Nga
- Ấn Độ - Trung Quốc : Khi bạn của bạn lại là kẻ thù
Thùy Dương - RFI
Đăng
ngày: 13/09/2023 - 12:14
Kể từ khi
chiến tranh Ukraina nổ ra, Ấn Độ và Nga luôn muốn thể hiện gần gũi về lịch sử
và xích lại gần nhau về thương mại. Nhưng có một tác nhân thứ ba khiến quan hệ
của New Delhi và Matxcơva phức tạp : Trung Quốc. Trong khi Nga mơ về một liên
minh ba nước Á - Âu thì Ấn Độ lại muốn giữ một chân trong khối phương Tây. Căng
thẳng giữa Ấn Độ với Trung Quốc cũng không có dấu hiệu hòa dịu.
(Ảnh minh họa) - Từ trái sang : Tổng thống Nga Valdimir Putin, thủ tướng Ấn
Độ Narendra Modi và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại thượng đỉnh khối BRICS
ở Goa, Ấn Độ, ngày 16/10/2016. AP - Anupam Nath
Trên đây là nhận định của nhà báo Côme Bastin
(thông tín viên đài RFI) trên trang mạng Asialyst nghiên cứu về châu Á, ngày
09/09/2023. RFI Tiếng Việt trích dịch bài viết « Nga - Ấn Độ -
Trung Quốc : Khi bạn của bạn là kẻ thù ».
Ấn Độ và Nga chú ý thể hiện với thế giới một mối
quan hệ không thể lay chuyển, dựa trên một sự tin cậy lẫn nhau và một lịch sử
chung. Tuy nhiên, sự thất bại của Nga và thành công của Ấn Độ gần đây trong vụ
phóng phi thuyền lên Mặt trăng là điều rất khó khăn đối với Nga, nhất là vì vào
thời Liên Xô, chính Matxcơva đã đóng góp cho sự tiến bộ của chương trình không
gian của Ấn Độ. Theo tác giả Côme Bastin, điều này cho thấy quan hệ giữa Nga và
Ấn Độ đang có một sự chuyển đổi lớn, từ mối quan hệ gần như một chiều Nga - Ấn
sang một mối quan hệ có nhiều cơ hội hơn, bình đẳng hơn.
Một biểu tượng đáng quan tâm khác là sự mở rộng
mang tính lịch sử của khối BRICS. Nhiều người cho rằng việc BRICS đó thêm thành
viên mới phản ánh sự chuyển đổi từ khối kinh tế của các nước mới trỗi dậy sang
khối chính trị do Trung Quốc dẫn đầu, được xác định là để cạnh tranh với khối
G7, phương Tây, đồng đô la hoặc thậm chí là được xem là để xét lại trật tự thế
giới được thiết lập sau năm 1945.
Sự đối đầu với phương Tây là một yếu tố kết nối
các thành viên, nhưng đồng thời cũng là một trong những yếu tố gây chia rẽ giữa
Nga và Ấn Độ. Từ khi xâm lược Ukraina, Matxcơva đã hoàn toàn đối đầu với phương
Tây. Còn New Delhi duy trì lập trường không liên kết, vừa muốn thể hiện là Ấn Độ
thuộc nhóm « Các nước phía nam » (ý nói các nước
đang phát triển) và cả khối phương Tây, vừa muốn có thể tiếp tục làm như vậy.
Tại sao Ấn Độ không « buông » Nga ?
Kể từ ngày 24/02/2022, quan hệ Ấn Độ-Nga đã trở
thành tâm điểm chú ý. Cho đến nay, điều có thể thấy rõ là một phần thế giới,
trong đó có Ấn Độ dưới chính quyền của thủ tướng Narendra Modi, từ chối lên án
cuộc chiến xâm lược của Nga. Thế nhưng, vào thời điểm đó, để ngưng cuộc chiến,
hay để thuyết phục Vladimir Putin, phương Tây đành trông cậy vào cộng đồng quốc
tế, vào các tuyên bố lập trường của Ấn Độ, nước duy trì mối quan hệ ngoại giao,
thương mại, lịch sử và quân sự với cả phương Tây và Nga.
Thế nhưng, Narendra Modi
dù bày tỏ « nỗi đau buồn sâu sắc » về các thiệt hại nhân mạng và kêu
gọi « chấm dứt ngay lập tức bạo lực », đã từ chối lên án Nga. Đảm nhận chức chủ tịch luân phiên G20 trong năm 2023, Ấn Độ được dự báo sẽ
có đường lối cứng rắn hơn (với Nga). Ngoại giao Ấn Độ cũng hứa hẹn sẽ đóng vai
trò trung gian hòa giải và đạt bước tiến, nhưng cuối cùng cũng chẳng có gì thay
đổi.
Theo tác giả bài viết đăng trên Asialyst, đơn
giản là Nga và Trung Quốc phản đối một thông cáo chung và thậm chí phản đối việc
sử dụng từ « chiến tranh », và Ấn Độ thì không muốn
mâu thuẫn với hai nước này. Tại sao New Delhi lại rỏ ta rụt rè như vậy ? Nhiều
nhà phân tích và các phương tiện truyền thông đã chỉ ra là Ấn Độ vẫn duy trì sự
phụ thuộc lịch sử và gần như là nợ nần đối với Nga cả về quân sự và địa chính
trị.
Nhà báo Côme Bastin nhắc lại là hồi năm 1971,
Bangladesh hiện tại, khi đó được gọi là « Đông Pakistan », muốn
tách khỏi « Tây Pakistan ». Vì nhiều lý do, Ấn Độ ủng
hộ sự chia tách giữa hai miền Pakistan, nhưng bị cô lập. Trung Quốc, Hoa Kỳ và
Anh Quốc đều ủng hộ chế độ Pakistan lúc đó. Vì thế, Ấn Độ đã ký một thỏa thuận
phòng thủ với Liên Xô, cho phép nước này bảo vệ hậu cứ của Ấn Độ và ủng hộ về
quân sự cho nền độc lập của Bangladesh. Đến năm 1998, New Delhi được Matxcơva hỗ
trợ trong việc thực hiện các vụ thử hạt nhân đầu tiên, bất chấp lệnh tạm ngưng
thử hạt nhân (về mặt lý thuyết) và các trừng phạt của Mỹ. Sau đó, Nga còn hỗ trợ
Ấn Độ phát triển chương trình hạt nhân, chẳng hạn cung cấp uranium cho New
Delhi.
Vào thời Chiến tranh Lạnh, theo chính sách
không liên kết của thủ tướng Nehru, Ấn Độ cũng đã từ chối chọn phe. Trên thực tế,
Liên Xô (và sau này là Nga) đã hậu thuẫn Ấn Độ trong những thời điểm quan trọng
trong quá trình Ấn Độ trở thành một quốc gia độc lập. Do vậy, Matxcơva là nhà
cung cấp vũ khí chủ yếu và có truyền thống cho New Delhi (gần 80%). Về mặt ngoại
giao, cũng như trong tâm tưởng nhiều người Ấn Độ, Nga là một đối tác đặc biệt
mà họ không thể bỏ rơi chỉ sau một đêm vì cuộc chiến ở Ukraina mà nhìn từ Ấn độ
thì xa xôi và chỉ liên quan đến châu Âu.
Cuộc chinh phục khôn khéo của Nga tại Ấn Độ
Tuy nhiên, rồi nhanh chóng Ấn Độ sẽ không hài
lòng với việc cứ duy trì vị thế thấp hơn chỉ vì sự tôn trọng đối tác lịch sử.
Sau các lệnh trừng phạt từ phương Tây, Matxcơva tìm kiếm các nước mới mua khí đốt
và dầu lửa của Nga, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc Nga phải bán với
giá rẻ. Ấn Độ đã nhanh chóng tình nguyện mua dầu khí của Nga cho dù trong những
thập niên trước đó, Ấn Độ chủ yếu mua dầu từ Trung Đông. Việc Ấn Độ mua dầu của
Nga vừa là một cử chỉ chính trị đối với Matxcơva, cũng vừa là một cơ hội kinh tế.
Hơn nữa, Ấn Độ cũng chẳng ngần ngại thể hiện các mối quan hệ đối tác với Nga.
Các nhà ngoại giao Nga cũng hành xử khéo léo để
tiếp tục hưởng sự hỗ trợ của Ấn Độ và để phát triển các quan hệ thương mại ...
Xin nhắc lại là trên thực tế, cuộc chiến ở Ukraina khiến Nga phải trì hoãn việc
cung cấp vũ khí cho Ấn Độ, còn New Delhi thì có các quan hệ đối tác mới về quốc
phòng, nhất là với Mỹ và Pháp. Nga cũng đang thúc đẩy các cơ chế ngân hàng mới
sau khi bị loại khỏi hệ thống thanh toán quốc tế Swift. New Delhi đã mở một số
tài khoản được gọi là “Vostro” ngay tại Ấn Độ, và các ngân hàng Nga có thể sử dụng
để thanh toán bằng đồng rupi.
Cuối cùng thì dường như Nga đang tìm cách quyến
rũ Ấn Độ hơn là theo chiều ngược lại. Roman Babushkin, phó đại sứ Nga tại Ấn Độ,
gần đây đã không ngần ngại nói đến xung đột biên giới giữa Ấn Độ với Trung Quốc,
hay mối liên hệ giữa New Delhi và Washington nhưng theo cách làm New Delhi thấy
hài lòng.
Một trục Nga - Ấn - Trung mới ?
Hồi tháng 03 vừa qua, Matxcơva đã công bố một
chiến lược mới về chính sách đối ngoại, xem Mỹ và phương Tây là nguồn cơn « các
mối đe dọa cho sự tồn vong » và kêu gọi liên minh ba bên với Ấn Độ và
Trung Quốc để chống lại trật tự phương Tây. New Delhi không phản hồi bởi không
thể đưa ra lập trường cứng rắn như vậy, nhất là vì Ấn Độ là thành viên bộ Tứ
QUAD chống Trung Quốc. Căng thẳng biên giới ở dãy Himalaya và sự cạnh tranh
thương mại Ấn - Trung đã ngăn cản New Delhi tham gia liên minh nói trên.
Dù liên minh ba nước chỉ là ảo tưởng, chúng ta
không nên đánh giá thấp sự gần gũi về ý thức hệ của Ấn Độ, Trung Quốc và Nga. Về
cơ bản, ba cường quốc này có nhiều điểm chung. Ngoài những khác biệt về địa
chính trị, họ gắn kết với nhau do có những yêu sách hoặc mối hận thù chung, họ
đều coi mình là những nước lớn từng bị phương Tây lừa dối.
Ấn Độ từng có thời gian làm thuộc địa lâu nhất
tại châu Á và nay thì đang do phe dân tộc chủ nghĩa dẫn dắt, muốn quay trở lại
thời kỳ hoàng kim. Do đó, lập trường của Ấn Độ không chỉ đơn giản là thực dụng
mà còn là ý thức hệ. Chỉ cần nói chuyện với người dân Ấn Độ trên phố là thấy
phương Tây không được coi là một tác nhân đáng tin cậy liên quan đến các bài học
về luật pháp quốc tế. Châu Âu bị xem là đạo đức giả khi mua dầu của Nga do Ấn Độ
tinh chế.
Ngoại trưởng Ấn Độ S. Jaishankar thẳng thừng
nói : « Châu Âu phải ngừng nghĩ rằng các vấn đề của họ cũng là vấn
đề của thế giới, nhưng lại cho rằng các vấn đề của thế giới không phải là vấn đề
của châu Âu ». Ngoại trưởng Jaishankar cũng đề cập đến một lập trường
chung khác của ba nước : thay đổi trật tự thế giới ra đời từ năm 1945. Từ lâu
nay, Ấn Độ yêu cầu có ghế thường trực tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc. Ba cường
quốc có chung cảm giác là những nước chiến thắng đã chia cắt thế giới theo kiểu
thuộc địa mới, đây cũng là động lực thúc đẩy sự năng động của khối BRICS.
Tư tưởng bài phương Tây ở Ấn Độ đã tăng lên đến
mức chưa từng có. Nhà báo Côme Bastin nhận thấy Ấn Độ có nhiều tuyên bố bài
châu Âu hoặc bài phương Tây hơn là bài Trung Quốc. Lập trường của Ấn Độ về cuộc
chiến ở Ukraina không phải chỉ có ở những người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu.
Rahul Gandhi, nhà đối lập chính của thủ tướng Narendra Modi, từng nói là chính
sách ngoại giao của Ấn Độ về những vấn đề này sẽ không có sự thay đổi mang tính
cách mạng nếu có đảng phái khác lên lãnh đạo đất nước.
Trục Nga - Ấn - Trung mới này gây lo ngại
nhưng hiện tại vẫn chỉ là trong suy nghĩ của phương Tây. Trên thực
tế, mục tiêu Ấn Độ và Trung Quốc nối lại quan hệ hữu nghị như lời kêu gọi của
Nga vẫn còn rất xa. Cường quốc đang ngăn cản điều đó chính là Ấn Độ. Sự đối nghịch
giữa Ấn Độ và Trung Quốc cũng xuyên suốt khối BRICS mới được mở rộng gần đây.
Hai cường quốc này không đồng ý với nhau về nhiều điểm, bắt nguồn từ đường biên
giới trên dãy Himalaya.
Về lý thuyết, việc xích lại gần nhau giữa Ấn Độ
và Trung Quốc sẽ có lợi cho họ, nhưng như vậy là đánh giá thấp thực tế rằng hai
gã khổng lồ châu Á đều có lợi khi giữ nguyên trạng. Về phía Ấn Độ, việc tấn
công chỉ trích Bắc Kinh luôn mang lại kết quả trong các kỳ bầu cử, cho dù trên
thực tế, Ấn Độ vẫn nhập siêu hàng hóa và dịch vụ Trung Quốc, nhiều hơn đến 77 tỷ
euro so với giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc, khiến thâm hụt thương mại ngày
càng tăng.
Về phía Trung Quốc, do vẫn bảo đảm chiếm được
ưu thế về quân sự và kinh tế nên không muốn thỏa hiệp với Ấn Độ. Trái lại, mới
đây Bắc Kinh đã công bố bản đồ mới của Trung Quốc gồm một phần lớn lãnh thổ Ấn
Độ. Qua trường hợp Ấn Độ, thông điệp mà Trung Quốc gửi đi toàn thế giới : sẽ
không có sự thỏa hiệp nào.
Thế nhưng, trong công luận Ấn Độ, nghịch lý là
vấn đề Trung Quốc lại được viện dẫn như một lý do để nối lại quan hệ hợp tác với
phương Tây, cũng như với Nga. Nối lại quan hệ với phương Tây để New Delhi tham
gia vào một liên minh lớn, nhằm răn đe Trung Quốc không tấn công Ấn Độ. Còn Ấn
Độ liên kết với Nga là tránh để Matxcơva ngã vào vòng tay của Bắc Kinh. Lập trường
của Ấn Độ là khôn khéo hay khó hiểu ? Ấn Độ có đang bảo vệ lợi ích của họ hay
đang mạo hiểm chọc giận các đồng minh về lâu dài ? Hiện đang có rất nhiều câu hỏi
mở và chỉ liên quan đến chủ nghĩa đa phương kiểu Ấn Độ.
----------------------------
Các nội dung liên quan
Phát
triển kinh tế : Ấn Độ thu hẹp khoảng cách với Trung Quốc
Tại
châu Phi, « cách thức làm việc của Trung Quốc và Nga khác nhau »
Chiến
tranh Ukraina : Ấn Độ ở thế khó xử vì gần gũi với Nga
No comments:
Post a Comment