Tâm
Don - Alex Truong thực hiện
.
Ông
David E. Kaplan
.
(VNTB)
- “ Mảng báo chí điều tra chỉ có thể phát triển
trong một nền báo chí tự do. Hay nói một cách khác, tự
do báo chí nuôi dưỡng mảng báo chí điều tra. Không có
tự do báo chí sẽ không có báo chí điều tra. Báo chí
điều tra là sự thể hiện sinh động sức sống của một
nền báo chí có chất lượng”, ông David E. Kaplan-
Giám đốc Mạng lưới báo chí điều tra toàn cầu (Global
Investigative Journalism Network) đã nói như vậy trong lần
gặp gỡ với Việt Nam Thời Báo (VNTB) tại Manila-
Philippines.
.
.
VNTB
: Hiểu một cách đơn giản, tự do báo chí đối với
ông có nghĩa là gì?
Ông
David E. Kaplan: Tự do báo chí là việc bạn có thể
nói, đăng tải và phát sóng bất cứ gì bạn muốn. Trong
một xã hội tự do, mọi người đều có quyền tranh luận
với nhiều ý tưởng khác nhau. Tương tự thị trường
hàng hóa và dịch vụ, bạn cũng cần một thị trường
của những ý tưởng.
.
VNTB
: Theo ông, quốc gia nào có chỉ số tự do báo chí
cao nhất?
Ông
David E. Kaplan: Câu hỏi này tôi không phải là chuyên
gia để trả lời, một số tổ chức chuyên theo dõi vấn
đề này sẽ biết rõ hơn tôi. Tuy nhiên, theo tôi thấy,
thông thường những thứ hạng cao nhất thuộc về các
nước Bắc Âu như Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển, Phần
Lan. Hoa Kỳ và Canada cũng có thứ hạng khá cao. Kể từ
khi chủ nghĩa cộng sản chấm dứt ở Liên Xô và Đông
Âu, tự do báo chí đã lan rộng trên thế giới. Giờ đây
hầu hết các nước đều có tự do báo chí nên nhà báo
và những người làm nghề viết khác có thể đăng tải
mọi điều họ muốn. Nhưng thật sự thì vẫn còn một
số ít quốc gia cho rằng việc kiểm duyệt dư luận là
cần thiết.
Trong
một thế giới đã toàn cầu hóa, để cạnh tranh với
các nước khác, bạn cần phải có dòng chảy tự do của
thông tin. Nơi nào vẫn chưa gỡ bỏ gọng kìm kiểm soát
truyền thông và tự do tư tưởng thì nơi đó sẽ bị tụt
lại phía sau. Đó không chỉ là vấn đề nhân quyền mà
nó còn là trở ngại cho phát triển kinh tế. Nhận thấy
được điều đó nên Liên Hiệp Quốc đã ghi nhận tự
do ngôn luận và tự do báo chí là những quyền phổ quát.
.
VNTB
: Vì sao các tổ chức quốc tế như Phóng Viên Không
Biên Giới và Freedom House luôn xếp hạng những quốc gia
có thể chế độc tài như Trung Quốc, Cu Ba, Bắc Triều
Tiên, Việt Nam có chỉ số tự do báo chí thấp nhất?
Ông
David E. Kaplan: Do tư duy lạc hậu của những người
lãnh đạo vẫn còn sống trong quá khứ. Việt Nam vốn có
tiềm năng vô cùng to lớn. Các bạn là những người rất
chăm chỉ, các bạn còn có nguồn tài nguyên thiên nhiên
trù phú và một lớp người trẻ muốn hướng đến tương
lai. Nhưng các bạn không thể hướng đến tương lai nếu
không có tự do thông tin. Chủ trương kiểm soát mọi mặt
thông tin trong xã hội đang ngày càng trở nên lỗi thời.
Làm thế nào có thể giữ kín mọi bí mật trên Internet?
Bạn không thể áp đặt sự kiểm soát lên thông tin khi
mà ngày nay nó không còn bị ngăn trở bởi biên giới
nữa. Vì vậy, điều quan trọng là bạn đưa được tiếng
nói của mình đến với nhiều người. Tất nhiên, chính
quyền Việt Nam có quyền trình bày quan điểm của họ,
nhưng họ phải biết sống chung với các chỉ trích. Chính
quyền cần học cách tiếp nhận các phê phán và chỉ
trích như Tổng thống Barack Obama, Tổng thống Brazil hay
Tổng thống của Indonesia ngày nay.
Việt
Nam rồi sẽ thay đổi, đó không phải là câu hỏi “có
hay không” mà là “khi nào” mà thôi. Kiểm soát thông
tin chỉ hiệu quả trong thế kỷ 20. Bây giờ là thế kỷ
21, thời đại mà trên Internet thông tin có mọi cách để
tìm đến mọi người. Vì vậy, với các nước như trên,
khi nào họ mới tính đến viễn cảnh tương lai, bây giờ
hay khi đã trễ?
.
VNTB
: Trong tương lai gần và tương lai xa, chỉ số tự do
ở các nước vừa nói trên liệu có được cải thiện
không và mức độ cải thiện đến đâu?
Ông
David E. Kaplan: Từ những bài học lịch sử gần đây,
chúng ta thấy mọi chuyện sẽ thay đổi rất nhanh một
khi thông tin gần như không thể bị ngăn chặn được
nữa. Thanh niên ngày nay lớn lên trong sự tiếp nhận một
lượng lớn thông tin từ Internet. Và bạn thử nhìn xem,
chính quyền không còn có thể kiểm soát mọi thứ. Từ
những thông tin ở cấp lãnh đạo chóp bu cho đến những
vấn đề thời sự hằng ngày như y tế, thuốc men, giáo
dục, hay tính hiệu quả của chính quyền địa phương. Ở
những nước trải qua quá trình hiện đại hóa – Việt
Nam đang bắt đầu quá trình này – sẽ xuất hiện một
tầng lớp trung lưu. Những người từ tầng lớp này sẽ
có những câu hỏi yêu cầu sự trả lời. Họ có quyền
đặt câu hỏi. Bạn biết đấy, chẳng hạn như, ‘Vì
sao dịch vụ hành khách công cộng lại không hoạt động
hiệu quả?’, ‘Vì sao tuyến đường này vẫn chưa được
sửa?’, hay ‘Vì sao ngày càng có nhiều công an
nhận hối lộ?’. Không thể kìm nén những thắc mắc
đó mãi được. Cuối cùng cả hệ thống sẽ thay đổi.
Công việc của nhà báo đơn giản là đại diện cho tiếng
nói của công chúng. Chúng ta là những người giám sát
với nhiệm vụ phản ánh tâm tư và thắc mắc từ xã
hội. Vì vậy khi tư duy và tiếng nói của xã hội ngày
càng độc lập và mạnh mẽ hơn, báo chí cũng sẽ theo đó
phát triển.
.
VNTB
: Thưa ông, ông có quan tâm đến báo chí Việt
Nam hay không? Theo ông, Việt Nam có tự do báo chí hay không
và Việt Nam cần phải làm gì để có tự do báo chí?
Ông
David E. Kaplan: Tôi nghĩ các bạn sẽ là người quyết
định phải nên làm gì. Các bạn luôn phải đối mặt
với nguy cơ tù tội, sách nhiễu và đàn áp vì những
điều các bạn viết ra. Đó là việc rất khó để tôi
có thể hiểu được, và tôi không muốn các bạn phải
gặp bất kì nguy hiểm nào.
Truyền
thông chỉ là một phần của xã hội, và xã hội của
các bạn đang thay đổi. Vì vậy bên cạnh các nhà báo,
có những người khác cũng đang nỗ lực cho cải cách. Đó
là thanh niên, sinh viên, giới chuyên môn, tầng lớp trung
lưu, những người làm ăn kinh doanh cần sự minh bạch
thông tin; đó còn là các quan chức cấp tiến trong chính
phủ các bạn. Áp lực thay đổi sẽ đến từ nhiều nơi
khi xã hội dần hiện đại hóa.
Chúng
ta biết rằng để quá trình hiện đại hóa diễn ra thành
công, cần hội đủ các điều kiện gồm chính sách
thương mại tốt, một nền kinh tế lành mạnh, dịch vụ
y tế và giáo dục có chất lượng. Và chúng ta cũng cần
có truyền thông độc lập với vai trò là người giám
sát – một phần không thể thiếu. Một số quốc gia
đang phát triển nhanh chóng là vì họ đã khôn ngoan nhìn
thấy rõ điều này.
VNTB
: So với các nước trong khu vực Đông Nam Á thì
tự do báo chí ở Việt Nam tốt hơn hay tồi tệ hơn?
Ông
David E. Kaplan: Phải nói là tệ hơn rất nhiều. Việt
Nam hiện đang bị đẩy ra rìa, đất nước tách biệt so
với các quốc gia còn lại. Myanmar đã bắt đầu hiện
đại hóa và dỡ bỏ kiểm duyệt. Indonesia và Philippines
giờ là những nước tự do. Thailand đang có dấu hiệu
thụt lùi nhưng so với Việt Nam vẫn có sự tự do hơn.
Bạn biết không, khi chúng tôi đang trong quá trình chuẩn
bị hội thảo này (Hội thảo báo chí điều tra Châu Á
lần thứ nhất), một nhà báo Việt Nam vì quá sợ nên đã
từ chối có tên trong danh sách diễn giả. Đó là kiểu
luật pháp gì khi mà làm một diễn giả trong một hội
thảo cũng bị cho là phạm tội? Thật điên rồ.
VNTB
: Việt Nam đang cầm tù rất nhiều nhà báo,
blogger do họ có chính kiến khác với nhà cầm quyền. Ông
đánh giá như thế nào về hành xử của chính quyền Việt
Nam đối với sự bắt giữ này?
Ông
David E. Kaplan: Trong ngắn hạn, những hành động này
khiến những người cầm quyền cảm thấy an tâm, nhưng
về lâu dài đó là sự lãng phí thời gian và phản tác
dụng đối với xã hội. Cần có môi trường tự do trao
đổi ý tưởng, cần có sự chấp nhận những khác biệt
để tranh luận công bằng. Đó là cách một xã hội tiến
lên. Thoạt nhìn đó là một không gian hỗn độn nhiều
chiều nhưng cuối cùng lại rất hữu ích. Bởi nếu tồn
tại tham nhũng, yếu kém, thiếu năng lực hay lãng phí
trong quản lý, những vấn đề này sẽ được công khai
trước ánh sáng. Và điều đó tốt cho tất cả mọi
người từ trên cao xuống thấp.
Tóm
lại, điều tôi muốn nói là truyền thông tự do và độc
lập không chỉ đơn thuần là một quyền con người, nó
còn là phần không thể thiếu của quá trình phát triển.
Vì vậy, để Việt Nam tiến lên phía trước, song song với
kinh tế, đất nước các bạn cũng cần mang lại tự do
cho truyền thông báo chí.
.png){kind=link}
No comments:
Post a Comment