Nhiều
người có học, thuộc lớp trí thức, có nhiều người khác nữa, nói với tôi về việc
dân trí chúng ta thấp, ngay cả quan chức phát biểu tại nghị trường, trên báo
chí còn có lập luận này, tựu chung cho những nhận định chung nhau ấy là để đổ lỗi
cho xã hội về những điều xấu xí và tồi tệ đang diễn ra, mà họ là một kẻ ngoài
cuộc không dính dáng đến những điều đó.
Tôi
cũng chưa bao giờ nói, dân trí chúng ta cao, ngay cả quan trí cũng vậy vì họ có
quyền lực nhưng chưa bao giờ thoát bỏ ra được những định hướng tư tưởng và mắc
kẹt trong chủ thuyết xã hội chủ nghĩa mơ hồ, ảo tưởng.
Tuy
nhiên, cùng là một nhận định, dân trí thấp, nhưng là hai hướng trái ngược về
căn nguyên của nó, giữa tôi và những con người còn lại. Những người mà nói với
tôi ấy, họ cho rằng là vì dân trí thấp nên, không thể thay đổi tốt lên được nếu
nhận thức của người dân chưa lên đủ mức, và vì thế những gì đang diễn ra ở xã hội
này là bởi họ và chính họ, do nhận thức thấp kém của họ mà ra.
Ngược
lại với họ, tôi chỉ cần đặt câu hỏi, dễ dàng nhận ra người ta đang nguỵ biện mà
không biết, hoặc là để né tránh thực tế gốc rễ của nó.
Câu
hỏi: Ai khiến cho dân trí thấp?
Giáo
dục, do ai đặt ra và kiểm soát? Do ai định hướng và đào tạo? Do ai có quyền dạy,
dạy gì và bác bỏ điều gì, nếu muốn?
Đó
chính là chính quyền, nhà nước đang trị vì quốc gia ấy.
Mà
đến nay, ngay cả trí thức, nếu chính họ nói rằng dân trí thấp để đổ lỗi cho hiện
trạng xã hội, thì bản thân họ là kẻ phải chịu trách nhiệm đầu tiên về hậu quả
đó, bởi trách nhiệm của người trí thức là khai sáng, là đem đến cho người dân
những giá trị nhận thức đúng và khai phóng họ khỏi những thứ hủ lậu, tụt hậu và
xấu xa, dù họ trong chính quyền hay ở ngoài thực thể đó, thì việc để cho dân
trí thấp thì họ không thể đứng ngoài công cuộc "dân ngu" đó được. Họ
là thành phần phải cúi đầu đầu tiên mà nhìn lại và nhận lấy trách nhiệm đó về
mình, vì rằng họ đã không thể đóng góp hay làm gì cho nhận thức của người khác,
của xã hội, mà sau nửa thế kỷ họ vẫn vô tư đổ lỗi cho người khác về tình trạng
dân trí thấp.
Nhiều
người trí thức bây giờ chạy theo bằng cấp, khoa bảng chỉ để kiếm lợi ích và an
thân, thăng tiến cho mình, bảo bọc gia đình, họ hàng, còn công cuộc thúc đẩy xã
hội đi lên là gần như ngược lại, họ bỏ mặc hoặc thờ ơ một cách vô tư đến mức vô
trách nhiệm. Những người dân, mà đa phần là nghèo khó và yếu thế khác, đều cần
được giúp đỡ, chia sẻ tri thức, được giáo dục đúng mức và đúng cách, nhưng họ lại
bị bỏ rơi bởi chính những người trí thức, người có lòng muốn thay đổi thì rời bỏ
quê hương mà đi để tìm kiếm cơ hội ở một chân trời mới, kẻ khác ở lại thì ít ỏi
mà lại cô độc trong chính tổ quốc mình. Người dân bỗng chốc trở nên bơ vơ và phải
tiếp nhận thụ động những thứ giáo dục do người khác áp đặt lên, mà hầu như
không được phản biện hay lên tiếng dù nó có bất cập, sai lầm đến đâu (như những
người hít phải khói thuốc lá từ kẻ khác và chính mình lại mắc bệnh vậy).
Nhiều
người khác thì cho rằng, kiếm được tiền và ổn định gia đình sẽ tìm cách đấu
tranh cho những giá trị tiến bộ hơn cho xã hội. Vậy, nếu ai cũng nghĩ như thế
thì khi nào người ta mới bắt tay làm mà không phải là từ bây giờ và ngay tại
lúc này?
Trong
một xã hội được tạo dựng và duy trì quá nhiều thói quen xấu, chúng ta lại hoà
nhập vào đó để tìm kiếm lợi ích, và để sinh tồn thì bắt buộc bàn tay chúng ta
phải nhúng vào những bất công nếu muốn có lợi ích, vậy là họ trở nên bất lực với
chính mình vì đã trở thành một thành phần đang chấp nhận và dung dưỡng cái xấu
đó, vậy làm sao còn lý do để chống lại nó, nếu cái tâm trí lợi ích ấy chưa thể
gột rửa ra khỏi chính căn tri của mình?
Chúng
ta, hay những người dân trót bị chê là dân trí thấp kia, sẽ trông chờ gì ở đám
trí thức mà chỉ chăm bẵm bộ lông của mình, và khi nói đến thảm trạng xã hội thì
họ lại mở miệng ra để đổ lỗi cho "dân trí thấp" như mình là một kẻ vô
can? Vậy, nếu ai cũng chỉ lo sống đời mình như thế thì dân trí nào có thể cao
lên được, mà đó vốn là bổn phận và trách nhiệm của họ, kẻ khoác áo và mang danh
trí thức?
Người
Nhật đã trở nên vĩ đại cũng vì những nhà tư tưởng có tầm nhìn để vực dậy cả một
dân tộc bại trận và bị kìm kẹp bao năm bởi Nho giáo, trong đó có ông Fukuzawa
như một bậc hiền tài mà đã để lại di sản quá lớn cho các thế hệ sau tự hào. Ở
Việt Nam, thực ra không phải ông Hồ Chí Minh, mà với tôi, bậc đại tài của dân tộc
chính là cụ Phan Chu Trinh, người chí sỹ có tầm nhìn và tư tưởng vĩ đại cho dân
tộc, mà đến nay những nỗi niềm của cụ vẫn còn là nhiệm vụ cấp bách của thời đại,
nhất là đối với dân tộc bị kìm kẹp hết từ thời phong kiến đến việc khủng hoảng
sau bước nhảy từ một sự đói nghèo sang một trạng thái không hề tồn tại, ngay cả
cho đến lúc này.
Tại
sao không tiếp nhận tri thức văn minh của thế giới? Tại sao những quốc gia Tây
phương đã đi thuộc địa các quốc gia khác từ hàng trăm năm trước? Bởi họ giàu có
và văn minh, bởi họ đã có thời kỳ phục hưng và cuộc cách mạng đại công nghiệp,
mà chính cụ Phan và ông Fukuzawa còn phải kinh ngạc và biết rằng dân tộc mình
phải học hỏi từ các quốc gia ấy nếu muốn trở nên văn minh và phát triển.
Nhiệm
vụ khai sáng cho người dân, đến lúc này là cấp thiết như nước Nhật thời cải cách
Minh Trị hay thời Duy Tân của cụ Phan vậy. Đó là con đường duy nhất đưa đất nước
đến văn minh, không thể để xảy ra bạo lực hay dồn đẩy mâu thuẫn xã hội đến cùng
để là động lực thay đổi đất nước.
Với
tôi, đó là sự trả giá, chứ không phải là thay đổi. Hoàn toàn không. Vì dân tộc
này đã trả giá quá nhiều cho những "thắng lợi" bằng những cuộc chiến
khốc liệt và sinh mệnh biết bao nhiêu thế hệ rồi.
Khai
dân trí, gặt văn minh.
Gây hận thù, chuốc bạo lực.
Gieo ngu dốt, nhận khổ nhục.
Gieo bạc nhược, lãnh yếu hèn.
Gây hận thù, chuốc bạo lực.
Gieo ngu dốt, nhận khổ nhục.
Gieo bạc nhược, lãnh yếu hèn.
No comments:
Post a Comment