Giải
mật: Canada chuyển giao thông tin tình báo cho CIA tại Việt Nam
An Hải - VOA Tiếng Việt
20/11/2021
https://gdb.voanews.com/579AAC76-643B-49AE-8BB3-2E509C92EB83_cx0_cy11_cw0_w650_r1_s.jpg
Hoạt động của sĩ
quan quân đội Canada tại Sài Gòn. Source: © Government of Canada.
Tài liệu vừa giải mật của chính phủ Canada xác
nhận rằng các quan chức Canada tham gia vào một ủy ban giám sát đình chiến ở Việt
Nam sau Hiệp định Geneva đã thu thập thông tin tình báo và chuyển giao các
thông tin này cho Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) của Mỹ và Tổng cục Tình báo
Mật (MI-6) của Anh ngay tại Việt Nam. Cũng vì nghi ngờ về điều này mà chính phủ
Bắc Việt đã đuổi một sĩ quan Canada ra khỏi đất nước.
Các hồ sơ được giải mật gần đây tiết lộ thông
tin mới và xác nhận các giả thiết trước đó về các hoạt động tình báo của Canada
tại Việt Nam trong những năm 1950 và 1960. Các tài liệu này cho thấy bằng chứng
mới và ý nghĩa lịch sử về vai trò của Canada và ủy ban giám sát quốc tế về đình
chiến ở Việt Nam, cũng như chính sách của Canada đối với cuộc chiến của Mỹ tại
Việt Nam.
Ông Timothy Andrews Sayle, Phó Giáo sư lịch sử
và Giám đốc Chương trình Quan hệ Quốc tế thuộc Đại học Toronto, người thực hiện
nghiên cứu về các tài liệu mà Ottawa vừa giải mật liên quan đến hoạt động tình
báo của các sĩ quan Canada tại Việt Nam, nói với VOA:
“Canada đã cử các sĩ quan quân đội đến Việt Nam để
quan sát và giúp thực hiện Hiệp định Geneva. Và những sĩ quan Canada đã ở đó gần
hai thập kỷ. Trong một thời gian dài vừa qua đã có suy đoán rằng những sĩ quan
này đã thu thập thông tin tình báo, đặc biệt là thông tin tình báo về Bắc Việt
và họ chuyển thông tin đó cho Hoa Kỳ. Nay nhờ một tài liệu được giải mật gần
đây theo các chính sách của Canada, cuối cùng chúng ta cũng đã biết rằng các sĩ
quan Canada được chỉ đạo thu thập thông tin tình báo và chia sẻ các thông tin
này cho CIA của Mỹ, Cơ quan Tình báo Mật vụ Anh, và chúng cũng được chuyển cho
người Úc”.
Ngày 20/7/1954, đại diện của Pháp và Việt Nam
Dân chủ Cộng hòa (Bắc Việt) ký kết Hiệp định đình chiến ở Việt Nam tại Geneva,
theo đó hai bên ngừng bắn ngay lập tức, đất nước tạm thời bị chia cắt thành hai
miền, được ngăn cách bằng một khu phi quân sự tại vĩ tuyến 17, đồng thời không
đưa thêm các lực lượng quân sự nước ngoài vào Việt Nam.
Ngoài ra, Pháp phải rút quân khỏi miền Bắc và
Việt Minh rút khỏi miền Nam trong thời hạn 300 ngày; người dân có quyền lựa chọn
ở miền Bắc hay miền Nam, trong thời gian đó, họ được tự do đi lại. Để giám sát
thực thi các quá trình và các điều khoản này, một ủy ban có tên Uỷ ban Giám sát
và Kiểm soát Quốc tế (ICSC) ở Việt Nam, được thành lập với các đại diện từ Ấn Độ,
Ba Lan và Canada.
Canada là thành viên của ủy ban ICSC giám sát
Hiệp định Gevena 1954, và gần 20 năm sau, Canada tiếp tục là thành viên giám
sát Hiệp định Paris 1973 sau khi Mỹ rút khỏi Việt Nam.
https://gdb.voanews.com/6DF1C466-7229-4126-91E4-3748DB57CCB4_cx21_cy9_cw79_w650_r0_s.png
Ảnh tư liệu về hoạt
động của phái đoàn Canada tại Miền Nam Việt Nam. Photo Government of
Canada/Library and Archives Canada.
Phái đoàn ICSC của Canada tại Việt Nam có các
đại diện tại Hà Nội và Sài Gòn. Lúc ban đầu, trụ sở chính của ICSC Canada đặt tại
Hà Nội, và từ tháng 4/1958 thì chuyển đến Sài Gòn. Trước thời điểm này, nhân
viên trụ sở chính ở Hà Nội thực hiện nhiều chuyến công tác vào nam nhiều lần
trong năm, mỗi chuyến đi kéo dài 6 tuần, theo cổng thông tin của chính phủ
Canada.
Ông Sayle nói:
“Đến nay thì chúng ta biết rằng việc chuyển giao
thông tin đã được chính phủ Canada cho phép và vì vậy người Canada ở Việt Nam
đã gặp gỡ các quan chức tình báo Mỹ và Anh và chuyển thông tin ngay ở đó. Và họ
đã làm điều này bởi vì các tổ chức tình báo của Mỹ và Anh có yêu cầu người
Canada cung cấp thông tin”.
“Nhưng có vẻ như người Canada cũng đã lấy thông tin
từ người Mỹ và người Anh. Vì vậy, đó là một cách trao đổi thông tin hai chiều của
các sĩ quan ở Việt Nam” ông Sayle cho biết thêm.
Trong 55 năm qua, truyền thông Canada và quốc
tế đã đưa tin và nêu những suy đoán về tình báo Canada hoạt động tại Việt Nam,
đặc biệt là vào các năm 1967, 1970 và 1973, nhưng chính quyền Canada khi ấy
“chính thức bác bỏ” và cho đến nay thì câu chuyện này là có thật.
Bản ghi nhớ năm
1962
Tài liệu cho biết từ năm 1954, CIA “đã bày tỏ
sự quan tâm đến tiềm năng thu thập thông tin tình báo thông qua sự hiện diện của
Canada ở Đông Dương.”
“Phần lớn thông tin tình báo thu thập được” do
các sĩ quan của Canada thực hiện khi họ tham gia các chuyến công du kéo dài một
tháng đến Bắc Việt. “Các sĩ quan của đoàn luôn được đi cùng với một cán bộ Bắc
Việt và bị từ chối tiếp cận với người dân địa phương và bị hạn chế di chuyển,”
tài liệu viết. “Họ không được phép mang theo tài liệu có tính chất tình báo,
cũng không được thảo luận với Phái đoàn về các hoạt động của họ.”
https://gdb.voanews.com/6C8615C0-444A-46F8-B2A5-F8EF29538BFB_w250_r0_s.png
Bản ghi nhớ tuyệt mật
ngày 31/3/1962. Photo declassified.library.utoronto.ca
Bản ghi nhớ Tuyệt mật (Top Secret Memo) ngày
21/3/1962 của Hội đồng Cơ mật Canada gửi các bộ ngành cho biết các hoạt động
thu thập thông tin tình báo của Phái đoàn tại Việt Nam đã mang lại thông tin có
giá trị đáng kể cho Canada, “giúp chúng ta đóng góp độc đáo vào việc trao đổi
thông tin chung diễn ra trên khu vực Đông Dương với các cơ quan tình báo Anh,
Hoa Kỳ và Australia, cả ba nước này đều đánh giá cao nỗ lực của chúng ta trong
lĩnh vực này”.
Bản ghi nhớ dài 6 trang năm 1962 tuyên bố rõ
ràng rằng “trong sáu năm qua, Phái đoàn ICSC Canada tại Việt Nam đã thu thập
thông tin tình báo quân sự, kinh tế và địa hình về Việt Nam và thông tin tiểu sử
về các thành viên của phái đoàn Ba Lan”. Ba Lan khi ấy là đồng minh cộng sản của
Liên Xô, Trung Quốc và Bắc Việt.
Bản ghi nhớ 1962 dẫn bình luận của chính phủ
Hoa Kỳ có đoạn viết: “Các thành viên Canada của Ủy ban Kiểm soát Đông Dương
có vị trí độc nhất, là những quan sát viên phương Tây được đào tạo quy củ, có
thể đi lại nhiều nơi ở Bắc Việt và báo cáo thường xuyên”.
“Báo cáo kinh tế của họ cung cấp thông tin trực tiếp
có giá trị về sự phát triển kinh tế ở Việt Nam. Việc cung cấp thông tin chi tiết
về các lĩnh vực giao thông vận tải và công nghiệp của nền kinh tế đặc biệt rất
hữu ích. Việc quan sát tiến độ các dự án xây dựng khác nhau, tình trạng đường
quốc lộ và hoạt động vận tải bằng xe tải, hoạt động vận tải đường sắt giữa Cộng
sản Trung Quốc và Bắc Việt, và hoạt động vận tải biển tại Hải Phòng và Cẩm Phả
/ Hòn Gai là vô cùng có giá trị đối với việc phân tích các tuyên bố chính thức
về tiến triển kinh tế”.
Một tài liệu dài 9 trang mô tả chuyến đi thực
địa bằng tàu hỏa của sĩ quan Canada đến Đồng Đăng vào tháng 10/1957 trong đó
nêu chi tiết về vị trí của các tuyến đường sắt, những cây cầu và trên thực tế
là mọi cây cầu trên tuyến đường sắt đều có lực lượng của Quân đội Nhân dân Việt
Nam (PAVN) hay còn gọi là quân đội Bắc Việt đóng chốt.
Dọc tuyến đường từ Hà Nội đến đến Đồng Đăng,
sĩ quan này có thể quan sát và xác định vị trí của bảy cơ sở quân sự, từ địa điểm
huấn luyện với sân bay, đến sở chỉ huy, đến các ụ súng phòng không. Báo cáo còn
bao gồm việc quan sát các nhà máy và hoa màu trên đường đi.
“Người tiền nhiệm của tôi đã nhìn thấy một khẩu súng
cối, trong khi tôi quan sát thấy vũ khí chống tăng” vị sĩ quan này viết trong báo cáo.
Vào năm 1963, Tùy viên CIA của Đại sứ quán Mỹ ở
Ottawa nói với Cục Tình báo Tổng hợp (JIB) của Canada rằng các báo cáo của sĩ
quan Canada “có những đóng góp mới có giá trị cũng như khẳng định thêm từ những
thông tin tình báo khác”. Tùy viên CIA này viết rằng các báo cáo của Canada về
đường sắt và đường quốc lộ có “giá trị cụ thể”, và các báo cáo về các phương tiện
viễn thông cũng vậy. Những thông tin này có “giá trị đặc biệt đối với khảo sát
cơ bản về cơ sở viễn thông ở Bắc Việt”.
Bắc Việt trục xuất
tình báo Canada
Đến giai đoạn 1962-1963 thì hoạt động tình báo
của Canada bị Bắc Việt phát hiện. Sự việc xảy ra khi các sĩ quan Canada rời khỏi
phòng ngủ của họ, một đặc vụ người Ba Lan đã vào phòng, nhấc bút mực trên bàn
lên, và phát hiện các ghi chú của sĩ quan để chuẩn bị một báo cáo tình báo. Sau
đó Bắc Việt cáo buộc Canada hoạt động gián điệp và trục xuất một thành viên của
đoàn Canada.
Ngoài ra, hồ sơ lưu trữ của Ba Lan mới được
phát hành cũng nêu rõ rằng cả hai phía Bắc Việt và Ba Lan đều biết cái mà họ gọi
là hoạt động “gián điệp” của phía Canada, ông Sayle cho biết trong báo cáo
nghiên cứu của mình.
Ông Sayle nói:
“Có vẻ như vào thời điểm đó chính phủ Bắc Việt nghi
ngờ điều này đã xảy ra và họ đã thực sự đuổi một người Canada ra khỏi Việt Nam
vào thời điểm đó. Vì vậy, các tài liệu này cũng xác nhận những gì một số người
Việt Nam nghĩ. Và nó cũng có thể thay đổi cách nhìn của người dân Việt Nam về ủy
ban ICSC đã có mặt tại Việt Nam, giúp họ cố gắng tìm ra chính xác vai trò của ủy
ban này trong lịch sử Việt Nam”.
Với cuộc chiến của Mỹ nổ ra ở Việt Nam vào năm
1965, phái đoàn ICSC Canada đã mất hết tác dụng, theo Cổng thông tin Chính phủ
Canada (Canada.ca).
Tháng 2/1965, Tổng thống Hoa Kỳ Lyndon B.
Johnson quyết định mở chiến dịch “Sấm rền”, mở rộng đánh phá các mục tiêu quân
sự, kho tàng, đầu mối giao thông, thị trấn, thị xã từ vĩ tuyến 17 đến vĩ tuyến
20 nhằm đánh sập tiềm lực kinh tế, quốc phòng của Bắc Việt, ngăn chặn sự chi viện
của miền Bắc cho miền Nam.
Vào tháng 3/1965, Bắc Việt cho biết ICSC
Canada “không còn được chào đón ở Hà Nội,” buộc phái đoàn này của Canada phải
di chuyển và cũng dẫn đến sự ra đi của 7 nhóm trong phái đoàn này ở Hà Nội. Lý
do mà Bắc Việt ra đưa ra là “không thể bảo vệ phái bộ ICSC Canada khỏi các cuộc
tấn công của Mỹ,” vẫn theo Canada.ca.
https://gdb.voanews.com/3E22214B-46FE-4A5E-BC42-CE886917EF9C_w250_r0_s.jpg
PGS.Timothy Andrews
Sayle.
Tiền đề cho những
nghiên cứu mới
Nhưng tài liệu giải mật và nghiên cứu của ông
Sayle vẫn chưa nêu nỗ lực để xác định giá trị của các hoạt động tình báo của
Canada tại Việt Nam. “Vẫn còn đó những nghi vấn về tác dụng của chính sách này.
Và liệu rằng các hoạt động tình báo của Canada tại Việt Nam có đáng với những nỗ
lực và đáng bị cáo buộc công khai sau này cho rằng Canada đồng lõa với cuộc chiến
của Mỹ?” phó giáo sư sử học viết.
“Và những hoạt động này nên được đánh giá từ
quan điểm của ai? Một phương tiện đánh giá có giá trị để xác định liệu thông
tin được chuyển đến các đồng minh của Canada có thể được hiểu là đã định hình
nên các hành động của người Mỹ, người Úc, hoặc người Anh đối với Việt Nam hay
không? Nhưng một điều khác, có lẽ quan trọng hơn, đánh giá nên được thực hiện dựa
trên những gì chính phủ Canada đã tìm cách đạt được từ việc chuyển giao thông
tin tình báo cho các đồng minh của mình”.
Ông Sayle nói:
“Tôi nghĩ điều này đặc biệt quan trọng đối với những
người Canada, những người không biết nhiều về lịch sử tình báo của chính họ.
Chính phủ Canada rất giữ bí mật về lịch sử tình báo của mình. Và trên thực tế,
khi có tin đồn về vụ trao đổi thông tin tình báo này trước đây, các bộ trưởng của
chính phủ đã phủ nhận rằng nó đang xảy ra và nói rằng nó không xảy ra. Vì vậy, ở
Canada, tài liệu này cho chúng tôi thấy rằng Canada đã có hoạt động tình báo ở
Việt Nam và còn nhiều điều để nghiên cứu nữa.
“Nhưng tôi nghĩ cũng có những tác động đối với việc
hiểu lịch sử cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam và chúng ta cần các nhà sử học
nghiên cứu thêm về cách các thông tin và hoạt động tình báo mà người Canada thu
thập được, cũng như về việc Canada đóng vai trò như thế nào trong việc ra quyết
định của người Mỹ ở Việt Nam?”.
Sự tham gia của Canada vào phái bộ ICSC-Việt
Nam chủ yếu là từ quân đội, cung cấp các nhân viên thanh tra, thư ký, thông tin
liên lạc, y tế và an ninh. Đỉnh điểm là vào tháng 7/1955, lực lượng Canada có 53
sĩ quan và 29 hạ sĩ quan tại Việt Nam. Con số này giảm nhẹ xuống còn 41 sĩ quan
và 27 hạ sĩ quan vào cuối năm 1959. Các thành viên quân sự Canada giảm dần
trong những năm 1960 để đến đầu năm 1970 chỉ còn khoảng 20 quân nhân, theo Cổng
thông tin Chính phủ Canada.
https://gdb.voanews.com/945BB0F9-C7F7-4851-9D1E-2FAA0837E905_w650_r0_s.jpg
Ngày 29/3/1973 quân lính Mỹ rời khỏi trại
Alpha, Saigon.
Với việc Hoa Kỳ rút khỏi Việt Nam theo Hiệp định
Paris tháng 1/1973, Hoa Kỳ yêu cầu Canada tham gia vào Ủy ban Kiểm soát và Giám
sát Quốc tế (ICCS) để giám sát hiệp định này. Canada đồng ý, với điều kiện
Canada có thể rút lui sau đó nếu ICCS tỏ ra không có hiệu lực.
Việc thành lập ICCS vào ngày 29/1/1973 để thực
hiện Hiệp định Paris đã kết thúc sứ mệnh gần 20 năm của ICSC sau Hiệp định
Gevena. Các thành viên Canada cuối cùng của ICSC rút khỏi Việt Nam vào tháng
7/1973.
Phó giáo sư Sayle nhận định rằng việc chính phủ
Canada sẵn sàng giải mật các tài liệu này mang lại một số hy vọng cho việc giải
mật các hồ sơ khác nữa. Theo ông, “chính sự minh bạch hơn về tài liệu lịch sử sẽ
là thành phần quan trọng để xây dựng hiểu biết đầy đủ hơn về vai trò của Canada
và các hành động trong thế giới thời hậu chiến”.
------------------------------------------------
LIÊN QUAN
Mỹ
công bố thêm thông tin giải mật về ông Ngô Đình Diệm
Thêm
hồ sơ giải mật: Thái độ của TT Kennedy về vụ đảo chánh TT Ngô Đình Diệm
Nhân
vật được đề cử làm giám đốc CIA: Trung Quốc là ‘đối thủ chuyên chế’
CIA
thiết lập ban mới chuyên trách về những thách thức từ Trung Quốc
Nhà
Trắng chặn nỗ lực của Trump ém giữ tài liệu liên quan tới vụ 6 tháng 1
No comments:
Post a Comment