam.
Ví
dụ công ty bán lẻ đồ gia dụng Williams-Sonoma Inc., đã chuyển một phần đáng kể
hoạt động sản xuất từ Trung Hoa sang Việt Nam và công ty sản xuất đồ chơi
Hasbro Inc., đã bắt đầu sản xuất nhiều đồ chơi Transformers hơn tại Việt Nam.
Những xưởng máy mới khác có kỹ thuật cao hơn nhiều: Foxconn, công ty Đài Loan đứng
sau nhiều thiết bị bán chạy nhất của Apple Inc., đã thiết lập dây chuyền sản xuất
tại Việt Nam cho một số iPad và MacBook. Kể từ năm 2017, kim ngạch xuất cảng của
Việt Nam sang Mỹ đã tăng gấp ba lần, trong khi thâm hụt thương mại tăng chậm.
Một
số viên chức trong chính quyền Trump đầu tiên khuyến khích việc chuyển sản xuất
kỹ nghệ này từ Trung Hoa, trong khi đối với những người khác, điều này cấp thêm
bằng chứng cho thấy, nếu không có những biện pháp bổ túc, những công ty đó sẽ
không bao giờ khôi phục hoạt động sản xuất tại Mỹ, với chi phí cao. Thái độ của
Trump đặc trưng là thất thường, pha trộn giữa sự lên án (“Việt Nam lợi dụng
chúng ta thậm chí còn tệ hơn cả Trung Hoa”) với sự ủng hộ (“Việt Nam thực sự đã
trở thành một trong những phép màu vĩ đại của thế giới.”) Cuối cùng, Trump đã
áp đạt quan thuế lên một số mặt hàng Việt Nam tương đối ít trước khi để mất Tòa
Bạch Ốc vào tay Biden.
Lần
này, chính phủ Việt Nam nhanh chóng hành động. Lâm là một trong những lãnh đạo
trên thế giới đầu tiên nói chuyện với Trump sau thông báo về quan thuế và vào
ngày 5 tháng 4, ông đã đưa ra đề nghị công khai sẽ xóa bỏ tất cả những khoản
thuế còn lại của Việt Nam đối với hàng hóa của Mỹ và thể hiện “thiện chí trong
những lĩnh vực khác”. Phó thủ tướng của ông đã sớm lên đường đến Washington để
tham dự một loạt những cuộc họp. Những tuyên bố của chính phủ Việt Nam cho thấy
họ có thể đề nghị tăng chi tiêu mua những sản phẩm hàng không, thực phẩm và
năng lượng của Mỹ. Họ cũng có thể cam kết hành động cụ thể chống lại việc dán
nhãn lại hàng hóa của Trung Hoa. (Cơ quan quan thuế quốc gia cho biết họ đã
phát giác ra nhiều trường hợp Việt Nam dán nhãn lại, mặc dù khó có thể xác định
độ phổ biến của nó.) Hy vọng là những nhượng bộ như vậy, đưa ra trong một tuyên
bố tâng bốc, có thể thuyết phục Trump ít nhất là đưa mức thuế đối với Việt Nam
ngang bằng với những quốc gia khác, nếu không muốn nói là hủy bỏ hoàn toàn.
Hầu
như tất cả những doanh nhân Việt Nam mà Bloomberg Businessweek đã trao đổi về
câu chuyện này đều cho biết họ lạc quan rằng chính phủ có thể tìm được tiếng
nói chung với Mỹ, và trước công chúng, những viên chức chính phủ đang thúc giục
bình tĩnh. Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết vào tháng 4, “Việt Nam sẽ tăng cường
đối thoại và đàm phán, không đối đầu, gây căng thẳng hoặc làm phức tạp vấn đề.”
Ông lưu ý rằng mặc dù quan thuế sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế thế giới, nhưng
chúng sẽ không gây đau đớn cho Việt Nam như những cuộc đổi mới kinh tế của họ
vào những năm 1980, chứ đừng nói đến những cuộc chiến tranh xẩy ra trước đó.
https://dg3jlx2cag1f4y.archive.is/qT51q/1aa1bd961aa9cc3bc8056b555ab5ac09f9e1c76d.webp
Dự
án phát triển STC Long Thành, gần Sân bay quốc tế Long Thành theo kế hoạch. Nhiếp
ảnh gia: Maika Elan cho Bloomberg Businessweek
Ở
rìa một trong những khu kỹ nghệ của Đồng Nai, một số dẫy chung cư, xây theo kiến
trúc hơi giống kiểu Pháp, nằm dọc theo những con phố mới xây. Trong một quán cà
phê gần đó, một khách hàng đơn độc đang cúi gầm mặt trên máy tính xách tay. Hồ
Văn Huy là nhân viên bán hàng cho đơn vị phát triển khu phố mới này, tên là STC
Long Thành. Sau khi hoàn thành, nó cuối cùng trở thành một ốc đảo thoải mái của
tầng lớp trung lưu, với trường học, sân chơi và bệnh viện riêng, cũng như một
công viên có hồ nhân tạo.
Chưa
có ai dọn đến, nhưng hơn bốn phần năm trong số 1.083 condo đã bán. Huy nói, “Dự
án này và khu vực này có tiềm năng tăng trưởng lớn.” Ông chỉ vào con đường phía
trước khu phát triển, nhắc đến những kế hoạch tăng gấp ba chiều rộng con đường
để có thể chứa một số ngày càng tăng của xe gắn máy, xe vận tải và xe hơi đời mới.
Khi được hỏi về ảnh hưởng của mức quan thuế của Mỹ, Huy nói rằng mặc dù chúng
khiến những công ty thận trọng hơn, nhưng bất kỳ ai có kế hoạch đầu tư vào khu
vực này đều nghĩ đến dài hạn.
https://dg3jlx2cag1f4y.archive.is/qT51q/29cb383f9a2dde936521ebd3286e3200353fd62f.webp
Nhân
viên bán bất động sản Hồ Văn Huy tại một quán cà phê ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Nhiếp ảnh gia: Maika Elan cho Bloomberg Businessweek
Những
dự án như của Huy đại diện cho một canh bạc hy vọng cuối cùng, sự tăng trưởng
kinh tế của Việt Nam không thể bị những quyết định ở bất kỳ thủ đô nước ngoài
nào ngăn chặn.
Những
người mua condo ở chung cư của STC, có giá thấp nhất khoảng 120.000 đô la, rõ
ràng là chính những người tiêu dùng, với số tiền đủ để chi trả cho phần lớn những
gì những nhà máy của Đồng Nai sản xuất. Nếu những kế hoạch của chính phủ được
thực hiện, theo thời gian, nhiều người trong số họ sẽ làm việc trong lĩnh vực
nghiên cứu và phát triển, thiết kế và những công việc được trả lương cao hơn,
giống như những công ty Trung Hoa đã chuyển từ sản xuất căn bản sang đổi mới có
giá trị hơn. Kết quả sẽ là một nền kinh tế ít phụ thuộc hơn vào việc vận chuyển
hàng hóa giá rẻ đến những nơi giàu có hơn và được thúc đẩy nhiều hơn bằng những
dịch vụ và nhu cầu nội bộ của chính nó. Dương Minh Dũng, một viên chức cao cấp
của tỉnh cho biết , tại Đồng Nai, những ưu tiên là “kỹ thuật xanh, điện tử và sản
xuất chất bán dẫn”. Mặc dù những nhà máy sản xuất những sản phẩm đơn giản hơn tất
nhiên được chào đón, nhưng ông nói, “hiện chúng tôi đang tập trung vào những
ngành kỹ nghệ kỹ thuật cao.”
Một
yếu tố khác của chiến lược này có thể thấy cách khu phát triển STC một đoạn lái
xe ngắn, nơi băng nhựa cũ kỹ đánh dấu chu vi của Phi trường quốc tế Long Thành.
Bên trong, dọc theo một con đường đất, là một công trường xây dựng gần bằng
kích thước của Manhattan. Một số cần cẩu lớn hoạt động trên cao, nâng thép cho
một tòa nhà nhà ga tối tân được vẽ kiểu giống như hoa sen, quốc hoa của Việt
Nam. Khi những chuyến bay bắt đầu vào năm tới, sân bay sẽ có công suất hàng năm
là 25 triệu hành khách — một con số khá khiêm tốn lúc đầu, nhưng kế hoạch kêu gọi
thêm ba nhà ga nữa. Việc đó sẽ tăng gấp bốn lần diện tích của nó và đưa nó vào
cùng hạng với Dubai và London Heathrow — đủ lớn để phục vụ một đô thị dự định sẽ là nơi sinh sống của
gần 15 triệu người vào năm 2050, trở thành một trung tâm kỹ thuật, tài chánh và
dịch vụ chuyên nghiệp lớn của Á Châu. Đó là một loạt những khát vọng táo bạo,
nhưng không phải là vô lý. Trong 50 năm qua, Việt Nam đã chuyển từ cuộc nội chiến
tàn khốc sang hòa bình lâu dài, từ nghèo đói sang thu nhập trung bình và từ kế
hoạch hóa tập trung theo chủ nghĩa Stalin sang thị trường tự do. Trong quá
trình đó, nền kinh tế của Việt Nam đã tăng trưởng hơn 1.000%.
https://dg3jlx2cag1f4y.archive.is/qT51q/a04d748203d942b4622924f448ae6a24e07aae6b.webp
Nhà
ga hành khách đang được xây dựng tại Phi trường quốc tế Long Thành. Nhiếp ảnh
gia: Maika Elan cho Bloomberg Businessweek
Để
duy trì tăng trưởng và cuối cùng cho phép Việt Nam trở thành một xã hội giầu
có, giới lãnh đạo của đất nước này phải đi đến một số quyết định khó khăn. Đối
tác thương mại lớn nhất của Việt Nam là Trung Hoa, không phải Mỹ — một mối quan
hệ hai chiều trị giá hơn 200 tỷ đô la vào năm ngoái. Chủ tịch Trung Hoa Tập Cận
Bình đã có chuyến thăm cấp nhà nước tới Hà Nội vào giữa tháng 4. Lâm đã chào
đón ông nồng nhiệt, tuyên bố rằng “phát triển quan hệ với Trung Hoa là một lựa
chọn chiến lược và là ưu tiên hàng đầu.” (Về phần mình, Trump cho biết cuộc họp
đó là để “cố gắng tìm ra cách ‘Làm thế nào để chúng ta có thể lừa Mỹ?’) Tuy
nhiên, việc thay đổi sự phụ thuộc vào một siêu cường này bằng một siêu cường
khác là một viễn cảnh không hấp dẫn. Việt Nam có mối quan hệ căng thẳng với quốc
gia láng giềng khổng lồ của mình, và họ đã có một cuộc chiến tranh đẫm máu dù
ngắn ngủi vào năm 1979. Gần đây hơn, hai nước đã xung đột về những tuyên bố chủ
quyền hàng hải toàn diện của Bắc Kinh và tâm lý chống Trung Hoa rất phổ biến trong
quần chúng Việt Nam. Căng thẳng gia tăng luôn có thể xẩy ra, với những rủi ro
tiếp theo đối với thương mại. Do đó, việc duy trì xuất cảng ở mức lớn sang Mỹ
là rất quan trọng.
Sau
ba ngày thảo luận vào cuối tháng 5, giới chức Việt Nam cho biết họ đã đạt được
tiến triển với những đối tác Mỹ về một thỏa thuận nhằm ngăn chặn mức quan thuế
tàn phá 46%. Sẽ có nhiều cuộc họp hơn diễn ra trong tháng này. Điều tốt nhất mà
Việt Nam có thể hy vọng trong ngắn hạn có thể là những nhượng bộ tạm thời—tùy
thuộc vào đàm phán chi tiết hơn và tất nhiên là tùy thuộc vào ý thích cá nhân
và chính trị của Trump. Với một thỏa thuận như vậy, xuất cảng có thể tiếp tục,
mặc dù có đủ sự không chắc chắn xung quanh khiến việc vận hành một nhà máy
khiêm tốn trở nên khó khăn, chứ đừng nói đến việc lập kế hoạch cho tương lai của
một thị trường đang nổi lên nhanh chóng.
Tuy
nhiên, Việt Nam đã ký một thỏa thuận với gia đình Trump—và điều này có thể được
tính đến như bất kỳ điều gì xẩy ra tại bàn đàm phán. Tổ chức Trump hiện không
có bất động sản nào tại quốc gia này. Điều đó sẽ sớm thay đổi. Vào ngày 21
tháng 5, hàng trăm chức sắc đã tập trung tại một cánh đồng bên bờ Sông Hồng,
không xa Hà Nội, và đi vào một chiếc lều màu vàng được trang trí bằng những
bông sen hồng giả. Bên kia đường, một nhóm nhỏ nông dân địa phương cũng tụ tập,
những nhân viên an ninh ngăn không cho họ đến gần hơn.
Họ
hy vọng được nhìn thoáng qua vị khách danh dự, con trai của Trump là Eric, người
đã đến để đánh dấu lễ khởi công khu nghỉ mát chơi golf 54 lỗ trị giá 1,5 tỷ đô
la, Trump International Hưng Yên. Sau màn múa truyền thống của Việt Nam, Thủ tướng
Chính đã lên bục phát biểu, ca ngợi sự hợp tác giữa Mỹ và Việt Nam và thúc giục
những viên chức chính phủ bảo đảm tiến trình phát triển xây dựng đúng tiến độ.
Trong bài phát biểu, Eric cho biết đây chỉ là khởi đầu cho những kế hoạch của
gia đình Trump dành cho Việt Nam: “Dự án này và nhiều dự án khác mà chúng ta
cùng nhau thực hiện sẽ khiến tất cả mọi người Á châu phải ghen tị. Chúng sẽ là
niềm ghen tị của toàn thế giới.” Ngày hôm sau, Eric bay đến Thành phố Hồ Chí
Minh để họp với chính quyền địa phương về dự án Trump Tower mới.
©
2025 DCVOnline
Nếu
đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”
Nguồn: US Tariffs
Threaten to Derail Vietnam’s Historic Industrial Boom | Anders Melin, Nguyen
Dieu Tu Uyen, and Francesca Stevens | Bloomberg | Jun 11, 2025 —Với Nguyễn Xuân
Quỳnh và Andy Lin
.
No comments:
Post a Comment