THẾ GIỚI HÔM NAY : 19/09/2023 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 19/09/2023

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

19/09/2023

https://nghiencuuquocte.org/2023/09/19/the-gioi-hom-nay-19-09-2023/

 

Iran thả năm người Mỹ trong một cuộc trao đổi tù nhân do Qatar làm trung gian. Để đổi lấy các con tin mang quốc tịch kép Mỹ-Iran, chính quyền Biden đã đồng ý giải tỏa 6 tỷ USD doanh thu dầu mỏ của Iran bị giữ ở Hàn Quốc kể từ khi trừng phạt được thắt chặt vào năm 2018. Mỹ cũng sẽ thả 5 người Iran, với hai người dự kiến hồi hương. Mỹ và Iran gần đây đang có những bước giảm căng thẳng, đặc biệt là về chương trình hạt nhân của Tehran.

 

Ukraine cách chức 6 thứ trưởng quốc phòng trong nỗ lực tái cơ cấu lại bộ quốc phòng vốn chìm trong các cáo buộc tham nhũng. Trong một diễn biến khác, người phát ngôn Ukraine thông báo lực lượng nước này đã chiếm lại hai ngôi làng ở phía nam Bakhmut, một thị trấn bị Nga chiếm. Cuộc phản công của Ukraine tiến triển chậm, nhưng tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết quân đội của ông đang thắng lợi “từng bước một.”

 

Con trai của tổng thống Joe Biden, Hunter Biden, đã kiện Sở Thuế vụ Mỹ vì vi phạm quyền riêng tư của ông. Đơn kiện của ông nói các đặc vụ IRS đã chủ động nhắm vào Hunter bằng cách tiết lộ tờ khai thuế của ông cho truyền thông. Tuần trước, các công tố viên liên bang đã buộc tội Hunter nói dối về việc sử dụng ma túy khi mua súng; ngoài ra ông cũng có thể bị buộc tội trốn thuế.

 

Ý gia hạn thời gian tối đa mà các quan chức nước này có thể giam giữ người di cư, từ 135 ngày lên 18 tháng. Chính phủ cực hữu của đất nước đang nỗ lực thực hiện lời hứa tranh cử là hạn chế tình trạng di cư; trong bối cảnh có gần 10.000 người di cư đã đến Lampedusa, một hòn đảo của Ý, vào tuần trước. Trước đó, Áo cho biết sẽ áp dụng các biện pháp kiểm soát khẩn cấp ở biên giới với Ý.

 

Ukraine nộp đơn khiếu nại lên Tổ chức Thương mại Thế giới sau khi ba nước láng giềng cấm nhập khẩu sản phẩm nông nghiệp của Ukraine. Hungary, Ba Lan và Slovakia đã áp đặt lệnh cấm của riêng họ sau khi lệnh cấm chung của EU – vốn được đưa ra hồi đầu năm vì nông dân cho rằng hàng nhập khẩu từ Ukraine làm giá nông sản giảm mạnh – hết hạn vào thứ Sáu tuần trước. Một số nước, trong đó có Đức và Pháp, đã chỉ trích các lệnh cấm đơn phương.

 

Cảnh sát Trung Quốc đã bắt giữ một số nhân viên trong bộ phận quản lý tài sản của Evergrande, tập đoàn bất động sản Trung Quốc đang gặp khó khăn. Cổ phiếu của Evergrande giảm mạnh sau tin này, gần 25% vào thứ Hai trước khi phục hồi phần nào. Evergrande vỡ nợ vào cuối năm 2021 sau khi chính quyền Trung Quốc đặt ra các giới hạn nợ nghiêm ngặt hơn để kiểm soát tình trạng đòn bẩy tài chính quá mức của các công ty bất động sản. Evergrande phần nào là nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng trong toàn ngành này ở Trung Quốc.

 

Một căn cứ không quân Mỹ ở Nam Carolina đã kêu gọi công chúng giúp đỡ tìm kiếm một máy bay chiến đấu mất tích. Các quan chức cho biết họ đã mất dấu chiếc F-35, máy bay phản lực thế hệ thứ năm, sau một “sự cố” khiến phi công của nó phải nhảy dù vào chiều Chủ nhật. Các mẫu F-35 hiện tại, vốn nổi tiếng với khả năng tàng hình, có giá khoảng 80 triệu USD tùy theo thông số kỹ thuật.

 

Con số trong ngày: 393.000, là số trẻ sơ sinh Ý được sinh ra vào năm ngoái.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Zelensky đến Liên Hợp Quốc

Trong tuần này tổng thống Ukraine sẽ chiếm sóng tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (UNGA) ở New York. Năm ngoái Volodymyr Zelensky chỉ phát biểu trước các nhà lãnh đạo thế giới qua video. Lần này ông sẽ đích thân xuất hiện vào thứ Ba để kêu gọi ủng hộ cho kế hoạch hòa bình của ông và đổ lỗi cho cuộc chiến cũng như các hành vi vi phạm luật pháp quốc tế lên Vladimir Putin, người sẽ vắng mặt. (Joe Biden là nhà lãnh đạo duy nhất trong số năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an tham dự UNGA.)

 

Ở một chừng mực nào đó, lời nói của ông Zelenksy sẽ không thay đổi gì nhiều: hồi tháng 2, 141 thành viên Liên Hợp Quốc đã ủng hộ nghị quyết kêu gọi rút ngay lực lượng Nga khỏi Ukraine (bảy nước bỏ phiếu chống và 32 nước bỏ phiếu trắng). Nhưng nhiều nhà lãnh đạo từ các nước nghèo muốn UNGA tập trung hơn vào các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc. Đại dịch và chiến tranh đã làm chậm tiến độ thực hiện các mục tiêu cho năm 2030, mà hiện đã đi được nửa chặng đường. Sự vênh nhau về các ưu tiên của UNGA sẽ được bày ra cho cả thế giới thấy.

 

Tổng thống Iran có các hoạt động ngoại giao ở Mỹ

Tuần này, tận dụng cuộc trao đổi tù nhân với Mỹ hôm thứ Hai, tổng thống Iran sẽ tiếp tục chiến dịch ngoại giao của mình ở New York. Ebrahim Raisi dự kiến ​​sẽ phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, gặp Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh – một khối các nước Ả Rập trước đây có quan điểm thù địch với Iran – và phát biểu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, một tổ chức nghiên cứu.

 

Khó có đột phá lớn, chẳng hạn như khôi phục thỏa thuận hạt nhân mà Mỹ đã từ bỏ vào năm 2018. Nhưng Tehran hy vọng giải quyết được ba vấn đề cấp bách. Thứ nhất, nước này bị thiếu tiền khi hàng tỷ USD doanh thu dầu mỏ bị đóng băng do các lệnh trừng phạt của Mỹ. Thứ hai, nước này đang tìm kiếm ủng hộ quốc tế cho nhân vật kế thừa nhà lãnh đạo tối cao già nua, Ayatollah Ali Khamenei, nhằm đảm bảo sự tồn tại của nền Cộng hòa Hồi giáo. Thứ ba, họ không muốn nước ngoài can thiệp khi họ dập tắt mối đe dọa lớn nhất của chế độ – người dân trong nước. Một năm sau khi Mahsa Amini bị bắt giam và giết chết vì để lộ mái tóc của mình, người dân Iran vẫn còn rất bất bình.

 

Lạm phát ở Canada là do ai?

Trò chơi đổ lỗi ở Canada sẽ gia tăng trong tuần này khi số liệu lạm phát mới được công bố vào thứ Ba. Lãi suất theo năm của đất nước đã giảm đều đặn từ hơn 8% vào giữa năm 2022 xuống còn 2,8% vào tháng 6. Nhưng hồi tháng 7 nó tăng lên 3,3%, bên cạnh một lần tăng dự kiến nữa​​ vào tháng 8. Việc không thể kéo lạm phát xuống dưới 2%, mục tiêu của ngân hàng trung ương, đã làm giảm uy tín của chính phủ Đảng Tự do và thủ tướng Justin Trudeau.

 

Như nhiều nước khác, vấn đề lớn nhất của Canada là giá thực phẩm đang tăng nhanh hơn so với các hàng hóa khác (tăng 7,7% trong tháng 7). Chính phủ gần đây đã triệu tập lãnh đạo của các công ty bán lẻ tạp hóa lớn nhất Canada tới Ottawa để yêu cầu họ ổn định giá trước ngày 9 tháng 10. Chính phủ đe dọa tăng thuế nếu các công ty không làm theo. Song phía doanh nghiệp cho rằng lạm phát là một vấn đề chính trị không liên quan tới họ.

 

Chưa rõ Hạ viện Mỹ sẽ luận tội Biden vì tội gì

Tuần trước lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện Mỹ, Kevin McCarthy, thông báo ông sẽ mở một cuộc điều tra luận tội đối với Joe Biden. Giờ đây Washington đang chờ xem điều đó có ý nghĩa gì trên thực tế (ông McCarthy chưa nói rõ chi tiết).

 

Trong khi đó, cuộc điều tra của Ủy ban Giám sát Hạ viện đối với Robert “Hunter” Biden, con trai tổng thống, vẫn kéo dài. Thứ Ba này là hạn chót cho bộ trưởng bộ an ninh nội địa Alejandro Mayorkas nộp tất cả “tài liệu và thông tin liên lạc” liên quan đến cuộc điều tra cùng các yêu cầu khác theo trát của uỷ ban.

 

Rất nhiều chi tiết khó chịu đã được phát hiện về người con trai thứ của tổng thống – bao gồm trốn thuế và nói dối về việc sử dụng ma túy khi mua súng – nhưng rất ít có liên quan đến cha ông. Và cuộc điều tra luận tội của ông McCarthy gần như chắc chắn sẽ không thể hạ gục được ông Biden. Để buộc tội tổng thống và tiến tới phiên xét xử tại Thượng viện, trước tiên ông McCarthy phải thuyết phục được Hạ viện, nơi ông có thế đa số rất mỏng.