Tranh của vua Hàm
Nghi được bán đấu giá ở Paris
Phạm Cao Phong
Gửi tới BBC từ Paris, Pháp
21 tháng 9 năm 2023
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c9ejzzk5ynno
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/3877/live/22ca3e70-5858-11ee-84a3-c5aba22b46e2.jpg
Bà Lynda Trouvé giới
thiệu những bức tranh của vua Hàm Nghi sẽ đấu giá vào ngày 22/9/2023
tại Hôtel Drouot Paris
Cụm từ "gõ búa", thường được dùng đến mòn nhẵn để
nói về hoạt động đấu giá trên thị trường, đã được nhà bán đấu giá
Maison de ventes aux enchères Lynda Trouvé thay bằng từ "ngọn
lửa" khi nói đến 19 bức tranh của vua Hàm Nghi, mà hãng sẽ mang
lên sàn vào ngày 22/9 tại Hôtel Drouot Paris.
Với cụm từ chỉ sức nóng này, nhà Lynda Trouvé nhắc tới cơn
sốt mua bán các tranh của các họa sĩ Đông Dương, cũng như các sản
phẩm liên quan đến Hoàng gia Nguyễn.
Riêng về tranh của vua Hàm Nghi, ngay lần ra mắt đầu tiên bức
"Chiều tà" năm 2010 đã gây cơn sốt săn lùng và tìm hiểu về
bước đường nghệ thuật của người được cho là họa sĩ Việt đi tiên
phong trên con đường sáng tác theo phong cách châu Âu.
Bà Lynda Trouvé cho tôi biết, lần đấu giá gần đây, hãng của bà
cũng đã bán được một bức của vua Hàm Nghi với giá 60.000 euro.
Tuy nhiên từ "ngọn lửa" còn ẩn dụ một câu chuyện
khác tôi sẽ nói phía dưới.
Hàm Nghi
- vị Hoàng đế lưu đày tìm tự do qua nghệ thuật
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/b248/live/b2fda5a0-5866-11ee-a99b-a507f388630d.jpg
Bức tranh "Mặt
trời lặn xuống đồng quê "của vua Hàm Nghi
Đây là lần "đấu giá với chủ đề nghệ thuật Đông Dương giai
đoạn 1800-1960". Dòng chữ này cũng được ghi bằng hai thứ tiếng
Việt-Pháp trên ấn phẩm trình bày mỹ thuật trang trọng của nhà Lynda
Trouvé.
Sử dụng tiếng Việt trong sách hẳn là thịnh tình nồng ấm
được Lynda Trouvé dành cho các nhà sưu tầm cũng như cơ sở văn hóa hoặc
bảo tàng tư nhân Việt Nam xuất hiện ngày càng chững chạc trong các
loại hình mua bán liên quan đến cổ vật và nghệ thuật có giá trị
cao.
Nói chuyện với tôi về lai lịch các bức tranh, bà giám đốc
Lynda Trouvé cho biết số tranh kể trên đã được cứu thoát một cách kỳ
diệu.
Chiếc cặp chứa những bức tranh phủ lớp thời gian dầy cả thế
kỷ lẽ ra đã có số phận đi vào thùng rác. Các chữ ký trên tranh
bằng son đỏ bằng chữ hán "Tử Xuân" (tên húy của vua Hàm
Nghi) không cung cấp nhiều thông tin về tác giả. Song, một chiếc carte
đi kèm với bức tranh đề tặng Trung tá bộ binh thuộc địa Henri Aubé,
cục trưởng Cục Địa lý Đông Dương ở Hà Nội đã gợi sự tò mò thú vị
cho người tìm thấy chiếc cặp.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/5910/live/9fa1c940-5867-11ee-83bb-5f9bffc8f569.jpg
Ảnh vua Hàm Nghi
trong phần giới thiệu của Tiến sĩ Nghiên cứu lịch sử Nghệ Thuật
Amandine Dabat về các bức tranh giai đoạn Vichy
Tên Henri Aubé đã được dành cho con phố trong quận 16 ở Paris.
Trên tường ngôi nhà số 7 bis, rue des Bauches còn một tấm biển bằng đá
trắng ghi tên
ông, người có tiểu sử từng có mặt tại Tonkin (Bắc Kỳ), Bờ
biển Ngà, Trung quốc, Madagascar, Syria, Đại chiến thế giới thứ nhất.
Theo Tiến sĩ Amandine Dabat, hậu duệ năm đời của Vua Hàm Nghi, có
thể viên sĩ quan Henri Aubé trong những đợt đến khám và nghỉ ở Viện
quân sự điều trị bệnh nhiệt đới Vichy đã gặp vua Hàm Nghi theo lời
giới thiệu của một bạn đồng học trường sĩ quan Saint Cyr là Henri de Gondrecourt.
Chị cũng cho biết là vua Hàm Nghi chỉ không có mặt tại Vichy vào năm
1910. Điều này được xác nhận là không có một bức tranh nào của ông
vẽ về Vichy ghi nhận vào thời điểm đó.
Henri de Gondrecourt là bạn của vua Hàm Nghi thời gian ông bị lưu
đầy ở Algeria. Hai người thường trao đổi thư từ với nhau. Algeria lúc
đó được coi là một tỉnh thuộc địa hải ngoại lớn của Pháp.
Theo tìm hiểu của tôi thì, hai người đều tốt nghiệp niên khóa
có một tên đặc biệt gọi là "Promotion de l’Annam (1885-1887)."
Tên gọi này nhắc tới chiến thắng của Pháp tại Lạng Sơn, bắt triều
đình nhà Thanh phải ký Hòa ước Thiên Tân (Traité de Tianjin 1885), chấm dứt
chiến tranh Pháp-Thanh, buộc quân Thanh phải rút khỏi Bắc Kỳ, và công nhận nền
bảo hộ của Pháp với Việt Nam. Hòa ước này cũng chấm dứt lệ triều cống của triều
đình Huế ở địa vị phiên quốc đối với nhà Thanh.
Henri Aubé có chức vị cao hơn là chỉ huy sư đoàn lính thủy
đánh bộ, còn Henri de Gondrecourt chỉ huy lữ đoàn bộ binh. Thời gian de
Gondrecourt phục vụ tại Algeria 1893-1895 trùng với giai đoạn vua Hàm
Nghi bị lưu đầy ở đây, nên dẫn đến việc ba người quen biết và hình
thành một mối liên hệ bằng hữu.
Trong những bức tranh được nhà Lynda Trouvé kiểm định và hỏi ý
kiến, tất cả từ lô số 91 đến số 106, trừ bức tranh đánh số 92 đều
là những bức tranh vua Hàm Nghi vẽ về phong cảnh Vichy.
Bức tranh đánh số 93 mang tên "Mặt trời lặn xuống đồng quê
" miêu tả cảnh hoàng hôn dần đến với những con bò đang gặm cỏ
yên bình. Chủ đề này ít thấy trong tranh của ông. Đa số các bức tranh
có gam mầu trong sáng và dịu dàng, ít những gam mầu trầm và hiệu
ứng cô đơn buồn bã.
Có thể lý giải phần nào từ trạng thái tâm lý của vua Hàm
Nghi đang trong giai đoạn hạnh phúc gia đình cao trào với sự ra đời
của hai công chúa Như Mây (1905 -1999), Như Lý (1908- 2005) và Hoàng tử Minh
Đức (1910-1990).
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/45df/live/19509010-5867-11ee-a99b-a507f388630d.jpg
Bìa sách về cuộc bán đấu giá
Vào thế kỷ 19, Vichy là một khu nghỉ dưỡng thời thượng, được những người
nổi tiếng thời đó thường xuyên lui tới, được biết đến với các suối nước
khoáng, có tác dụng chữa bệnh ngay từ thời cổ đại.
Thành phố này đã trở thành một trong những khu nghỉ mát nổi tiếng nhất
đối với người nước ngoài, và đặc biệt hơn là từ Algeria. Du khách đến đây
theo các khuyến nghị y tế được cho là nước khoáng Vichy có tác dụng điều
trị và chữa nhiều căn bệnh. Thành phố cùng với 10 spa nước nóng thiên nhiên
khác ở Châu Âu (Great Spa Towns of Europe), đã được UNESCO công nhận là Di sản
Thế giới kể từ ngày 24 tháng 7 năm 2021.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/b0fd/live/321504c0-586a-11ee-83bb-5f9bffc8f569.jpg
Cảnh đồng quê ở vùng Vichy, Pháp
Hàm Nghi thường đến nghỉ tại Vichy ngay từ năm 1893 đến những
năm 30 của thế kỷ trước tại Vichy. Ở thành phố hiện còn một căn nhà
thiết kế theo phong cách Art Nouveau mang tên " Villa Prince d’Annam
" tại số 14 rue des Sources.
Ngôi nhà được xây dựng vào năm 1904 theo thiết kế của kiến
trúc sư Adrien Dacq nằm trên một dẫy phố nhỏ, duyên dáng dẫn thẳng ra
bờ sông Allier, một con sông hiền hòa tô điểm cho thành phố miền trung
nước Pháp.
Ngôi nhà dành cho vua Hàm Nghi sử dụng trong thời gian đến Vichy
khoảng những năm 1903-1911. Sẽ không ngạc nhiên nếu những bức tranh sáng
tác vào gian đoạn này của vua Hàm Nghi hiện là một phần trong bộ sưu
tập Đông Dương của nhà Lynda Trouvé.
Câu chuyện về ngôi nhà một thời mang hơi ấm của vua Hàm Nghi ở
Vichy đã được Đài truyền hình Pháp France quay tại đây vào ngày 28 và
29/10/2019.
"Villa Prince d’Annam" hay còn gọi "Biệt thự Hoàng
tử Annam" bị bỏ hoang một thời gian khá dài, sau được một cặp
vợ chồng nghệ sĩ Pháp mua lại, sửa sang thành một khách sạn nhỏ.
Theo người chủ hiện tại, khi ông mua lại căn nhà, trên những bức tường
vẫn còn những bức tranh không biết do ai vẽ. Họ đã sửa lại toàn bộ
trong 18 tháng và quét sơn đè chồng lên trên.
Ngoài những bức tranh của vua Hàm Nghi, cuộc bán đấu giá còn
mang đến những tác phẩm được thẩm định với giá cao của các họa sĩ
Việt và Pháp về Đông Dương.
Hẳn là, những bức tranh vừa thoát cung oan nghiệp của vua Hàm
Nghi ra mắt sắp tới sẽ còn khơi gợi những khát khao tìm hiểu thêm về
cuộc đời có số phận kỳ lạ của nhà vua.
* Bài
thể hiện văn phong và quan điểm của ông Phạm Cao Phong, nhà báo tự do ở Paris,
Pháp.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/6a22/live/e70738b0-5867-11ee-89ba-b1ccf2a7cbde.jpg
Bà Lynda Trouvé với bức tượng "Người phụ nữ Annam"
được giải thưởng Grand Prix tại Rome năm 1925, giải nhất về điêu khắc
Đông Dương năm 1932 của nhà tạc tượng Évariste Jongchère (1892-1956)
No comments:
Post a Comment