NỘI DUNG :
Tài
Trịnh - Luật Khoa
VOA Tiếng Việt
=================================
Tài
Trịnh - Luật
Khoa
07/12/2019
Một vụ việc vừa gây chấn động sàn chứng khoán
phố Wall khi gã khổng lồ viễn thông Ericsson bị cáo buộc hối
lộ suốt 17 năm ở ít nhất năm quốc gia gồm Việt Nam, Trung Quốc,
Indonesia, Kuwait và Djibouti (một nước ở phía Đông châu Phi).
Tập đoàn viễn thông nổi tiếng của Thụy Điển sẽ
phải nộp phạt hơn một tỷ đô-la trong một nỗ lực chống tham nhũng của chính quyền
Mỹ do cổ phiếu công ty này được niêm yết trên sàn chứng khoán NASDAQ ở New
York. Đây không phải là lần đầu tiên Việt Nam dính líu đến các vụ hối lộ của
các tập đoàn nước ngoài.
Ericsson
bị cáo buộc đưa hối lộ như thế nào
Theo tờ Financial Times của Anh, trong khoảng
thời gian từ năm 2000 – 2016, Ericsson đã hối lộ
trực tiếp cho quan chức chính phủ hoặc các công ty tư vấn để nhằm
trúng thầu các dự án của các doanh nghiệp nhà nước hoặc đầu tư công về dịch vụ
mạng viễn thông.
Ví dụ như tại Djibouti, chỉ trong bốn năm từ
2010 đến 2014, công ty con của Ericsson đã hối lộ 2,1 triệu đô-la cho các quan
chức cấp cao trong chính phủ nước này nhằm giành được hợp đồng với công ty viễn
thông thuộc sở hữu nhà nước.
Ở Kuwait, công ty con của Ericsson đã giành
được hợp đồng trị giá 182 triệu đô-la bởi hành vi thông thầu. Khoản tiền mà tập
đoàn 143 năm tuổi được ghi nhận hối lộ cho công ty tư vấn đấu thầu là 450.000
đô-la.
Với doanh thu gần 90 tỷ đô-la mỗi năm và tổng
tài sản lên đến 286 tỷ USD, mức độ bạo chi của Ericsson cũng tăng lên tại Trung
Quốc, nơi họ đã tài trợ hàng chục triệu đô-la để mua quà tặng, các gói du lịch
và dịch vụ giải trí cho các quan chức.
Còn ở Việt Nam và Indonesia, thông qua các
công ty tư vấn sân sau, Ericsson đã chi hàng triệu đô-la để có được các hợp đồng
béo bở.
Để hợp thức hóa các khoản hối lộ này,
Ericsson lập các hợp đồng khống, các quỹ đầu tư ngoài sổ sách nhằm qua mắt cơ
quan thuế vụ và thanh tra.
Với những hành vi trên, Ericsson sẽ phải nộp
phạt 520 triệu đô-la cho Bộ Tư pháp Mỹ và 540 triệu đô-la cho Ủy ban Giao dịch
Chứng khoán Mỹ (SEC).
Ericsson
và các gói thầu ở Việt Nam
Thực tế, Ericsson đã trúng thầu rất nhiều dự
án ở Việt Nam, mà trong đó có nhiều gói thầu là chỉ định thầu. Tập đoàn này
giành được nhiều hợp đồng trong việc phát triển mạng 2G, 3G, 4G và hiện nay họ
đang hợp tác với Cục Tần số vô tuyến điện phát
triển mạng 5G. Họ không giấu giếm sự thống lĩnh tiên phong ở thị trường Việt
Nam.
Lễ
ký kết Thỏa thuận hợp tác đổi mới công nghiệp 4.0 và IoT giữa Ericsson và Tập
đoàn viễn thông Việt Nam (VNPT) tại trụ sở của Ericsson (Stockholm, Thụy Điển).
Ảnh: ictvietnam.vn.
Đơn cử trong năm 2017, theo tờ Kinh tế Đô thị,
Ericsson AB đã trúng
hợp đồng trị giá hơn 88,5 tỷ đồng và 11,1 triệu USD bằng hình thức chỉ
định thầu do VNPT Net làm chủ đầu tư. Điều đáng nói ở đây là Ericsson AB đã
liên doanh với Công ty Cổ phần Tư vấn Chuyển giao Công nghệ ITC, một công ty
đăng ký kinh doanh từ năm 2001 nhưng gần như không có tiếng tăm trên thị trường
mạng viễn thông, với vốn
điều lệ nhỏ bé 60 tỷ đồng và một trang web hết sức sơ sài. Làm sao
để không nghi ngờ những công ty như vậy có vai trò trong cáo buộc hối lộ mà cơ
quan điều tra Mỹ đã thực hiện?
Cũng theo bài báo trên, trong dự án “Thiết kế
và cung cấp thiết bị hệ thống vô tuyến thuộc dự án mở rộng TP Hồ Chí Minh và
các tỉnh lân cận 2017”, liên danh Ericsson AB, Ericsson Việt Nam Company
Limited và VTC Telecom được chỉ định thầu. Giá trúng: 143.312.281.842 VNĐ và
27.940.185,1 USD. Thậm chí nhiều gói thầu đã chỉ đích danh thiết bị cung cấp của
chính hãng Ericsson.
Trong ba năm từ 2016 đến 2018, Ericsson AB
liên tiếp được chỉ định các gói thầu của VNPT Net với tổng trị giá hơn 414 tỷ đồng
và trên 70 triệu USD.
Cơ chế ở
Việt Nam: Dễ cho Ericsson
Chưa rõ các quốc gia bị cáo buộc tham nhũng phản
ứng ra sao nhưng sẽ không ngạc nhiên nếu một quan chức nào đó của Việt Nam lên
tiếng đáp trả thông tin này rằng “chúng tôi đang xác minh sự việc”, “Việt Nam
kiên quyết phản đối hành vi hối lộ”, hay “những năm qua chúng tôi đã giành được
những kết quả đáng khích lệ trong lĩnh vực phòng chống tham nhũng”. Đó vốn là
cách mà bộ máy được vận hành dựa trên tham nhũng đáp trả dư luận. Nhiều tờ báo
sẽ được viết về vấn đề này, nhưng những thông tin có thể giúp điều tra Ericsson
rõ ràng hơn, hoặc nhìn một cách sâu xa hơn về môi trường tham nhũng, luôn nằm
sau lằn ranh đỏ.
Hạn chế về tương trợ tư pháp với các quốc gia
chống tham nhũng xuyên biên giới mạnh mẽ như Mỹ, Đức, Hà Lan, Nhật Bản sẽ khiến
việc điều tra của Việt Nam dễ rơi vào ngõ cụt. Đồng thời, Việt Nam vẫn chưa có
chế tài rõ ràng trong việc xử lý kết luận từ tòa án hoặc cơ quan điều tra nước
ngoài xét xử liên quan đến các quan chức, cá nhân trong nước. Luật pháp sơ sài,
thiếu chiều sâu và sự kín kẽ khiến cho các tập đoàn đa quốc gia dễ dàng lũng đoạn
quan chức và các doanh nghiệp nhà nước mà không sợ bị trừng phạt.
Việt Nam phát triển bùng nổ về mạng viễn
thông trong 20 năm qua, tất nhiên đi cùng với nó là các khoản đầu tư khổng lồ của
các doanh nghiệp quốc doanh đang chi phối thị trường này: VNPT, Mobiphone và
Viettel. Đơn cử như VNPT năm 2017 đã đầu tư gần 2.000
tỷ đồng.
Đại
diện của Ericsson Việt Nam (bìa phải) tham gia thực hiện cuộc gọi 5G đầu tiên ở
Việt Nam cùng với hãng Viettel. Ảnh: VietnamPlus.
Ba tập đoàn, tổng công ty này chịu sự chi phối
của Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu và Luật Xây dựng trong quá trình phát triển hạ tầng.
Tuy nhiên hệ thống luật pháp Việt Nam liên tục biến động theo nhiệm kỳ chính trị.
Trong thời kỳ 2003-2005, ba luật này lần đầu được ban hành, đến 2013-2015 lại đồng
loạt thay đổi. Trong khoảng thời gian đó, các nghị định chính phủ điều hành còn
biến động mạnh hơn, với 5 năm một lần. Dù nhiều khoản thủ tục được siết chặt lại
nhưng thẩm quyền của thủ tướng và các trường hợp đặc biệt được chỉ định thầu
thì không thay đổi.
Sự sụp đổ hàng loạt của các tập đoàn nhà nước
như Vinashin, Vinaline hay sự thua lỗ do đầu tư các dự án không hiệu quả của
Vinacomin, Vinachem phần nhiều đều lách qua khe cửa thủ tướng hoặc sự hớ hênh
do luật pháp quy định.
Quy định của Luật
Đấu thầu 2005 về chỉ định thầu có nhiều kẽ hở để Ericsson có thể được
chỉ định thầu. Một vài cách sau họ có thể tận dụng:
·
Có ý kiến của Thủ tướng Chính phủ cho
phép chỉ định thầu cho dự án cụ thể có giá gói thầu lớn viện dẫn những lý do đặc
biệt;
·
Gói thầu đặc thù dây chuyền công nghệ
và có giá trị bản quyền cao;
·
Thỏa thuận hoặc vận động với các nhà
tài trợ cho chính phủ, doanh nghiệp Việt Nam vay vốn;
·
Chia nhỏ dự án đầu tư thành nhiều gói
thầu có quy mô nhỏ;
·
Các gói thầu có yếu tố an ninh, quốc
phòng.
Với những doanh nghiệp có tầm vóc to lớn như
Ericsson, khả năng cao họ đi theo hai cách đầu tiên. Nhưng dù với bất cứ phương
pháp tiếp cận chỉ định thầu nào, thì gần như chắc chắn đều phải hối lộ các quan
chức Việt Nam.
Ngay cả trường hợp đấu thầu công khai,
Ericsson cũng có thể có nhiều thủ thuật nhằm đem lại lợi thế cạnh tranh cho
riêng mình. Ví dụ, pháp luật quy định mở thầu tài chính khi chỉ duy nhất một
nhà thầu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, miễn là có ba nhà thầu tham gia dự thầu. Việc
mượn tư cách pháp nhân của vài nhà thầu đóng vai trò “quân xanh” là việc quá ư
phổ biến ở Việt Nam, đến nỗi mà gần như bất cứ ai tham gia quản lý cũng đều biết
đến. Và hiện tại chẳng có cách nào hạn chế tình trạng này ở Việt nam, vì với cơ
chế khiếu nại, kiện tụng ở Việt Nam thì các nhà thầu yếu thế gần như không có
cơ hội chiến thắng.
Vô phương
cứu chữa
Chúng ta khó có thể trách cứ Ericsson, như
bao tập đoàn nước ngoài khác, họ luôn có xu hướng tìm kiếm thị trường kinh
doanh đồng thời phải tuân theo luật chơi của từng quốc gia. Với môi trường các
nước có chung đặc điểm như Trung Quốc và Việt Nam, khi mà tham nhũng trở nên hiển
nhiên và là điều kiện cần để làm ăn, không có Ericsson này thì có Ericsson
khác, miễn sao thỏa mãn được lợi ích của các quan chức nắm trong tay quyền chi
tiêu tiền bạc nhà nước.
Trách nhiệm điều tra, truy tố, xét xử một vụ
án cụ thể như Ericsson là không khó để chỉ ra, nhưng để điều tra đến nơi đến chốn
lại vượt quá khả năng của thể chế Việt Nam hiện tại. Sự biến động nhân sự dài
lê thê trong các doanh nghiệp nhà nước ký rất nhiều hợp đồng với Ericsson 17
năm qua, những văn bản chỉ đạo qua lại của các cơ quan chủ quản, lúc thì Thủ tướng,
lúc thì Bộ Thông tin – Truyền thông, Bộ Quốc phòng, Bộ Công thương, rõ ràng đó
là một mớ hổ lốn cho bất cứ nỗ lực nào điều tra về vụ hối lộ này. Công việc xác
minh để tìm ra người có trách nhiệm cụ thể, làm nổi bật hồ sơ tham nhũng hối lộ
nếu được triển khai, sẽ mất cả một nhiệm kỳ chứ không hề dễ. Đó là chưa kể, nhiều
quan chức liên quan có thể hiện đã có vị trí cấp cao trong bộ máy chính quyền
trung ương, và họ có đủ khả năng để cản trở toàn bộ vụ việc.
Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng
đang tự cho rằng ông dẫn đầu nỗ lực “chống tham nhũng” suốt ba năm qua. Nhưng
suốt quá trình đó, ngoài việc nhấn mạnh phạm trù đạo đức cách mạng, thấm nhuần
tư tưởng Mác – Lê-nin và Hồ Chí Minh, ông Trọng đã không hề chỉ đạo cải cách luật
pháp về phòng chống tham nhũng.
Với tư
cách là một nhà lý luận gạo cội của đảng, ông Trọng biết tham nhũng đã trở
thành phương thức duy nhất để quản trị quốc gia, là cách để ban phát bổng lộc
và đem đến sự sung túc cho quan chức dưới quyền.
Bởi vậy,
tình trạng hối lộ của các tập đoàn nước ngoài nhằm lũng đoạn thị trường Việt
Nam, kiếm hợp đồng từ các doanh nghiệp và cơ quan nhà nước sẽ còn diễn ra cho đến
ngày một thể chế minh bạch và dân chủ ra đời.
---------------------------------
VOA Tiếng Việt
07/12/2019
Tập
đoàn viễn thông khổng lồ của Thụy Điển Ericsson đồng ý nộp phạt hơn 1 tỷ đô la
để giải quyết các cáo buộc về tội hối lộ, Bộ Tư pháp Mỹ thông báo hôm thứ Sáu
6/12.
Bộ Tư pháp Mỹ nói rằng hãng này "thừa nhận
đã thực hiện một chiến dịch hối lộ kéo dài nhiều năm ở 5 quốc gia, trong đó có
Việt Nam, để củng cố hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực viễn thông".
Bộ nói thêm rằng Ericsson chấp nhận một thỏa
thuận hoãn truy tố liên quan đến các cáo buộc hình sự được đệ trình lên tòa án
New York.
Hãng này là một trong những nhà sản xuất thiết
bị mạng di động lớn nhất thế giới.
Đây được cho là một trong những thỏa thuận có
số tiền cao nhất từ trước đến nay theo Đạo luật Xử lý Tham nhũng Nước ngoài
(FCPA) của Mỹ.
Số tiền hãng phải nộp bao gồm một khoản tiền
phạt hình sự trị giá 520 triệu đô la nộp cho Bộ Tư pháp, và một khoản phạt 540
triệu đô la nộp cho Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ (SEC).
Bộ tư pháp Hoa Kỳ nêu tên 5 quốc gia liên
quan là Việt Nam, Trung Quốc, Indonesia, Djibouti và Kuwait.
Hãng Ericsson thừa nhận rằng trong hơn 17
năm, ở Trung Quốc, các công ty con của hãng đã chi hàng chục triệu đô la quà tặng,
du lịch và giải trí cho các quan chức; trong khi đó, ở Việt Nam và Indonesia, họ
hối lộ hàng triệu đô la thông qua quỹ đen của các công ty tư vấn.
Hãng Ericsson ra tuyên bố nói rằng họ đồng ý
trả tiền phạt để "giải quyết cuộc điều tra của chính phủ Mỹ về việc vi phạm
Đạo luật Xử lý Tham nhũng Nước ngoài (FCPA) do việc hãng chi và không đưa vào sổ
sách hàng chục triệu đô la để thực hiện các khoản thanh toán không đúng đắn
trên toàn thế giới".
"Thông qua các quỹ đen, các khoản hối lộ,
và quà tặng, Ericsson đã tiến hành kinh doanh viễn thông với nguyên tắc ‘nén bạc
đâm toạc tờ giấy’", Công tố viên Hoa Kỳ, ông Georffrey S Berman, thuộc quận
hạt nam New York, nói.
"Hôm nay, 6/12, việc nhận tội và nộp phạt
hơn một tỷ đô la phát đi thông điệp rõ ràng tới tất cả các doanh nghiệp rằng
làm kinh doanh theo cách này sẽ không được dung thứ", ông nói thêm.
Bộ Tư pháp Mỹ cho biết Ericsson đã tiến hành
chương trình hối lộ của họ "bắt đầu từ năm 2000 và kéo dài cho đến năm
2016".
(BBC,
Financial Times)
No comments:
Post a Comment