Nguyễn Quang Dy
17/03/2020
Chẳng
ai lật đổ chúng ta đâu. Ta không làm tốt thì tự ta lật đổ ta thôi” (Ông Trần Quốc Vượng, Thường trực Ban Bí thư, phát biểu ngày 25/12/2019).
第一次，“红色皇帝”习近平的绝对权力受到了被“科维德19号”（Covid-19）陷入困境的人民的抵抗的挑战和破坏。 在反腐败斗争中党內各派之间的权力斗争会使习近平难以摆脱这场灾难。 但是结果仍然取决于习近平如何应对这场危机。
换句话说，如果经济危机只是冰山一漂浮角，那么政治危机就是这冰山的沉没之角。 这是2020年中国发生Covid-19灾难的“意外后果”。虽然习近平的命运是否会终结，这一点尚不得而知，但肯定与以前不一样。
Lần đầu tiên quyền lực tuyệt đối của “hoàng đế đỏ”
Tập Cận Bình bị thách thức và rạn nứt do phản kháng của người dân bị dồn vào
chỗ chết bởi Covid-19. Đấu tranh quyền lực giữa các phe phái trong chống tham
nhũng có thể làm Tập Cận Bình khó thoát được thảm họa này. Nhưng kết cục thế
nào còn phụ thuộc vào việc Tập xử lý khủng hoảng này ra sao.
Nói cách khác, nếu khủng hoảng kinh tế là phần nổi
của tảng băng chìm, thì khủng hoảng chính trị chính là tảng băng chìm đó. Nó
là “hệ quả không định trước” (unintended consequence) của thảm họa Covid-19 đối
với Trung Quốc năm 2020. Chưa biết liệu thiên mệnh của Tập Cận Bình đến lúc hạ
màn hay chưa, nhưng chắc chắn sẽ không còn như trước.
***
从2020年3月的第一周开始，当Covid-19流行病迹象减弱后，经过两个月的严厉封锁，武汉被迫与该流行病作斗争，北京表示渴望尽恢复生产和业务活动，以应对在经济和政治上的“双重风险”。这项工作很紧急，但同时也隐含着不可预测的风险。
在基于“人格崇拜”的独裁机构中，领导人根据意志主义做出的决定通常很难预测所有未知数和变量，这可能导致"急躁,冲动,亊未成已败"的情况。从历史上看，诸如“大跃进”之类的“意志主义”的伟大教训留下了持久的可怕后果。
北京希望消除 Covid-19起源的记忆,这是它“并非来自中国”，并建立习近平作为胜利者的形象，这归功于“指导人民对Covid-19的战争”，因此“世界必须感谢中国。”为解决不良形象和孤立局面，北京准备“分享经验”，“支持其他国家”。
一些美国和西方学者认为，“北京一直想垄断真理，垄断历史”，现在愿意否认他们从一开始就掩盖了这种流行病，导致了灾难。为了“改变黑白”，他们愿意撒谎，并相信“重复的谎言会成真”，他们可以像以前一样“洗脑”人们。
Sau hai tháng phong tỏa Vũ Hán để chống dịch một
cách quyết liệt, từ tuần đầu tháng 3/2020 khi dịch Covid-19 có dấu hiệu giảm
dần, Bắc Kinh đã tỏ ra nôn nóng muốn sớm phục hồi các hoạt động sản xuất kinh
doanh để đối phó với “nguy cơ kép” về kinh tế và chính trị. Việc này tuy cấp
bách, nhưng cũng ẩn tàng rủi ro như một canh bạc khó lường.
Trong một thể chế độc tài dựa trên “sùng bái cá
nhân” (cult of personality), các quyết sách do lãnh đạo “duy ý chí” (wishful
thinking) thường khó lường hết các ẩn số và biến số, có thể dẫn đến tình trạng
“Cao Biền dậy non”. Trong lịch sử, các bài học lớn do “duy ý chí” như “Đại nhảy
vọt” (Great Leap Foreward) đã để lại những hệ lụy khủng khiếp lâu dài.
Bắc Kinh muốn xóa đi ý ức về nguồn gốc Covid-19
“không phải do Trung Quốc”, và xây dựng hình ảnh Tập Cận Bình là người chiến
thắng, có công “chỉ đạo chiến tranh nhân dân chống Covid-19” nên “thế giới phải
cám ơn Trung Quốc”. Để hóa giải hình ảnh xấu và tình thế bị cô lập, Bắc Kinh
sẵn sàng “chia sẻ kinh nghiệm”, và “hỗ trợ các nước khác”.
Một số học giả Mỹ và phương Tây cho rằng “Bắc Kinh
luôn muốn độc quyền sự thật, độc quyền lịch sử”, và nay sẵn sàng phủ nhận là
đã che giấu dịch bệnh từ đầu nên dẫn đến thảm họa. Để “đổi trắng thay đen” họ
sẵn sàng nói dối và tin rằng “nói dối được lặp lại nhiều lần sẽ thành sự
thật”, rằng họ có thể “tẩy não” (brainwash) người dân như họ đã từng
làm.
N.Q.D.
|
Bi kịch của loài người
Thủ tướng nói “chống dịch như chống giặc”. Nhưng giặc
Covid-19 khác với giặc thường. Sau 100 ngày giao chiến, loài người vẫn chưa thực
sự biết giặc từ đâu tới, vẫn chưa có vũ khí hiệu quả để chống, và chưa biết bao
giờ cuộc chiến kết thúc. Đó là một bi kịch.
Khi giặc Covid-19 ập đến tấn công, loài người hầu
như không kịp trở tay và bất lực, vì chưa biết giặc nào và mạnh hay yếu. Các
siêu cường hàng đầu cũng bất lực, tuy họ có vũ khí hạt nhân trong tay và có
hàng ngàn tỷ USD trong kho dự trữ. Đó là một nghịch lý.
Chỉ cần mấy tuần là giặc Covid-19 có thể biến một đô
thị lớn như Vũ Hán (ở Trung Quốc) hay Milan (ở Ý) trở thành một “thành phố ma”.
Nó có thể làm du lịch phải đóng cửa, kinh tế bị đình trệ và suy thoái, điều mà
một đội quân hùng mạnh chưa chắc làm được.
Để chống giặc Covid-19 đầy bí hiểm, chính phủ cần có
chuyên gia giỏi về vi-rút làm cố vấn (như chính phủ Đức), vì họ có ích hơn là
giáo sư về Mac-Lê. Loài người cần đổi mới tư duy và hệ quy chiếu, vì tư duy
truyền thống và trí khôn thông thường đã lỗi thời.
Chưa biết liệu có phải loài người đã hủy diệt môi
trường quá đà và thách thức cả thượng đế, làm cho “Mẹ Thiên nhiên” (Mother
Nature) và các vị thần nổi giận trừng phạt hay không. Nhưng loài người chắc phải
trả giá đắt cho cả thiên tai và nhân họa mà họ gây ra.
Nhưng Covid-19 cũng làm cho loài người tỉnh ngộ ra rằng
họ rất dễ bị tổn thương (vulnerable) và dễ bị hoảng loạn (panic). Họ ngu ngốc
hơn là họ tưởng. Cách đây một thế kỷ, Einstein đã từng nói “có hai thứ vô tận
là vũ trụ và sự ngu xuẩn của con người”. Ngày nay, Yuval Harari cũng nói “Chúng
ta đừng bao giờ đánh giá thấp sự ngu xuẩn của con người”.
Lý Văn Lượng: Một
xã hội lành mạnh không nên chỉ có một tiếng nói duy nhất. (Ảnh Weibo)
Thảm họa cho Trung Quốc
Covid-19 là thảm họa không chỉ cho Trung Quốc mà còn
cho cả thế giới. Từ đêm 11/3, WHO đã tuyên bố nâng cấp dịch (Epidemic) thành đại
dịch toàn cầu (Pandemic). Theo cập nhật của Worldometer (đến 16/3) dịch
Covid-19 đã lan ra 160 nước và vùng lãnh thổ.
Trên Worldometer, chỉ số người bị lây nhiễm và tử
vong tại các nước tiếp tục thay đổi khó lường như trò chơi xổ số. Nhưng đó chỉ
là “phần nổi của tảng băng chìm”. Phần chìm của tảng băng là “những hệ quả
không định trước” (unintended consequences).
Bên cạnh những tổn thất về người và của có thể đo đếm
được (tangible losses) còn có những tổn thất không thể đo đếm được (intangible
losses). Đó là những tổn thất không chỉ về kinh tế mà còn về chính trị, không
chỉ về vật chất mà còn về tinh thần và lòng tin.
Trung Quốc đã phát triển kinh tế thần kỳ, sau ba thập
kỷ (đến 2010) đã vượt qua Nhật trở thành siêu cường kinh tế thứ hai thế giới. Từ
một nước nghèo, Trung Quốc trở thành nước thu nhập trung bình cao (Vũ Hán là
20.000 USD). Theo Credit Suisse (2019), trong 10% người giàu nhất thế giới (tài
sản trên 109.430 USD) Trung Quốc có 100 triệu, Mỹ có 99 triệu.
Sau dịch SARS (2003) Trung Quốc đã phục hồi và tiếp
tục phát triển nhanh. Hơn một năm qua, chiến tranh thương mại đã làm kinh tế
Trung Quốc và Mỹ tổn thất nặng nề, nhưng theo Reuters (21/10/2019), hai nước
này vẫn dẫn đầu: Mỹ đóng góp cho thế giới 3.800 tỷ USD, và Trung Quốc đóng góp
1.900 tỷ USD. Nhưng nay Covid-19 làm thay đổi tất cả.
Thời kỳ dịch SARS (2003), Trung Quốc đang trong chu
kỳ kinh tế phát triển đi lên nên có đủ nguồn lực để phục hồi. Nhưng thời
Covid-19 (2020), Trung Quốc đang trong chu kỳ kinh tế suy thoái đi xuống nên sẽ
không đủ nguồn lực để phục hồi. Hệ quả chiến tranh thương mại và dịch Covid-19
là “đòn kép” (twin blows) giáng vào nền kinh tế Trung Quốc.
Từ trước đến nay, kinh tế Trung Quốc phát triển
nhanh là dựa vào xuất khẩu đi thị trường Mỹ và phương Tây. Chiến lược phát triển
mới “Made in China 2025” cũng dựa vào công nghệ Mỹ và phương Tây (qua mua hoặc
đánh cắp). Nay các lợi thế sống còn đó (thị trường và công nghệ) không còn nữa
vì Mỹ-Trung chiến tranh thương mại và chiến tranh lạnh.
Muốn phát triển thị trường trong nước để thay thế,
Trung Quốc tuy có tiềm năng (hơn một tỷ dân) nhưng cần thời gian để chuyển đổi
và tăng dần sức mua của họ. Muốn nghiên cứu và phát triển (R&D) để độc lập
dần về công nghệ, Trung Quốc cũng cần có thời gian và nguồn lực. Nhưng chiến
tranh thương mại làm Trung Quốc thiếu hụt cả hai thứ đó.
Về nguồn nhân lực, Trung Quốc cũng đang bước vào
giai đoạn khủng hoảng như “đụng đầu vào bức tường thành” (Will China’s
Economy Hit a Great Wall, Paul Krugman, New York Times, January 15, 2019).
Nguồn nhân lực Trung Quốc ngày càng thiếu, không đáp ứng đủ nhu cầu do tình trạng
mất cân đối kéo dài về hạn chế sinh đẻ và phát triển dân số.
Covid-19 làm Trung Quốc lâm vào “khủng hoảng kép”
(double crises) về cả kinh tế lẫn chính trị. Nó làm bộc lộ những tử huyệt của
chế độ như “mù lòa chuyên chế” (authoritarian blindness). Họ duy trì độc tài
chính trị theo mô hình tư bản nhà nước (state capitalism) nhưng không cải cách
thể chế. Nay Covid-19 đẩy mâu thuẫn đó tới gần khủng hoảng.
Lần đầu tiên quyền lực tuyệt đối của “hoàng đế đỏ” Tập
Cận Bình bị thách thức và rạn nứt do phản kháng của người dân bị dồn vào chỗ chết
bởi Covid-19. Đấu tranh quyền lực giữa các phe phái trong chống tham nhũng có
thể làm Tập Cận Bình khó thoát được thảm họa này. Nhưng kết cục thế nào còn phụ
thuộc vào việc Tập xử lý khủng hoảng này ra sao.
Nói cách khác, nếu khủng hoảng kinh tế là phần nổi của
tảng băng chìm, thì khủng hoảng chính trị chính là tảng băng chìm đó. Nó là “hệ
quả không định trước” (unintended consequence) của thảm họa Covid-19 đối với
Trung Quốc năm 2020. Chưa biết liệu thiên mệnh của Tập Cận Bình đến lúc hạ màn
hay chưa, nhưng chắc chắn sẽ không còn như trước.
Tập Cận Bình: Hoàng
đế đỏ cô đơn?(Ảnh videoclip)
Trở về tương lai (back to the future)
Tiếp theo Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, cố vấn an
ninh quốc gia Mỹ là Robert O’Brien cũng phát biểu (tại Heritage Foundation ngày
11/3) rằng “vi-rut này có nguồn gốc từ Vũ Hán”. Ngày hôm sau (12/3), người
phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc là Cảnh Sảng (Geng Shuang) đã gọi phát biểu
đó của O’Brien là“ cực kỳ vô đạo đức và vô trách nhiệm”.
Một người phát ngôn
khác của Bộ Ngoại giao là Triệu Lập Kiên (Zhao Lijian 赵立坚) cũng khẳng định trên Twitter (ngày 12/3) rằng “Có thể chính
quân đội Mỹ đã mang dịch bệnh này đến Vũ Hán” và “Mỹ nợ chúng tôi một lời giải
thích”. Nữ phát ngôn BNG Hoa Xuân Oánh (Hua Chunying 华春莹) cũng phụ họa: “Hoàn toàn sai lầm và không đúng khi gọi đó là
vi-rut Tàu”.
Theo báo South China Morning Post (ngày
13/3), Trợ lý Ngoại trưởng David Stilwell (kiêm người phát ngôn Bộ Ngoại giao)
đã trao công hàm cho Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Thôi Thiên Khải (Cui Tiankai 崔天凯) để phản đối cáo buộc đó của Bắc
Kinh. Trong bối cảnh chiến tranh thương mại, cách hành xử đó của Bắc Kinh chỉ
làm xấu hơn quan hệ Mỹ-Trung.
Đó không phải là phản ứng nhất thời của Trung Quốc
vì bị Mỹ chọc tức, mà là “một dàn hợp xướng” được Bắc Kinh chỉ đạo như “một chiến
dịch ngoại giao và tuyên truyền” để phản công nhằm xoay chuyển tình thế.
Covid-19 làm bộc lộ “Gót chân A-sin” của Trung Quốc như “tử huyệt của chế độ”
làm Bắc Kinh tuyệt vọng (desperate) phải đối phó.
Thứ nhất, Bắc Kinh muốn khẳng định vai trò lãnh đạo
số một của Tập Cận Bình (đến thăm Vũ Hán ngày 10/3), vì quyền lực của Tập bị chỉ
trích và thách thức. Thứ hai, Bắc Kinh “đổi trắng thay đen”, đổ trách nhiệm cho
Mỹ để lấy lại lòng tin của dân đang phẫn nộ. Thứ ba, Bắc Kinh muốn giải tỏa
cách ly để phục hồi kinh tế bị đình trệ do phong tỏa.
Sau hai tháng phong tỏa Vũ Hán để chống dịch một
cách quyết liệt, từ tuần đầu tháng 3/2020 khi dịch Covid-19 có dấu hiệu giảm dần,
Bắc Kinh đã tỏ ra nôn nóng muốn sớm phục hồi các hoạt động sản xuất kinh doanh
để đối phó với “nguy cơ kép” về kinh tế và chính trị. Việc này tuy cấp bách,
nhưng cũng ẩn tàng rủi ro như một canh bạc khó lường.
Trong một thể chế độc tài dựa trên “sùng bái cá
nhân” (cult of personality), các quyết sách do lãnh đạo “duy ý chí” (wishful
thinking) thường khó lường hết các ẩn số và biến số, có thể dẫn đến tình trạng
“Cao Biền dậy non”. Trong lịch sử, các bài học lớn do “duy ý chí” như “Đại nhảy
vọt” (Great Leap Foreward) đã để lại những hệ lụy khủng khiếp lâu dài .
Bắc Kinh muốn xóa đi ý ức về nguồn gốc Covid-19
“không phải do Trung Quốc”, và xây dựng hình ảnh Tập Cận Bình là người chiến thắng,
có công “chỉ đạo chiến tranh nhân dân chống Covid-19” nên “thế giới phải
cám ơn Trung Quốc”. Để hóa giải hình ảnh xấu và tình thế bị cô lập, Bắc
Kinh sẵn sàng “chia sẻ kinh nghiệm”, và “hỗ trợ các nước khác”.
Một số học giả Mỹ và phương Tây cho rằng “Bắc Kinh
luôn muốn độc quyền sự thật, độc quyền lịch sử”, và nay sẵn sàng phủ nhận là đã
che giấu dịch bệnh từ đầu nên dẫn đến thảm họa. Để “đổi trắng thay đen” họ sẵn
sàng nói dối và tin rằng “nói dối được lặp lại nhiều lần sẽ thành sự thật”,
rằng họ có thể “tẩy não” (brainwash) người dân như họ đã từng làm.
Nếu Trung Quốc không vượt qua được thảm họa thì sẽ
suy sụp như “màn chót” (End Game, theo David Shambaugh), và “trở về tương lai”
như thời Chiến quốc. Nếu vượt qua được, Trung Quốc có thể chuyển đổi như “Làn
sóng Thứ ba” (Third Wave, theo Samuel Huntington). Minxin Pei (裴敏欣) cho rằng Trung Quốc có thể cải
cách theo mô hình ghép (Refolution).
Bài học cho Việt Nam
Trong giai đoạn đầu chống Covid-19, Việt Nam đã làm
tốt công tác kiểm soát dịch, duy trì được con số 16 người lây nhiễm trong 3 tuần
liền. Nay khi dịch Covid-19 lan rộng ra 160 nước và lãnh thổ, với 174.075 ca
lây nhiễm và 6.684 người chết, thì “phòng tuyến 16” của Việt Nam bị phá vỡ, làm
con số lây nhiễm tăng lên 59 người (nhưng vẫn chưa dừng).
Để thoát hiểm và vượt qua khủng hoảng khi cuộc chiến
với Covid-19 bước sang giai đoạn hai, Việt Nam cần nghiêm túc xem xét và đánh
giá lại giai đoạn một để rút ra bài học kinh nghiệm. Tuy đã thành công bước đầu
và được các tổ chức quốc tế (như WHO, World Bank, và CDC của Mỹ) đánh giá cao,
nhưng Việt Nam không vì thế mà chủ quan và tự mãn.
Có mấy nguyên nhân chính làm Việt Nam có thể thoát
hiểm. Một là từ sau dịch SARS, ngành y tế đã xây dựng được một hệ thống y tế cộng
đồng và phòng dịch khá tốt. Hai là ngay từ đầu, chính phủ đã coi “chống dịch
như chống giặc” và cử một phó thủ tướng đặc trách chỉ đạo. Ba là các cơ sở
phòng chống dịch hoạt động khá hiệu quả trong giai đoạn đầu.
Trong khi cả nước gồng mình chống dịch và ông Vũ Đức
Đam đang lao tâm khổ tứ chỉ đạo ngành y tế và ngành giáo dục đối phó với
Covid-19, thì một số quan chức cao cấp như Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng và
Giáo sư Nguyễn Quang Thuấn lại đi nước ngoài công tác. Tuy họ “theo đúng quy
trình”, nhưng đây là vấn đề nhân cách và trách nhiệm.
Vũ Đức Đam: Chúng
ta sẽ công bố hết dịch, nếu… (Ảnh Lê Hiệp)
Trong cuộc diễn tập chống dịch Covid-19 (ngày 4/3)
ông Vũ Đức Đam đã tự tin tuyên bố “Nếu một tuần nữa không có ca nhiễm mới nào tại
Việt Nam thì theo quy định, chúng ta sẽ công bố hết dịch”. Ông Đam không biết rằng
“bệnh nhân thứ 17 và thứ 21” từ Anh về trước đó hai ngày đã chọc thủng “phòng
tuyến sân bay” và đang âm thầm lây lan Covid-19.
Chuyến bay định mệnh “VN 0054” từ London về Hà Nội
(ngày 2/3/2020) chở “bệnh nhân thứ 17 và thứ 21” cùng đoàn cán bộ của Bộ KH-ĐT
do Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng dẫn đầu đi công tác tại Ấn Độ và Anh, đã không
theo chỉ đạo của Thủ tướng “chống dịch như chống giặc”. Phải chăng đây là một
ví dụ điển hình về “trên bảo dưới không nghe?”
Khi ở nước ngoài và trên máy bay, các ông có thể được
đặc cách ở khách sạn 5 sao và ngồi ghế hạng C (bằng kinh phí nhà nước). Nhưng về
nước, các ông đã không gương mẫu theo quy định phòng dịch, mà vẫn tiệc tùng, đi
chơi golf, và họp hành đông người, làm lây lan ra hàng trăm người khác (F1 và
F2). Đó là một ví dụ điển hình về vô cảm và vô minh.
Nhưng đáng tiếc và không may cho các ông là con
vi-rut Covid-19 không quan tâm đến đặc quyền dành cho quan chức cao cấp. Trong
trận chiến với Covid-19, “mọi người đều bình đẳng trước rủi ro và cái chết”,
không phân biệt giới tính, giàu nghèo, cấp bậc cao hay thấp. Chắc các ông do vô
cảm và vô minh nên “chưa thấy quan tài thì vẫn chưa khóc”.
Dù kết quả xét nghiệm là “dương tính” (như ông Thuấn)
hay “âm tính” (như ông Dũng), thì sự khác biệt chỉ là cách ly tập trung hay tự
cách ly tại nhà riêng. Người nhập cảnh trong thời điểm đang có dịch (như có giặc)
đều phải theo quy định phòng dịch. Nếu lỡ lọt lưới, lây nhiễm cho cộng đồng thì
các ông phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ và nhân dân.
Hệ lụy vì vô cảm và vô minh của quan chức cao cấp lớn
hơn nhiều so với người dân. Nếu “bệnh nhân thứ 17” (cô Nguyễn Hồng Nhung) bị dư
luận lên án, thì “bệnh nhân thứ 21” (ông Nguyễn Quang Thuấn) cần bị xem xét kỷ
luật. Dân trí thấp (như cô Hồng Nhung và cậu Khắc Tiệp) tuy nguy hiểm cho cộng
đồng, nhưng quan trí thấp còn báo hại cho đất nước.
Trường hợp “bệnh nhân thứ 34” tại Bình Thuận là điển
hình “siêu lây nhiễm” (super spreader) đã làm lây lan cho 46 người (F1) và hàng
trăm người (F2) vì khai báo không trung thực. Chính quyền địa phương không kiên
quyết cách ly như biện pháp sống còn để phòng dịch. Cần kỷ luật “bệnh nhân thứ
34” và chính quyền địa phương vì hậu quả nghiêm trọng.
Trong khi dịch bùng phát tại Ý (với 24.747 ca nhiễm,
và 1.809 người chết) thì Đức ít hơn nhiều (với 6.248 ca nhiễm, và 13 người chết).
Có nhiều nguyên nhân, nhưng Chính phủ Đức có hai cố vấn là chuyên gia hàng đầu
về dịch, thường xuyên cung cấp cho công chúng các thông tin thiết thực để phòng
dịch. Chính phủ Việt Nam cũng nên có một cố vấn là chuyên gia giỏi về dịch tễ,
thiết thực hơn là một Giáo sư về Mác-Lê (như ông Nguyễn Quang Thuấn).
Nguyễn Quang Thuấn: “bệnh nhân thứ 21”. (Ảnh Wikipedia).
Thay lời kết
Về đối nội, cuộc chiến với Covid-19 đang làm bộc lộ
những góc khuất (blindspots) trong chiến dịch chống tham nhũng, như “hệ quả
không định trước”, mà chính quyền phải xử lý để duy trì chính danh. Về đối ngoại,
Covid-19 đang làm bộc lộ “gót chân A-sin” của Trung Quốc, mở ra cơ hội mới để
Việt Nam có thể thoát Trung và bảo vệ chủ quyền quốc gia.
Trong bối cảnh đó, chuyến thăm Đà Nẵng của tàu USS Theodore
Roosevelt (5-9/3) có ý nghĩa quan trọng đối với bàn cờ địa chính trị
vì Mỹ vẫn triển khai chiến lược của họ nhằm ba mục tiêu chính tại khu vực. Một
là hoạt động tuần tra hải quân (FONOP); Hai là các chuyến bay qua của máy bay
ném bom (overflights); Ba là quyền tự do hàng hải (tại Biển Đông).
Tuy cùng là người Trung Hoa và liền kề với Trung Quốc,
nhưng Đài Loan quyết thoát Trung, nên chắc thoát được thảm họa Covid-19. Tuy là
người châu Âu, cách xa Trung Quốc nửa vòng trái đất, nhưng Ý bắt tay hợp tác với
Trung Quốc theo sáng kiến “Vành đai, Con đường” nên đất nước chắc sa vào bẫy nợ
và thảm họa Covid-19, với hệ quả khó lường.
Trước các bài học sinh tử đó, Việt Nam cần đồng thuận
quốc gia để “biến nguy thành cơ”, quyết làm bằng được hai vấn đề cấp bách. Một
là cải cách thể chế để tháo gỡ các nút thắt đang kìm hãm quá trình đổi mới và
phát triển. Hai là nhân cơ hội này để thoát Trung, làm cho Việt Nam có thể độc
lập và đa dạng hóa quan hệ, nhằm bảo vệ chủ quyền quốc gia.
---------------------------------------
Tham khảo
1. As Numbers Soar, Here’s Everything We Dont Know About the
Coronavirus, James Palmer, Foreign Policy, February 12, 2020
2. Political carnage of China’s coronavirus outbreak is just
beginning, Minxin Pei, Nikkei Asian Review, February 19, 2020
3. China’s Leaders Obsessed With Secrecy, Frank Ching, YaleGlobal Online, February 20, 2020
4. Chinas Coronavirus Crisis Is Just Beginning, Geremie Barmé, NYT, March 3, 2020
5. How the coronavirus is shaking up Asia’s political order, William Pesek, Washington Post, March 3, 2020
6. Vietnam: Significance of 2nd Visit by U.S. Navy Aircraft Carrier, Carl Thayer, Background Briefing, March 3, 2020
8. USS Theodore Roosevelt’s Vietnam Visit: Low Key, High Touch, Le Hong Hiep, ISEAS
Commentary, March 6, 2020
9. China everywhere: What the coronavirus outbreak tells us about the
current state of globalization, Nayan Chanda,
YaleGlobal Online, March 7, 2020
10. South Korea shows that democracies can succeed against the
coronavirus, Josh Rogin, Washington Post, March 11, 2020
16/3/2020
N.Q.D.
Tác giả gửi BVN
-----------------------------------------------------------------------------
.
Hương Thảo dịch và biên tập
16/03/20
经济依赖性导致政治依赖性和疾病依赖性。 真奇怪。 各国应该上这一课，并尽快远离中共。
Lệ thuộc kinh tế dẫn đến lệ thuộc chính trị và đến cả
lệ thuộc dịch bệnh. Lạ thật. Các nước nên rút bài học này và tránh xa anh Tàu cộng
càng sớm càng tốt!
Bauxite
Việt Nam
*******
Ảnh trái: Đấu trường Colosseum, Rome, Italy (nguồn:
Trialsanderrors / wikimedia).
Ảnh phải: Lăng mộ Marashy ở thành phố Amol, Iran (nguồn:
Mirasir / wikimedia).
Từ cuối năm 2019, dịch virus corona chủng mới đã xảy
ra tại thành phố Vũ Hán, nằm giữa đất nước Trung Quốc. Trong khi cả thế giới
chào đón một năm mới, thì chính quyền Trung Quốc đã chọn cách bưng bít thông
tin về cuộc khủng hoảng mới cho đến khi nó không còn có thể che đậy được nữa.
Gần
hai tháng sau khi chính quyền Trung Quốc thừa nhận sự bùng phát của
dịch và sự tồn tại của virus truyền nhiễm, cuộc khủng hoảng đã lan ra khắp thế
giới. Số lượng người nhiễm dịch bên ngoài biên giới Trung Quốc hiện đã lên đến
gần trăm ngàn người, với hơn ba nghìn người đã gục ngã vì virus. Thị trường chứng
khoán lao dốc khi các chuyên gia cảnh báo về suy thoái kinh tế toàn cầu. Một loạt
các yếu tố đã tạo điều kiện cho sự lây lan nhanh chóng của virus Vũ Hán, được gọi chính thức
là SARS-CoV-2 và căn bệnh mà nó gây ra được gọi là COVID-19. Toàn cầu hóa
đã đưa các dân tộc trên thế giới tiếp xúc gần với nhau hơn, làm tăng nguy cơ
lan tràn của dịch bệnh.
Nhưng các khu vực khác nhau bị ảnh hưởng khác nhau,
phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Có một giả định cho rằng các khu vực bị ảnh hưởng nặng
nề nhất bên ngoài Trung Quốc đều có mối quan hệ chặt chẽ với chính quyền cộng sản
Bắc Kinh.
Khủng hoảng y tế, hiểm họa chính trị
Dưới ảnh hưởng chính trị hoặc kinh tế từ Cộng hòa
Nhân dân Trung Hoa (PRC), nhiều thực thể và chính trị gia nước ngoài, bao gồm cả
các tổ chức quốc tế đã ủng hộ, nâng đỡ chế độ độc tài nguy hiểm này và nhắm mắt
làm ngơ trước những tội ác không thể kể xiết của chính quyền Bắc Kinh.
Những thập kỷ gần đây đã chứng kiến Trung Quốc mở rộng đáng kể sức mạnh của mình trong
các vấn đề kinh tế và địa chính trị. Họ lừa dối thế giới bằng câu chuyện về “sự
trỗi dậy hòa bình” của Trung Quốc, chế độ này đã dụ dỗ các chính phủ nước ngoài
và các công ty quốc tế đầu tư vào Trung Quốc.
Nhưng ĐCSTQ chưa bao giờ từ bỏ các nguyên lý tư tưởng
của cuộc đấu tranh giai cấp và kiểm soát toàn trị. Trong 30 năm kể từ vụ thảm
sát Thiên An Môn, và sau đó là cuộc đàn áp nhóm người tu luyện Pháp Luân Công
năm 1999 cho đến ngày nay, các cuộc đàn áp tàn nhẫn và có hệ thống đã được thực
hiện đối với tất cả các tín ngưỡng và tư tưởng độc lập, làm hồ sơ nhân quyền của
Trung Quốc ngày càng trở nên tồi tệ.
Liên hệ với những vùng địa chính trị từng bị ĐCSTQ dụ
dỗ, bản đồ sự lan tràn của đại dịch Vũ Hán làm nổi bật mối nguy hiểm đối với những
nước có liên quan với chế độ này.
Bên ngoài Trung Quốc, sự lây lan của COVID-19 là
nghiêm trọng nhất ở Ý, Iran và Hàn Quốc. Không phải tất cả các quốc gia này đều
nằm gần Trung Quốc, nhưng tất cả họ đều có lợi ích sâu rộng đối với Trung Quốc.
Ý, quốc gia bị
ảnh hưởng nặng nề nhất bên ngoài Trung Quốc kể từ ngày 10/3/2019, là quốc gia
G7 đầu tiên (và duy nhất) ký thỏa thuận với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) do Trung Quốc khởi xướng. Trong nỗ lực thúc đẩy nền kinh tế
đang suy yếu, Ý cũng đã tìm cách chiếm lĩnh thị trường Trung Quốc để bán hàng
hóa xa xỉ. Nhưng sự bùng phát dịch bệnh hiện nay buộc Rome phải đặt quốc gia
này vào tình trạng phong tỏa. Ý đã từng ký kết các thỏa thuận thành phố kết
nghĩa với Trung Quốc, trong số đó có các thành phố Milan, Venice và Bergamo, và
đây là những khu vực bị virus tấn công mạnh nhất.
Ở Trung Đông, Iran đã chứng kiến sự gia tăng số lượng các ca nhiễm, đặc biệt là đối với
các quan chức chính phủ. Chế độ Iran đã có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện
với Trung Quốc kể từ năm 2016, những mối quan hệ với Bắc Kinh đã bắt đầu từ nhiều
năm trước đó. Vi phạm lệnh trừng phạt quốc tế, Iran đã nhập khẩu nguyên liệu bị
cấm vận từ Trung Quốc, đồng thời tiếp tục bán dầu cho Trung Quốc. Nước cộng hòa
Hồi giáo này cho phép các chuyến bay Trung Quốc di chuyển đến cuối tháng Hai.
Các cảnh quay được thực hiện bởi người dân Iran gợi
nhớ đến thảm kịch diễn ra ở Vũ Hán, các nhân viên y tế làm việc quá sức, bệnh
nhân tuyệt vọng và túi đựng xác bệnh nhân nằm trên sàn bệnh viện.
Trong khi các số liệu chính thức được chính quyền
Iran công bố cho thấy các trường hợp tử vong và các trường hợp được xác nhận chỉ
đứng sau con số của Ý, thì có khả năng quy mô thực sự của dịch vẫn chưa được
báo cáo đầy đủ. Xem xét dữ liệu có sẵn, một nhà dịch tễ học được trích dẫn bởi
Washington Post ngày 5/3, ước tính rằng số người thực sự bị nhiễm bệnh ở Iran
có thể lên tới 28.000, gần gấp năm lần so với các báo cáo của chính quyền.
Ở Hàn Quốc, công chúng ngày càng chỉ trích Tổng thống Moon
Jae-in vì đã không cấm khách du lịch Trung Quốc với quy mô lớn mà thay vào đó
chỉ cấm nhập cảnh những người du lịch đến từ tỉnh Hồ Bắc, tâm chấn của dịch bệnh
ở Trung Quốc. Hơn 1,4 triệu người đã ký một bản kiến nghị tới Nhà Xanh của Tổng thống kêu gọi luận tội
ông Moon. Văn bản kiến nghị có nội dung: “Xem cách đối phó của Moon Jae-in đối với dịch
bệnh, chúng tôi cảm thấy ông là một tổng thống của Trung Quốc hơn là Hàn Quốc”.
Những bài học lịch sử
Mặc dù gần gũi và có kinh doanh rộng khắp với Trung
Quốc đại lục, Đài Loan đã chứng kiến một số lượng ca nhiễm tương đối nhỏ. Vào ngày 26/1, Đại học John Hopkins
xác định Đài Loan có nguy cơ dịch bệnh cao thứ hai bên ngoài Trung Quốc. Tuy
nhiên, các biện pháp phòng ngừa mạnh mẽ đã chứng minh được tính hiệu quả.
Các quan chức Đài Loan bắt đầu rà soát máy bay và
phân loại hành khách vào ngày 31/12/2019, sau khi chính quyền Vũ Hán lần đầu
tiên xác nhận vụ dịch. Đầu tháng 2, Đài Loan đã cấm nhập cảnh các công dân nước
ngoài đã từng đến Trung Quốc. Tính đến ngày 16/3, chỉ có 59 trường hợp nhiễm
virus được xác nhận tại Đài Loan. Hòn đảo tự trị này đã được tổ chức như một mẫu
hình để kiểm soát dịch bệnh, mặc dù họ liên tục bị từ chối tham gia vào WHO vốn
thân thiện với ĐCSTQ.
Như nhà bình luận về vấn đề Trung Quốc Heng He nói,
Đài Loan hiểu rõ về chế độ cộng sản và có thể là quốc gia duy nhất học được những
bài học về sự bùng phát SARS năm 2003 bắt đầu ở Trung Quốc.
Tại Hồng Kông, nơi chứng kiến hàng triệu cư dân đứng lên biểu tình trước sự xâm lấn của Bắc Kinh đối với
nền tự do và luật pháp của đặc khu hồi năm ngoái, vụ dịch đã bị khuất phục theo
cùng một cách.
Ngược lại, Nhật Bản, mặc dù không thật gần về mặt địa
lý với Trung Quốc, đã đặt lợi nhuận lên trên sự thận trọng. Với hàng triệu người
Trung Quốc đến Nhật Bản để mua sắm và tham quan hàng năm, quốc gia này đã chậm
đóng cửa biên giới với các du khách từ đại lục.
Gần đây, ĐCSTQ đã cố gắng tô vẽ cho cách xử lý hà khắc
của nó đối với dịch virus corona Vũ Hán như một chiến thắng của hệ thống mệnh lệnh
của Đảng. Nhưng sử sách của Trung Quốc luôn tỉnh táo hơn. Trong suốt nhiều thế
kỷ, những bệnh dịch và thiên tai khác đã luôn báo hiệu trước sự sụp đổ của các
triều đại hủ bại.
Dùng lịch sử làm gương soi, các học giả nghiên cứu
Trung Quốc thời cổ đại đã chỉ ra, dường như đại dịch virus corona Vũ Hán là một
tai họa liên quan đến ĐCSTQ và 70 năm cai trị tàn bạo của nó. Và ngày nay, thế
giới là một cộng đồng kết nối. Bất kỳ quốc gia, cộng đồng hoặc tổ chức nào quá
gần gũi với Bắc Kinh và rơi vào sự lừa dối của nó, dường như sẽ nếm trái đắng của
sự thân tình này.
H.T.
Theo Epoch
Times
No comments:
Post a Comment