Một
số người Ukraine đã giúp đỡ quân Nga. Hàng xóm của họ đã tìm cách trả thù (1/2)
Cù
Tuấn biên dịch
Tóm
tắt: Đối với người dân Bilozerka, cuộc xâm
lược của Nga đã khởi đầu một trò chơi mèo vờn chuột về sự hợp tác và phản
kháng.
Andriy Koshelev lái xe vào đường lái xe về nhà
trên phố Pushkin ở Bilozerka, một thị trấn ven hồ ở vùng Kherson của Ukraine. Để
xe vẫn nổ máy, Koshelev bước xuống và đi về phía cổng vào. Anh đưa tay xuống để
nới lỏng chốt. Khi Koshelev kéo chốt ra, cánh cổng phát nổ. Cha mẹ của
Koshelev, những người sống trong cùng khu nhà, vội vã chạy ra ngoài khi làn
khói cay nồng tràn ngập lối vào nhà của họ. Vụ nổ vang dội khắp thị trấn.
Bilozerka ở gần tiền tuyến trong lãnh thổ
Ukraine bị chiếm đóng, và người dân thị trấn biết có tiếng pháo kích khi họ
nghe thấy tiếng đạn pháo. Lần này thì không phải. Vụ nổ xảy ra đột ngột, không
có tiếng rít xé không khí trước khi một quả đạn pháo lao xuống từ trên cao. Bước
ra khỏi xe cứu thương, các nhân viên y tế cũng cảm nhận được điều này - họ có
thể ngửi thấy mùi sót lại của một quả bom. Một bác sĩ nói với tôi: “Mùi thuốc nổ
nồng nặc đến nỗi tôi bắt đầu hắt hơi." Họ tìm thấy xe của Koshelev, động
cơ vẫn đang nổ và đèn pha vẫn bật. Sau đó họ tìm thấy Koshelev. Vụ nổ đã ném
anh ta bay qua cổng. Anh ta nằm dưới những song sắt uốn cong của cánh cổng và
đang la hét. Trong đống đổ nát có những mảnh kim loại; rõ ràng anh ta đã vấp phải
một sợi dây nối chất nổ vào cổng.
Các bác sĩ biết rõ Andriy Koshelev là ai. Vào
đêm đó - ngày 7 tháng 10 năm ngoái - anh ta đã nổi tiếng ở Bilozerka. Trước cuộc
xâm lược của Nga, Koshelev làm việc trong cửa hàng bán thịt của cha mẹ mình. Những
người hàng xóm của Koshelev kể rằng sau đó, anh ta trở thành một quan chức
trong chính phủ mới. Người dân tin rằng Koshelev đã giành được sự thăng tiến đột
ngột này nhờ cộng tác với quân Nga, niềm tin này càng trở nên phổ biến hơn khi
một tuần trước vụ nổ, Koshelev xuất hiện trong một video kỷ niệm thông báo của
Nga rằng họ đã sáp nhập Kherson. Trong video Koshelev nói: “Chúng tôi gửi lời cảm
ơn sâu sắc tới Vladimir Vladimirovich Putin, Tổng thống Liên bang Nga”. Đoạn
video nhanh chóng được lan truyền trên mạng xã hội; các bác sĩ của bệnh viện đã
xem nó. Khi họ băng bó chân cho Koshelev, đặt anh ta lên một tấm ván cột sống
và đưa anh đến bệnh viện, họ phỏng đoán điều rất có thể đã xảy ra: Phong trào
kháng chiến của người Ukraine đã nhắc nhở Koshelev.
Khi tôi đến Ukraine, vào tháng 6 năm nay,
Bilozerka đã được Lực lượng vũ trang Ukraine giải phóng, và vùng Kherson giờ
đây bị chia làm hai, với bờ phải, phía bắc sông Dnipro, một lần nữa là của
Ukraine và bờ trái của nó, bờ phía nam con sông, vẫn còn bị Nga chiếm đóng. Tôi
đã gặp Vlada Bahinska và Hryhorii Pelykh, hai trong số những bác sĩ điều trị
cho Koshelev, tại bệnh viện thị trấn. Các bác sĩ đã kể lại cho tôi những gì họ
tin là đã xảy ra khi Koshelev trở về nhà vào ngày hôm đó, và họ mô tả tình trạng
của anh ta.
“Xương đùi của anh ta đã bị gãy,” Pelykh nói với
tôi. “Sau đó chúng tôi phát hiện ra một chân đã bị cắt cụt.”
“Và hắn đã bị mất một tinh hoàn,” Bahinska nói
thêm.
“Nó bị cắt qua bằng một mảnh thủy tinh,”
Pelykh nói. "Rất chính xác."
Hai người hầu như không che giấu sự hài lòng của
mình. Thực sự là họ đã không thèm che giấu nó. Tại sao họ lại làm vậy? Theo
quan điểm của họ, Koshelev đã nhận được những gì anh ta xứng đáng nhận được. Ít
nhất bây giờ người đàn ông này có thể nhấm nháp nỗi đau mà anh ta đã góp phần
gây ra cho những người hàng xóm của mình.
Tám tháng sau ngày giải phóng, nỗi đau đó vẫn
chưa chấm dứt. Đập Kakhovka vừa bị phá hủy, có lẽ là nhằm làm chậm cuộc phản
công mùa hè của Ukraine, và một số đường phố của Bilozerka trên bờ hồ địa
phương, nơi cung cấp nước cho Dnipro, vẫn còn bị ngập lụt. Lũ lụt đã đẩy lùi
các vị trí của quân Nga ở bờ sông đối diện, nhưng thị trấn này vẫn nằm trong tầm
bắn của xe tăng và pháo binh địch. Xe tăng Ukraine vẫn đóng trên các cánh đồng
xung quanh Bilozerka. Nói chuyện trên sàn tầng hầm bệnh viện, tôi và các bác sĩ
vẫn nghe tiếng quân hai bên đấu súng với nhau. Những vụ nổ làm rung chuyển các
bức tường. Khi trời yên tĩnh, chúng tôi có thể nhìn thấy từ xa tiếng đạn pháo bắn
vào thành phố Kherson, nơi dân thường đang chạy trốn lũ lụt.
Các công tố viên chính phủ Ukraine đã mở
17.000 cuộc điều tra về tội ác xảy ra ở Kherson. Tại đây trong thời gian bị Nga
chiếm đóng, các thường dân đã bị giam giữ, thẩm vấn, tra tấn và sát hại trong một
hệ thống nhà tù đặc biệt. (Hệ thống nhà tù này vẫn đang hoạt động ở bờ trái,
nơi bị Nga chiếm đóng.) Tòa án Hình sự Quốc tế đã ban hành lệnh bắt giữ Putin
vì bị nghi ngờ có liên quan đến việc trục xuất trẻ em Ukraine sang Nga. Các bác
sĩ nói với tôi rằng họ không lạ gì trước sự tàn ác như vậy từ Putin và quân đội
của ông ta. Điều khiến họ ngạc nhiên, đau đớn và tức giận là việc người Nga đã
chiếm Kherson với sự giúp đỡ của những người Ukraine bình thường như Andriy
Koshelev. Có vẻ như người bán thịt này đã phản bội Ukraine cùng với các giáo
viên, nông dân, chủ cửa hàng, doanh nhân và một linh mục.
Nhiều tháng trôi qua, người dân ở đây vẫn bày
tỏ sự hoài nghi về mức độ phản bội. “Tôi vô cùng sốc,” một lãnh đạo cộng đồng
tên là Sergiy Smutchenko nói với tôi. “Những người sinh ra ở Ukraine, nói tiếng
Ukraine, sống cả đời ở Ukraine, hóa ra lại là người Nga.” Anh và hầu hết những
người khác mà tôi đã nói chuyện đều đưa ra một số biến thể của câu, “Tôi không
biết nên tin ai nữa”.
Kherson không phải là địa điểm duy nhất có những
chuyện này. Tổng thống Volodymyr Zelensky nói rằng hàng trăm người Ukraine đang
bị điều tra vì tội phản quốc hoặc các tội liên quan. Vấn đề này sẽ còn kéo dài
hơn cả cuộc chiến này và nhiệm kỳ của ông. Trong nhiều năm, Nga đã bị nghi ngờ
xâm nhập không chỉ vào các cơ quan an ninh Ukraine mà còn vào cả các quân chủng
chính quy, lực lượng cảnh sát, chính trị gia và giới thượng lưu kinh doanh của
nước này. Vào năm 2014, Nga đã có thể chiếm Crimea và hỗ trợ cuộc nổi dậy ở khu
vực Donbas, miền đông Ukraine một phần là nhờ có nhiều người Ukraine ở những
nơi đó đã giúp đỡ họ. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy một quá trình
tương tự đã xảy ra vào năm ngoái ở Kherson: Quân đội Nga đã tràn vào toàn bộ
khu vực này chỉ trong vài tuần.
Khi cuộc phản công của Ukraine tiếp tục, nhiều
thị trấn như Bilozerka sẽ được giải phóng. Ở mỗi nơi trong số đó, cư dân sẽ phải
đối mặt với cùng một thử thách: Sống sót sau thời gian chiếm đóng, giờ họ đang
trừng phạt lẫn nhau. Những người cộng tác bị buộc tội sẽ sống cạnh những người
Ukraina đã phản kháng. Một số bị cáo, như Andriy Koshelev, sẽ bị tấn công, và một
số bị giết - nhiều người đã bị như vậy. Một số người sẽ bị truy tố theo luật thời
chiến mới. Nhưng bằng chứng chống lại nhiều người hợp tác tiềm năng chỉ mang
tính tình tiết hoặc giai thoại, đủ để khiến họ bị nghi ngờ nhưng không khiến họ
bị điều tra. Họ sẽ ở lại thành phố của mình, được tự do, nhưng bị khinh miệt.
Khi tôi nói chuyện với một thợ sửa xe tên là Oleksandr Guz, người từng bị quân
Nga bắt giữ và tra tấn, bên ngoài cửa hàng sửa chữa xe tại Bilozerka của anh
ta, một người đàn ông lái chiếc Lada cổ đi ngang qua. Guz nhìn vào chiếc xe và
thản nhiên như thể đang nhìn vào một trong những loài chim bói cá ở địa phương,
và nói: “Thằng này là cộng tác viên.” Trên điện thoại, Guz đưa ra hình ảnh một
người nông dân đang vẫy cờ trong cuộc duyệt binh Ngày Chiến thắng của Nga. “Thằng
này nó trồng dâu tây.”
Giáp ranh với các cánh đồng trồng trọt, trang
trại chăn nuôi gia súc, nhà máy sữa và hầm rượu zerka - "Hồ Trắng",
tên của thị trấn - Bilozerka là một cộng đồng trồng trọt và đánh cá nằm cách
thành phố chính Kherson 10 dặm về phía tây. Trước chiến tranh, Bilozerka có khoảng
22.000 người. Tháng 2 năm ngoái, khi phần còn lại của thế giới để mắt tới
Matxcơva, các thành viên của hội đồng cộng đồng Bilozerka đã không thảo luận về
việc phải làm gì trong trường hợp xảy ra một cuộc xâm lược. Một nữ nghị viên
kiêm dược sĩ tên Ksenia Mishyna, nói với tôi rằng viễn cảnh này không được xem
xét nghiêm túc. “Có lẽ 1% mọi người nghĩ điều đó sẽ xảy ra,” cô nói. Khi quân
Nga bắt đầu tràn tới từ Crimea vào tả ngạn Kherson, chính quyền khu vực đã chỉ
đạo cảnh sát bỏ chạy. Các quan chức thị trấn, như Mishna, không nhận được chỉ
thị nào. Cô nói: “Khi chiến tranh bắt đầu, chúng tôi chỉ biết đưa ra những quyết
định tốt nhất có thể."
Quân Nga chiếm thành phố Kherson, thành phố lớn
đầu tiên bị chiếm, vào ngày 2 tháng 3. Khi người dân ở đó tụ tập biểu tình chống
chiếm đóng, người Nga đáp trả bằng súng đạn và các vụ bắt giữ. Chẳng bao lâu
sau, họ đã bắt giữ các chính trị gia, cảnh sát, cựu chiến binh, nhà báo và nhà
hoạt động ở đây. Thị trưởng thành phố đã bị bắt. Ở Bilozerka, thực tế phũ phàng
đã ập đến. Các kệ hàng trong các cửa hàng bị dọn sạch. Với máy kéo của mình,
người dân đã chất đống cát, khối bê tông và lốp xe làm rào chắn trên đường.
Bilozerka, giống như nhiều thị trấn khác của Ukraina, đã thành lập một phân đội
phòng thủ gồm lực lượng dự bị của Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ. Một số thành
viên của nó đã tham gia cùng các chiến binh từ các thị trấn lân cận và đối đầu
với quân Nga. Những người hàng xóm, trong đó có Anhelina Vetrova, một thủ thư
đã nghỉ hưu, đã lo thức ăn cho họ. Vetrova thích viết về những cảnh bà quan sát
được trong thư viện. Bây giờ bà bắt đầu viết nhật ký chiến tranh. “Chúng tôi
thu thập rau, trái cây,” Vetrova ghi lại vào ngày 2 tháng 3. “Các chàng trai của
chúng tôi với cocktail Molotov sẽ chống lại xe bọc thép hạng nặng. Không phải
ai cũng có súng trường tấn công.”
Các quan chức của thị trấn đã bỏ trốn. Mishina
ước tính trong số 25 đồng nghiệp của cô trong hội đồng, chỉ còn lại 9 người. Đối
với một số người, điều này có vẻ hợp lý. Những người lãnh đạo cấp cao đang trở
thành mục tiêu; có tin đồn về các vụ tra tấn và tệ hơn nữa. Nhưng Valentyna
Boiko, một giáo viên trường công ở Bilozerka, nói với tôi rằng cô ấy nghĩ một số
người trong số họ rời đi vì họ “thân Nga”. Sự nghi ngờ của cô là có cơ sở. Hội
đồng thành phố Bilozerka bao gồm ít nhất một quan chức từng là thành viên của Đảng
Khu vực, một bộ máy chính trị của Viktor Yanukovych, tổng thống đã trốn khỏi
Ukraine sang Nga sau các cuộc biểu tình Euromaidan năm 2014. Euromaidan đã khơi
mào cho các cuộc xâm lược vào năm đó. Những người khác chia sẻ sự nghi ngờ của
Boiko. Họ chỉ ra rằng quân Nga đã chiếm được thành phố Kherson trong nhiều ngày
mà gần như không gặp phải sự phản kháng nào. Họ tin rằng, trong trường hợp xảy
ra một cuộc xâm lược, quân đội Ukraine có nhiệm vụ cho nổ cây cầu Antonovskiy bắc
qua sông Dnipro. Nhưng cây cầu vẫn còn nguyên vẹn. Tin đồn về sự phản bội hàng
loạt trong giới quan chức Kherson bắt đầu lan rộng.
Một quan chức không chạy trốn khỏi Bilozerka
là Oleksandr Kysil, một chỉ huy cảnh sát. Khi biết Thành phố Kherson đã bị chiếm,
Kysil cất giấu bộ đồng phục của mình và bắt đầu một công việc khác. Kysil từng
là lính nhảy dù tinh nhuệ trong Quân đội Liên Xô, chiến đấu ở Afghanistan cùng
với KGB, và ông biết rằng nếu các đặc vụ tình báo Nga có năng lực đến được
Bilozerka, họ sẽ vây bắt bất kỳ cảnh sát và binh lính nào còn ở lại - bất kỳ ai
có thể thành lập một phong trào kháng chiến có vũ trang. Các đặc vụ sẽ bắt đầu
tìm kiếm những người này bằng cách thu giữ hồ sơ nhân sự. Vì vậy, Kysil đã thực
hiện việc thu thập hồ sơ của các chiến binh Phòng thủ Lãnh thổ, cùng với hồ sơ
của các sĩ quan cảnh sát địa phương và các cựu chiến binh tham chiến ở Donbas.
Một số hồ sơ ông đã kịp đốt đi. Những hồ sơ khác đã được Kysil giấu ở nhiều nơi
khác nhau, kể cả trong trường học. Kysil nói với tôi: “Tôi đặt chúng ở một góc
tầng hầm và phủ lên chúng những chiếc bàn cũ." Ông đã chôn những ghi chép
của chính mình trong khu vườn của mình.
Các đoàn xe cơ giới của Nga được phát hiện bên
ngoài Bilozerka vào tuần đầu tiên của tháng Ba. Lúc đầu, họ đi vòng qua thị trấn.
Xe tăng, xe tấn công Tiger, xe bọc thép chở quân và xe tải chở hàng tiếp tục đi
về phía tây tới Odessa, và dường như chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi cảng
mang tính biểu tượng này bị chiếm giữ. Nhưng khi quân Ukraine phòng thủ vững
bên ngoài Mykolaiv, cuộc tiến công của Nga đã bị đình trệ. Khi có thêm nhiều
người Nga đến, họ định cư ở Kherson một cách bừa bãi. Cảnh những người Nga lạc
đường hỏi đường dân làng đã phổ biến đến mức trở thành meme. Bên dưới những cảnh
tượng này là điều mà một bản tin của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền mô tả là “vực
thẳm của sự sợ hãi và tình trạng vô pháp luật hoang dã”. Dường như chưa được
chuẩn bị cho một cuộc chiếm đóng có trật tự cũng như trước sự phản kháng dữ dội
cua người dân, binh lính Nga đã cướp phá nhà cửa, cơ sở kinh doanh và khủng bố
dân thường. Những người vào Bilozerka không đeo phù hiệu đơn vị nào trên xe hay
trên đồng phục của họ. Họ thậm chí còn không có khuôn mặt rõ ràng - họ đội mũ
balaclava. Sẽ không bao giờ biết rõ liệu một sĩ quan Nga có được giao phụ trách
thị trấn hay không. Người dân Bilozerka nấp ở trong nhà của họ trong những ngày
đầu tiên đó, chờ xem những kẻ xâm lược hành xử như thế nào.
Không ngại ra ngoài là thợ sửa xe Oleksandr
Guz. Giống như Kysil, một cựu lính dù (mặc dù thuộc Quân đội Ukraine), Guz và vợ
liên lạc với hàng xóm và kêu gọi họ tụ tập biểu tình vào lúc 9 giờ sáng ngày 14
tháng 3 tại địa danh lớn nhất của thị trấn, được gọi là Xe tăng. Tại đây có một
chiếc xe tăng kỷ niệm việc Hồng quân đánh đuổi Đức Quốc xã khỏi Ukraine, nó nằm
trên một con đường ở quảng trường trung tâm Bilozerka, gần phố thương mại chính
và một đại lộ có tòa nhà hành chính trung tâm, một trường công lập, trung tâm
văn hóa và tòa án thành phố. Người Nga đã xé cờ Ukraine khỏi biểu tượng Xe tăng
và thay thế bằng cờ Nga. Đối với những người dân thị trấn biết rõ lịch sử của họ,
thời điểm diễn ra cuộc biểu tình giờ đây có ý nghĩa quan trọng: Vào ngày hôm
sau, 15 tháng 3, quân đội Liên Xô đã giải phóng Bilozerka khỏi quân Đức vào năm
1944.
Vẫy cờ Ukraine, người dân thị trấn xuống đường.
“Kherson là của Ukraine!” họ hô vang. “Bilozerka là của Ukraine!” Trong video
do một người tuần hành tải lên YouTube, đám đông bắt gặp một nhóm lính Nga đang
đứng trên đường. Ngôn ngữ cơ thể của những người lính cho thấy họ không biết phải
làm gì. Một đoàn xe Nga tới. Thêm nhiều binh lính nhảy xuống. Đám đông chế nhạo
họ. Hướng mũi súng lên trời, binh lính bắn cảnh cáo. “Họ tóm lấy một số người
đàn ông và kéo họ đi đâu đó”, Anhelina Vetrova, thủ thư đã nghỉ hưu, ghi lại
trong nhật ký của mình sau này. “Họ ném lựu đạn khói.” Sau vụ xả súng dữ dội,
người dân thị trấn “bắt đầu hoảng sợ bỏ chạy”.
Oleksandr Guz đã không được tham dự cuộc biểu
tình do anh tổ chức. Lúc 8 giờ sáng, một chiếc Tiger dừng lại ở tiệm sửa chữa của
mình. Lính Nga bảo Guz và các công nhân của anh nằm xuống đất và khai tên. Khi
Guz nói tên mình, một người trả lời: "Chúng tôi đang tìm anh." Một
người lính dùng báng súng đập vào đầu Guz. Một cái túi được trùm lên đầu anh.
Guz bị đưa đến một quán cà phê ven đường, nơi Guz bị bắt cởi trần. Trong khi cởi
quần áo, Guz đã tháo chiếc vòng cổ hình cây thánh giá của mình.
“Hãy giữ cây thánh giá,” một người lính hướng
dẫn anh ta.
Họ đấm Guz cho đến khi anh ngã xuống sàn.
“Đáng lẽ mày không nên làm điều này,” một người
đàn ông nói.
Họ tiếp tục đánh Guz. Khi vợ Guz được đưa đến
quán cà phê, Guz đã hầu như bất động. Xương sườn và một cổ tay anh đã bị gãy.
Hai tuần sau, Guz đang ở nhà hồi phục thì người Nga đến. Lần này, chiếc túi được
lấy ra khỏi đầu anh trong một căn phòng mà anh không nhận ra. Cổ tay anh ta bị
trói vào một đường ống chạy dọc trần nhà. Một người lính đá vào bộ phận sinh dục
của anh. Người Nga đã xác định được vị trí những chiếc xương sườn bị gãy của
Guz và tiếp tục đánh vào chỗ đó. Khi họ xong việc, một người lính chĩa điện thoại
có camera của mình vào Guz và hướng dẫn Guz nói rằng anh đã bị lính Ukraine
đánh đập. Guz đã làm theo.
Vụ tra tấn đối với Oleksandr Guz đã gieo rắc nỗi
kinh hoàng trong thị trấn, nhưng một thời gian sau đó, người Nga đã dịu dàng
hơn trong cách tiếp cận. Andriy Piskun, một nhà báo từng đi lại giữa nhà anh ở
thành phố Kherson và mẹ anh ở Bilozerka trong thời gian bị chiếm đóng, cho biết:
“Ban đầu họ cố tỏ ra thân thiện. Họ muốn được người dân địa phương yêu mến, để
chứng tỏ rằng họ đến Ukraine trong hòa bình.” Họ cũng muốn hợp tác với người
dân địa phương. Một đặc vụ của Cơ quan An ninh Liên bang, hay FSB, đã tuyển dụng
người dân thị trấn vào chế độ mới trong vùng chiếm đóng của Nga. Ở ngôi làng
lân cận, người Nga tiếp cận những chàng trai trẻ trên đường phố, đưa tiền và
giúp đỡ họ, cố gắng thuyết phục họ phục vụ cho chính quyền mới. Piskun nói với
tôi rằng, ở Bilozerka, “mọi thứ còn đáng sợ hơn nhiều so với ở thành phố
Kherson”. Thành phố Kherson lớn hơn nhiều và quân Nga chủ yếu tập trung ở trung
tâm thành phố; nếu anh tránh vùng trung tâm, anh có thể tránh được chúng. Nhưng
ở Bilozerka, “Quân Nga có mặt ở khắp mọi nơi.” Người Ukraine quen gọi họ là
Orc, những chiến binh ngu ngốc trong bộ phim “Chúa tể của những chiếc nhẫn”.
Với việc thị trấn bị cắt rời khỏi Ukraine tự
do, thực phẩm, nguồn cung cấp thiết yếu và tiền bạc trở nên khan hiếm. Siêu thị
duy nhất của Bilozerka đã đóng cửa, cùng với các ngân hàng và bưu điện, một huyết
mạch quan trọng đối với những người về hưu vẫn đang nhận các khoản thanh toán
lương hưu của chính phủ Ukraine bằng tiền mặt. Khi hàng hóa do Nga sản xuất bắt
đầu được chuyển đến từ Crimea, quân chiếm đóng đã phân phát viện trợ nhân đạo.
Một số người dân Bilozerka đã chấp nhận nó. Những người khác từ chối. Thay vào
đó, họ hỗ trợ lẫn nhau. Nông dân đã phân phát ngũ cốc và thịt; ngư dân thì phân
phối thủy sản họ đánh bắt được. Hàng xóm chia sẻ với nhau rau củ từ vườn của họ;
họ nướng bánh mì và đem cho những người khác. Hơn một nửa số người dân thị trấn
là người về hưu, nhiều người mắc bệnh mãn tính. Ksenia Mishyna đã đóng cửa hiệu
thuốc của mình ở Thành phố Kherson và ra sức đưa thuốc đến tay người dân địa
phương. Trên mạng, cô đã kết nối với các nhà cung cấp ở Ukraine tự do và thuyết
phục những người bảo vệ trạm kiểm soát cho phép cô mang theo thuốc vào vùng chiếm
đóng. Mihyna và một mạng lưới tình nguyện viên địa phương đã giao thuốc xung
quanh thị trấn. Một kênh Telegram, Bilozerka Chat, được tạo ra để cho người dân
thị trấn hỗ trợ lẫn nhau.
Vào giữa tháng 4, khi cuộc sống phần nào lắng
xuống, thủ thư đã nghỉ hưu Anhelina Vetrova và chồng mở lại một cửa hàng tạp
hóa mà họ sở hữu trong thị trấn. Vetrova nhận thấy ngay rằng, mặc dù thiếu thốn,
những người hàng xóm của bà vẫn được ăn uống tốt hơn những người lính Nga mới đến.
Chuỗi cung ứng của quân đội Nga nổi tiếng là thiếu hụt và binh lính phải đi mua
thực phẩm của bà. Vetrova tự hỏi liệu bán hàng cho lính Nga có phải là hành vi
phản bội hay không. Nhưng họ được trang bị vũ khí. Bà còn sự lựa chọn nào khác
chứ? Và Vetrova phải thừa nhận rằng họ rất lịch sự. “Lịch sự tới mức tôi muốn
nôn mửa,” Vetrova nói với tôi.
Cửa hàng này đã tạo cơ hội cho Vetrova và những
khách hàng người Ukraine của bà tìm hiểu những người lính chiếm đóng. Alina
Dibrova, một giáo viên, đã phân biệt được hệ thống đẳng cấp. Lực lượng Vệ binh
Quốc gia Nga, những người chỉ huy trường công lập chính, nơi họ dựng các tổ
súng máy và bố trí lính bắn tỉa trên mái nhà, chủ yếu là người dân tộc Nga. Họ
sạch sẽ và được trang bị tốt. Đồng phục của họ mới và vũ khí của họ rất đáng gờm.
Điều tương tự cũng đúng với các đặc vụ của FSB và OMON, một cơ quan tình báo và
chống nổi dậy, những người đã tiếp quản tòa nhà hành chính và tòa án trung tâm.
Ngoài ra còn có nhiều người thiểu số châu Á và da trắng, những người đã tham
gia phần lớn các cuộc chiến đấu ở tiền tuyến ở Ukraine. Họ thường được trang bị
kém hơn, đi giày thể thao và mặc đồng phục cũ hơn. Màn trình diễn tồi tệ nhất
là nhóm dân quân đến từ Donbas. Andriy Dibrova, chồng của Alina và là huấn luyện
viên thể thao địa phương, nói với tôi: “Họ trông gần giống những người vô gia
cư hơn. Một số người trong số họ mặc quần áo và đội mũ bảo hiểm kiểu Liên Xô.”
Nếu lính Nga đôi khi trẻ đến mức đáng báo động thì lực lượng dân quân Donbas
trông quá già và không đủ sức khỏe để tham chiến. Trong khi người Nga lúc đầu tỏ
ra thân mật thì nhóm dân quân lại tỏ ra đáng ghét. Tetiana Nechai, một người
dân đã nghỉ hưu nói: “Họ rất tức giận với chúng tôi. “Họ sẽ nói: ‘Tôi đã mất
nhà, và tôi ở đây với người Nga, vì chính quân đội Ukraine đã làm điều đó với
tôi. Chúng tôi sẽ phá hủy mọi thứ ở đây.”’ Ngay cả người Nga cũng ghê tởm họ.
Trẻ em đã quen với việc học từ xa trong đại dịch
Covid-19 và khi trường học đóng cửa, các em quay trở lại lớp học trực tuyến.
Trong lớp học ngôn ngữ của mình, Valentyna Boiko giao cho học sinh những bài tập
tiểu luận mà cô hy vọng sẽ giúp các em quên đi chiến tranh. Cô bảo các em học
sinh viết về “thiên nhiên, môi trường, động vật,” cô nói. Nhưng tất nhiên, họ
không thể bỏ qua chiến tranh. Trong khi viết bài, các học sinh ngước nhìn lên
và thấy các máy bay không người lái giám sát của Nga đang bay lượn phía trên lớp
học hoặc nghe thấy tiếng tên lửa rơi xuống xung quanh họ. Sau một trận pháo
kích, Vetrova viết, “Ngôi nhà rung chuyển, cửa ra vào và cửa sổ cũng vậy.” Khi
cú sốc qua đi, “Tôi lập tức kiểm tra cuộc trò chuyện nhóm địa phương” và “Tôi
chết lặng sau khi đọc về cái chết của Dasha, một cô gái mà tôi biết. Cô ấy đã đến
cửa hàng của chúng tôi hai lần vào ngày hôm đó.”
Mặc dù Kyiv vẫn trả lương cho các nhân viên
chính phủ và trả lương hưu cho những người về hưu, nhưng người Nga đã đề nghị
trả thêm lương và lương hưu bằng đồng rúp. Dịch vụ di động và internet của Nga
đã được giới thiệu. Để có được quyền sử dụng chúng, người dân thị trấn phải mua
thẻ sim mới của Nga, nên họ đã học cách sử dụng mạng riêng ảo. Họ không sử dụng
điện thoại ở nơi công cộng vì biết rằng đó là cách nhanh nhất để bị chặn lại và
khám xét. Trên Bilozerka Chat, những người hàng xóm đã thông báo cho nhau về vị
trí của các đội tuần tra của Nga, đồng thời thêm một cảnh báo mà sẽ trở thành một
loại còi báo động không kích trong im lặng: “Xóa sạch dữ liệu trong điện thoại
của bạn đi”. Ở nhà, họ giấu điện thoại trong lọ hoặc túi trong vườn, cùng với
máy tính xách tay và giấy tờ chính thức – bất cứ thứ gì người Nga có thể sử dụng
để tìm hiểu về họ. Các kênh truyền hình Ukraina biến mất, thay thế bằng các
kênh truyền hình Nga.
Khi báo Ukraine được thay thế bằng báo Nga,
Vetrova viết trong nhật ký của mình: “Tôi muốn hét lên: ‘Mọi người hãy tỉnh táo
lại đi! Đừng đọc những tờ báo tuyên truyền này của Nga!'” Bà đã vui mừng khi
các cửa hàng xung quanh nhà mở cửa trở lại, bởi vì “các cửa hàng nhỏ đã trở
thành nơi cung cấp thông tin, thảo luận mới hàng ngày, nơi chứa đựng những hy vọng
và kỳ vọng chung cho người dân trong thị trấn.”. Một người đàn ông bước vào cửa
hàng và “khi chuẩn bị rời đi, anh ta nhìn xung quanh (không có ai ở đó) và tự
tin nói với tôi: ‘Vinh quang cho Ukraine!’”
Tetiana Nechai mở một cửa hàng tạp hóa nhỏ của
riêng mình. Bà nói hai khách hàng Nga đầu tiên của bà “trông như những đứa trẻ
16 tuổi”. Khi họ hạ súng xuống, họng súng gần như chạm sàn. “Chúa ơi, các cậu
còn là trẻ con,” bà nói với họ. "Các cậu đang làm gì ở đây?"
“Chúng tôi sẽ không giết ai cả,” một người
nói.
“Tôi không biết liệu cậu có định giết ai
không, nhưng cậu đã đến đây với súng tự động,” bà nói. "Các cậu muốn
gì?"
“Táo,” họ nói.
Nechai nói với tôi: “Tôi cảm thấy rất tiếc cho
hai người lính đó. Họ là những đứa trẻ muốn ăn táo. Làm sao tôi có thể từ chối
họ được?”
Nechai thấy những người lính Nga kiên nhẫn xếp
hàng chờ đợi và không bao giờ ép buộc bà. Một số thậm chí còn nói nhiều, mặc dù
họ không nói về chiến tranh. Hầu hết họ muốn thảo luận về trái cây Ukraine ngon
như thế nào. Bà nói: “Họ khen ngợi dâu tây rất nhiều, bạn sẽ nghĩ rằng họ chưa
bao giờ có dâu tây. Tôi nói với họ rằng chúng tôi sẽ thu hoạch anh đào vào cuối
mùa. Họ không biết anh đào là gì.” Bà có một khách hàng Nga sẵn sàng thảo luận
về cuộc chiến. Anh ta nói với Nechai rằng anh ta đến để chiến đấu không phải chống
Ukraine, mà là chống NATO. Anh đảm bảo với Nechai rằng quân NATO đang tràn ngập
toàn bộ Ukraine.
Một ngày nọ, một người lính Nga oai phong hơn
bước vào. Nechai liền nắm lấy cơ hội. “Anh có hiểu rằng mọi thứ đã thay đổi
đáng kể kể từ khi anh đến đây không?” bà nói với anh ta. Chiến tranh đã chia cắt
gia đình bà. Con dâu của Nechai là người Nga. Thông gia của bà thường đến thăm
Ukraine hàng năm. Họ là những người thông minh, là giáo viên và giảng viên đại
học. Nhưng tuyên truyền của Nga đã tước đi mọi lý trí của họ. Họ cắt đứt liên lạc
với bà. Họ cầu xin con gái trở về Nga trước khi cô sẽ bị quân phát xít Ukraine
giết chết. Cháu gái của Nechai rất ngưỡng mộ ông nội ở Nga. Bây giờ ông nội người
Nga đã từ chối nói chuyện với cháu. Cháu gái rất đau lòng. Cả gia đình con trai
của Nechai đã trốn khỏi Bilozerka. Nechai đã nói với người lính Nga tất cả những
điều này. Anh nghe bà nói với vẻ thích thú. Nechai nói với anh ta rằng bà muốn
anh còn sống trở về với gia đình.
“Anh là người lạ ở đây, tôi không biết gì về
anh,” bà nói với anh. “Anh đến từ đâu ở Nga?”
“Nga,” anh ta nói.
“Anh thấy đấy, anh thậm chí không thể cho tôi
biết anh đến từ thành phố nào,” Bà nói với anh, hoặc “anh có gia đình như thế
nào.”
“Bà biết không, tôi chỉ là một người lính,”
anh ta nói. “Hãy để các chính trị gia quyết định. Tôi chả liên quan."
Cuộc chiến đã không diễn ra theo kế hoạch của
Nga. Thành phố Kherson hóa ra là thủ đô khu vực duy nhất mà Nga chiếm được. Từ
Kyiv đến Kharkiv, quân đội của họ bị quân Ukraina đánh lui. Hàng chục nghìn
lính Nga đã thiệt mạng hoặc bị thương. Bên ngoài Mykolaiv, nơi cuộc tiến quân về
phía tây của quân Nga đã bị chặn đứng một cách dứt khoát, xác quân Nga chất chồng
lên nhau, và khi mùa xuân chuyển sang mùa hè ở Bilozerka, những rạn nứt trong
hàng ngũ binh lính Nga bắt đầu lộ rõ. Ngay cả các vệ binh quốc gia Nga, thường
rất kỷ luật, giờ cũng uống rượu ở nơi công cộng. Những người dân Bilozerka đã
đi mua sắm sớm hơn để có thể về nhà trước những cuộc giao tranh say sưa vào ban
đêm giữa những người lính Nga và dân quân Donbas.
Thời gian lấy lòng đã kết thúc. Người Nga phun
sơn “Orc” lên xe của họ. Giờ đây, họ không chỉ lục soát các ngôi nhà mà còn đột
kích bất ngờ, tìm kiếm vũ khí và bất cứ thứ gì gợi lên lòng yêu nước của người
Ukraine. Càng ngày, các đặc vụ FSB và OMON đi cùng các binh sĩ, đặt những câu hỏi
giống nhau: “Bạn biết ai trong Lực lượng Phòng thủ Lãnh thổ? Ai đang chống lại
chúng tôi?” Nếu người dân từ chối nói chuyện, đàn ông địa phương sẽ bị đánh đập
ngay tại nhà, trên đường lái xe, trong vườn, trước mặt vợ và con cái họ. Họ bị
đánh bằng súng lục, bị chém bằng dao, bị gây sốc bằng súng điện, bị bắt phải quỳ
xuống để bị hành quyết giả.
Người dân thị trấn nhận thấy rằng, bất chấp nỗ
lực giấu điện thoại, máy tính và tài liệu của họ, quân Nga dường như biết nhiều
hơn về họ sau mỗi đợt tìm kiếm mới. Họ từ lâu đã nghi ngờ có người cung cấp
thông tin cho quân Nga. Khi quân Nga đến nhà cô giáo Valentyna Boiko, họ đã biết
con trai bà đang phục vụ trong hải quân. Cô ấy nói với tôi: “Không có ích gì
khi che giấu. Họ biết mọi thứ về mọi người.” Bị đưa ra khỏi nhà, anh ta bị giữ
trong hai ngày, một phần thời gian bị chôn trong một cái hố dưới đất. Anh trở về
với mẹ trong tình trạng gãy xương sườn và mặt đầy vết thương, cơ thể đầy vết bầm
tím.
Người Nga có thể đã biết về anh ta vì họ đã
phát hiện ra hồ sơ nhân sự mà Oleksandr Kysil, chỉ huy cảnh sát, đã giấu khi cuộc
xâm lược bắt đầu. Kysil có một người liên lạc luôn theo dõi ngôi trường nơi anh
ta giấu chúng. Người liên lạc báo cáo với Kysil rằng khi quân Nga lần đầu khám
xét nó, họ đã ra về tay trắng. Kysil kể với tôi: “Lần thứ hai, họ dỡ bàn đi và
tìm thấy đống hồ sơ. Chắc chắn có ai đó đã chỉ điểm.”
Kysil không thể biết chắc chắn ai đã chỉ điểm,
nhưng ông biết rõ nên bắt đầu tìm kiếm từ đâu. Volodymyr Saldo, người được Nga
bổ nhiệm làm người đứng đầu chế độ chiếm đóng của Kherson, đã từng là một nhân
vật quan trọng trong chính trường Kherson trong 20 năm. Sau khi giữ chức thị
trưởng thành phố Kherson, Saldo là thành viên của Quốc hội, nơi ông đại diện
cho Đảng Các khu vực thân Nga. Khi đảng đó giải tán, Saldo thành lập Đảng Saldo
của riêng mình, và khi chiến tranh bắt đầu, ông gia nhập Ủy ban Cứu rỗi vì Hòa
bình và Trật tự cộng tác công cộng. Vào tháng 5, Saldo xuất hiện trên kênh tin
tức nhà nước Russia24 để nói rằng “Cuộc sống đang dần trở lại đúng hướng và
mang tính chất hòa bình”. Tòa nhà hành chính trung tâm của Bilozerka đã được
treo một biểu ngữ có dòng chữ “Đi cùng nước Nga mãi mãi”.
(hết phần 1)
Hình ảnh:
1: https://www.facebook.com/photo?fbid=7068963539808932&set=pcb.7068966826475270
Một chiếc xe tăng Nga bị phá hủy ở
Alexandrivka, Kherson.
2: https://www.facebook.com/photo?fbid=7068963509808935&set=pcb.7068966826475270
Andriy Koshelev, đứng phía trước, trong video
kỷ niệm việc Nga sáp nhập Kherson. Anh bị thương nặng bởi một quả bom được cho
là do quân kháng chiến Ukraine cài đặt.
3: https://www.facebook.com/photo?fbid=7068963496475603&set=pcb.7068966826475270
Hryhorii Pelykh và Vlada Bahinska, nhân viên y
tế cấp cứu ở Bilozerka, một thị trấn ở vùng Kherson của Ukraine.
4: https://www.facebook.com/photo?fbid=7068963629808923&set=pcb.7068966826475270
Oleksandr Guz, người tổ chức biểu tình phản đối
sự chiếm đóng của Nga ở Bilozerka. Bị lính Nga tra tấn, anh buộc phải quay
video nói rằng người Ukraine đã làm việc đó.
5: https://www.facebook.com/photo?fbid=7068963646475588&set=pcb.7068966826475270
Oleksandr Kysil là chỉ huy cảnh sát ở
Bilozerka trước khi quân Nga đến. Từng là lính dù, ông giữ vai trò lãnh đạo
trong cuộc kháng chiến.
6: https://www.facebook.com/photo?fbid=7068963749808911&set=pcb.7068966826475270
Ksenia Mishyna, một ủy viên hội đồng thành phố
Bilozerka, thực hiện việc giao thuốc chữa bệnh cho người dân vùng bị Nga chiếm
đóng.
****
Một
số người Ukraine đã giúp đỡ quân Nga. Hàng xóm của họ đã tìm cách trả thù (2/2)
Cù
Tuấn biên dịch
Tóm tắt: Đối với người dân Bilozerka, cuộc xâm lược của
Nga đã khởi đầu một trò chơi mèo vờn chuột về sự hợp tác và phản kháng.
- tiếp phần 1 (link trong comment) –
Saldo đã bổ nhiệm chính quyền mới tại các thị
trấn trên khắp vùng Kherson bị chiếm đóng. Ngày 9 tháng 5 là Ngày Chiến thắng ở
Nga, khi cả nước Nga kỷ niệm sự thất bại của Đức trong Thế chiến thứ hai. Kỷ niệm
sự kiện này ở Matxcơva, ông Putin đã ví cuộc chiến Ukraine với cuộc Chiến tranh
Vệ quốc vĩ đại của Nga chống lại Đức. (Ông nói thêm rằng đây cũng là một “cuộc
tấn công phủ đầu” chống lại NATO và Mỹ.) Saldo đã tổ chức các lễ kỷ niệm trên
khắp Kherson. Quân đội Nga tập trung trên đường phố. Đó không phải là một cảnh
tượng đáng ngạc nhiên: Ukraine đã kỷ niệm Ngày Chiến thắng cho đến tận năm
2016. Điều đáng ngạc nhiên là cùng kỷ niệm với những người chiếm đóng lại có sự
tham gia của người Ukraine. Rất nhiều người Ukraine. Luôn luôn có một vài người
quanh thị trấn, chủ yếu là những người về hưu, công khai thân Nga. Những người
hàng xóm của họ coi đó là sự hoài niệm Xô Viết đáng thương. Nhưng vào Ngày Chiến
thắng, người dân Ukraine ở mọi lứa tuổi đều có mặt. Một sinh viên kể với tôi rằng
cô ấy đã bị sốc khi nhìn thấy các bạn cùng lớp của mình chạy đến bên Xe tăng, vẫy
cờ Nga. Bạn bè nói với cô: “Có lẽ sẽ tốt hơn nếu người Nga tiếp quản”.
Đội quay phim Nga đã có mặt để quay những phân
đoạn tuyên truyền. Đối tượng của một người quay phim là một phụ nữ tên Iryna
Kozlyonkova, một cựu giáo viên và thành viên hội đồng Bilozerka, nơi bà từng
lãnh đạo Sở Giáo dục. Bà từng là thành viên của Đảng Khu vực và sau đó là Đảng
Saldo. Saldo trở thành người đứng đầu chính phủ mới của Bilozerka. Kozlyonkova
tiếp cận người dân thị trấn, mời họ làm việc trong chế độ của bà. Bà nói với họ
rằng họ không cần phải chấp nhận lời mời này, nhưng nếu không, họ có ba ngày để
rời thị trấn, theo lệnh của Nga.
Ngày 20/6, Kozlyonkova triệu tập một cuộc gặp
gỡ các đồng nghiệp cũ ở trụ sở giáo dục tại tòa nhà hành chính trung ương. Một
người tham dự là Andriy Dibrova, huấn luyện viên thể thao. Anh và những người
khác được dẫn vào một phòng họp, nơi họ gặp Kozlyonkova và một đặc vụ FSB. Bên
ngoài phòng họp là những người lính có vũ trang với mũ balaclava. Kozlyonkova
nói chuyện với nhóm người dân thị trấn bằng tiếng Ukraine. Dibrova nhớ lại: “Bà
ấy nói rằng bà ấy cũng sợ hãi giống như tất cả chúng tôi và Volodymyr Saldo
cũng sợ hãi như vậy. Nhưng họ đã đưa ra quyết định và cho rằng đó là quyết định
đúng đắn, bởi vì nước Nga sẽ ở đây mãi mãi”.
Đặc vụ FSB đứng lên phát biểu. Đối với
Dibrova, anh ta có vẻ là người châu Á hoặc người vùng Kavkaz. “Nga là một quốc
gia đa văn hóa,” anh nói bằng tiếng Nga. “Tôi cũng không phải người Nga. Nhưng
nước Nga sẽ ở đây mãi mãi và các bạn được Nga bảo vệ. Chúng tôi muốn các bạn
làm việc với chúng tôi. Những ai không muốn làm việc với chúng tôi thì đừng cản
trở. Nếu chúng tôi biết bạn đang cản trở chúng tôi, chúng tôi sẽ nói chuyện với
bạn bằng một giọng điệu khác với giọng điệu của tôi bây giờ và ở một nơi khác."
Sau cuộc gặp, Kozlyonkova tiếp cận Dibrova. Bà
muốn giao cho anh một vai trò lãnh đạo trong bộ giáo dục mới. Anh đã từ chối.
Anh được cho ba ngày để rời đi. Dibrova và gia đình đã bỏ trốn. Antonina
Cherednyk, cựu chủ tịch hội đồng Bilozerka, đã bị bắt và đưa đến văn phòng của
Kozlyonkova. Kozlyonkova nói với bà ấy rằng, dưới sự kiểm soát của Nga, công ty
nông nghiệp mà Cherednyk quản lý sẽ được mở rộng và Cherednyk sẽ thu được nhiều
tiền. Cherednyk hỏi Kozlyonkova tại sao lại giúp đỡ người Nga. Kozlyonkova nói
rằng bà không muốn bỏ rơi người dân trong thị trấn và Nga đang mang đến cho họ
những cơ hội tốt hơn. Cherednyk từ chối tham gia, nhưng nhiều người khác thì
không, và Kozlyonkova đã tập hợp được một tầng lớp nhân viên dưới quyền.
Khi tôi hỏi những người dân Bilozerka về những
kiểu cộng tác viên mà họ biết, tôi thấy họ có phân loại rõ ràng: Có những người
lớn tuổi hoài niệm về Liên Xô, họ thường là những người về hưu, nhớ về những gì
họ nhớ là sự ổn định và niềm tự hào về cuộc sống ở Liên Xô và tin rằng Putin có
thể tái tạo nó; có những “thây ma”, những người lặp lại nguyên xi tuyên truyền
của Nga, thậm chí cả những lời dối trá rõ ràng nhất, chẳng hạn như tuyên bố rằng
Ukraine là một quốc gia bù nhìn của NATO do một tên phát xít người Do Thái lãnh
đạo; những “konserva” hay “lon thiếc”, là những người không có nhiều chuyện xảy
ra trong cuộc sống, những người chỉ cần được tiếp cận và mở nắp; và những “người
chuyên hóng”, những người đứng ngoài chờ xem chiến tranh diễn ra như thế nào để
họ có thể đứng về phía bên chiến thắng. Tôi được biết hầu hết cộng tác viên đều
thuộc loại cuối cùng đó, bao gồm hầu hết nhân viên của Kozlyonkova. Sự phản bội
đáng kể nhất thuộc về Anatoliy Korniev, linh mục tại St. John của Kronstadt, một
nhà thờ Chính thống giáo trong thị trấn. Korniev đã phân phát viện trợ và che
chở cho mọi người trong nhà thờ khi chiến tranh bắt đầu, nhưng Giáo hội Chính
thống giáo Nga đã ủng hộ Putin, và ngay sau đó Korniev đã nói với giáo dân rằng
Nga sẽ ở lại đây, và các giáo dân nên điều chỉnh theo thực tế mới.
Đối với tôi, rõ ràng là một số người dân thị
trấn đã hợp tác với quân Nga vì sợ hãi hoặc vì nhu cầu sinh tồn. Nhưng khi tôi
đưa ra quan điểm này với những người trung thành ở Bilozerka, nó thường bị bác
bỏ. Họ nói rằng động cơ cơ bản là sự ích kỷ đơn thuần. Họ cho rằng những người
cộng tác thậm chí còn không thân Nga, chỉ ủng hộ chính họ, không có ý thức hệ
nào hơn ngoài lòng trung thành. Sự chiếm đóng của quân Nga là cơ hội để họ
thăng tiến trong sự nghiệp, cải thiện địa vị của mình, nhận thêm tiền lương hưu
hoặc chỉ để kiếm thêm một ít tiền mặt. Lời giải thích này áp dụng cho tất cả mọi
người, từ Kozlyonkova cho đến người nông dân trồng dâu tây mà Oleksandr Guz đã
chỉ ra ở cửa hàng sửa chữa của anh ta, người gần như không thể đi quá xa trong
chiếc sedan gần như đã hỏng. Nếu anh ta có thu được gì từ Nga thì rõ ràng là nó
không nhiều. (Tôi không thể liên lạc được với bất kỳ cộng tác viên bị buộc tội
nào từ Bilozerka, hoặc với chính Volodymyr Saldo.)
Một người phụ nữ, Alyona Zelinska, lại có lý
thuyết khác. Là một nhà nghiên cứu thuộc nhóm giám sát chính phủ phi lợi nhuận ở
Bilozerka, Zelinska đã điều tra Kozlyonkova vì tội lạm dụng quỹ nhà nước trước
chiến tranh. Để chắc chắn, cô nói với tôi, Kozlyonkova là một phần của “một
nhóm người sống vô đạo đức”. Nhưng sự phản bội của Kozlyonkova không chỉ xuất
phát từ sự ích kỷ. Zelinska tin rằng Kozlyonkova có một “triết lý sống” hoài
nghi, phức tạp và được kế thừa từ gia đình. Kozlyonkova đã học cách hoài nghi
trong những ngày tàn của Liên Xô, bản năng sinh tồn của một dân tộc lớn lên
trong bối cảnh bị ép buộc và lừa dối. “Ở Liên Xô chúng tôi đã được dạy những
gì?” Zelinska, 12 tuổi khi Ukraine độc lập, nói. “Bọn trẻ diễu hành theo hàng lối.
Hãy đừng tỏ ra nổi bật, và mọi thứ sẽ ổn thôi. Đó chính là chủ nghĩa Xô viết.”
Kozlyonkova và những người cộng tác bị buộc tội khác là “những kẻ còn sót lại của
tâm lý bầy đàn này”. Họ đã lợi dụng chiến tranh vì lợi ích cá nhân, từ bỏ ý tưởng
rằng Ukraine có thể cải thiện từ tàn dư của đế chế xơ cứng mà nó đã tan rã từ một
thế hệ trước. Từ bỏ lời hứa về một cuộc sống tử tế hơn, vốn là nền cộng hòa non
trẻ Ukraine: Đối với Zelinska, đó là sự phản bội thực sự.
Sự phản bội không ai hiểu được là của Andriy
Koshelev. Koshelev và vợ, một y tá ở khoa phẫu thuật của bệnh viện, rất được
yêu mến trong thị trấn. Họ ở chung bất động sản trên phố Pushkin với bố mẹ anh.
Mẹ anh ta là một giáo viên nổi tiếng ở trường công lập chính, bà và cha anh ta
là chủ cửa hàng bán thịt nơi Koshelev làm việc. Theo Oleksandr Shcherbyna, một
người bạn của ông, Koshelev là người tốt bụng và khiêm tốn. Quả thực khiêm tốn
đến mức anh ta là “một nhân vật hoàn toàn không được chú ý”. Khi bắt đầu chiếm
đóng, ông và Koshelev cùng nhau xếp hàng chờ mua đồ ăn và kể về chiến tranh.
“Koshelev nhấn mạnh rằng sẽ ủng hộ Ukraine,” Shcherbyna nói, “rằng anh ta dứt
khoát chống lại người Nga.” Khi pháo kích trở nên tồi tệ, vợ Koshelev đưa người
dân xuống tầng hầm của bệnh viện để trú ẩn. Huấn luyện viên Andriy Dibrova và vợ
ông, Alina, sống gần đó và Alina rất thân thiện với cô vợ Koshelev. Họ đã gặp
nhau trong thời gian chiếm đóng và cùng đau buồn về tình hình chung. Chưa có ai
trong gia đình này từng bày tỏ quan điểm thân Nga trước chiến tranh. Theo như
tôi có thể xác định, không có cộng tác viên bị buộc tội nào đã từng bày tỏ quan
điểm thân Nga cả.
Tuy nhiên, ngay sau khi nhận chức vụ trong
chính quyền của Nga, thông tin của họ đã bị đưa lên mạng. Ngoài các diễn đàn địa
phương hầu như vô hại như kênh Telegram Bilozerka Chat, còn có các diễn đàn
kháng chiến chuyên tấn công những cộng tác viên cho quân Nga. Các quản trị viên
của Bilozerka Chat biết kênh đã bị tình báo Nga theo dõi và họ đã xóa các bài
đăng có thể gây nghi ngờ. Các quản trị viên của các diễn đàn kháng chiến rõ
ràng muốn gây nghi ngờ - để cho những người cộng tác viên này biết rằng họ cũng
đang bị theo dõi. Bức ảnh chụp Koshelev đang mỉm cười đã được đăng trên kênh
Telegram Cơ sở dữ liệu về những kẻ phản bội Kherson, cùng với địa chỉ nhà riêng
của anh ta.
Khi ngày càng nhiều cộng tác viên bị buộc tội,
sự mất lòng tin ngay cả trong những người trung thành cũng tăng lên. Có vẻ như
bất kỳ ai, dù họ từng yêu nước đến đâu, đều có thể quay đầu. Cô giáo Valentyna
Boiko nói: “Họ là những người bình thường, làm việc cùng nhau và có những gia
đình tuyệt vời. Rồi bạn phát hiện ra họ đang làm việc với người Nga.” Những người
chủ quán Ukraine đã bán rượu vodka và bia cho người Nga. Người dân thị trấn uống
rượu cùng họ. Một số phụ nữ địa phương đã công khai hẹn hò với những người lính
chiếm đóng. Vào ngày 22 tháng 8, hai ngày trước Ngày Độc lập của Ukraine, một
kiểu phản lễ hội đã được người Nga tổ chức. Vetrova viết trong nhật ký của mình
rằng một người phụ nữ lớn tuổi “từng là người yêu nước” đã đến cửa hàng và bảo
vệ quyết định tham dự phản lễ hội của mình: Người Nga “đã cho tôi hai khoản
lương hưu”, người phụ nữ này nói. “Họ viện trợ nhân đạo miễn phí, phát bánh mì
miễn phí, con gái tôi đã có việc làm. Tôi đi đây!” Bà Vetrova than thở: “Chúng
tôi giờ đây không chỉ sống dưới sự chiếm đóng mà còn sống giữa những kẻ phản bội”.
Vetrova không đề cập đến việc họ cũng đang sống
giữa những người yêu nước. Có lý do khiến quân Nga vẫn đi lục soát các căn nhà
để tìm vũ khí và gây áp lực ngày càng tàn bạo hơn để tìm kiếm tên của các cựu
chiến binh và quân dự bị Ukraine. Thế giới ngầm không chỉ tồn tại trực tuyến.
Nó có thật và được trang bị vũ khí. Được gọi là rukh oporu, phong trào kháng
chiến, nó được phân cấp, với quân kháng chiến hợp tác với Lực lượng vũ trang
Ukraine và cơ quan mật vụ, hay SBU, hoặc hoạt động một mình. Mặc dù không thể
xác nhận việc kết tội những kẻ cộng tác với quân Nga, nhưng nó được cho là
nguyên nhân của một loạt vụ ám sát: Một blogger thân Nga đã bị bắn_chết ở thành
phố Kherson. Người đứng đầu Sở Gia đình, Thanh niên và Thể thao trong chính quyền
của Volodymyr Saldo đã bị đặt mìn nổ tung trong xe của ông ta. Một cấp phó của
Saldo chết trong một vụ tai nạn ô tô đáng ngờ, còn một trợ lý bị bắn_chết khi
đang ngồi trên chiếc Mercedes của anh ta khi ở gần nhà Saldo. Mặc dù nhà riêng
rất gần văn phòng trong tòa nhà hành chính, Iryna Kozlyonkova vẫn di chuyển bằng
ô tô với áo chống đạn và mũ bảo hiểm cùng với các vệ sĩ đi cùng. Người dân thị
trấn thấy cảnh tượng này thật nực cười, nhưng sự thận trọng của bà ta hóa ra là
khôn ngoan. Oleksandr Kysil, chỉ huy cảnh sát, nói với tôi rằng anh ta đã theo
dõi Kozlyonkova và cấp dưới của bà này thông qua một mạng lưới phản gián.
Kysil đóng vai trò lãnh đạo trong cuộc kháng
chiến. Được kết nối chặt chẽ với quân đội và tình báo Ukraine, ông đã nghĩ ra một
hệ thống hỗ trợ họ thực hiện các cuộc tấn công bằng tên lửa chính xác. Là một
thợ săn trong suốt đời mình, Kysil có hiểu biết sâu sắc về địa hình địa vật và
có những người bạn săn bắn khắp các ngôi làng và trang trại ở hữu ngạn sông.
Ông đã tuyển dụng những người theo dõi khắp khu vực này. Họ theo dõi hoạt động
di chuyển của quân đội và thiết bị của quân Nga và tập trung tại nhà Kysil để
chơi cờ thỏ cáo thường kỳ, mà thực ra là một cuộc họp chia sẻ thông tin tình
báo. Sau khi xác nhận vị trí hiện tại của quân Nga với nhiều nguồn tin, Kysil sẽ
chuyển thông tin tình báo đến những người khác trong chính phủ Ukraine. Ông
theo dõi các cuộc tấn công bằng tên lửa của quân Ukraine trên điện thoại của
mình thông qua những người theo dõi, và đứng trên cầu thang trên gác mái để lấy
tín hiệu di động. Nếu đòn tấn công không trúng mục tiêu, ông sẽ cố gắng điều chỉnh
lại cách bắn. Kysil và những người theo dõi nói chuyện với nhau bằng mật mã
dùng trong săn bắn. Kysil đã mô tả quá trình này cho tôi như sau:
“Tôi sẽ nhận được cuộc gọi từ một thợ săn
khác. Tôi sẽ nói với anh ấy, 'Anh có nhớ chúng ta đã nướng thịt ở đâu khi bắt đầu
mùa săn không? Chúng ta đã nướng thịt ở Khvylia.’ Quân Nga vừa mới di chuyển
vào đó. Anh ấy sẽ nói, ‘Ừ, tôi nhớ ra rồi.’ Và tôi sẽ nói, ‘Chúng ta nên nướng
thứ gì đó ở đó lần nữa.’” Điều này có nghĩa là một cuộc tấn công tên lửa đã trượt
mục tiêu. Người thợ săn đó sẽ đi ra ngoài, trinh sát, xác định xem tên lửa đã
hoạt động như thế nào và gọi lại cho Kysil. Kysil sau đó sẽ chuyển thông tin đến
các tiểu đội pháo binh, những người này sẽ hiệu chỉnh lại và bắn lại. “Sau đó
anh ấy sẽ gọi và hỏi, ‘Bữa tiệc nướng thế nào?’ Và tôi sẽ nói với anh ấy, ‘Quá
đã, chúng tôi đã nướng hết sạch số thịt.’”
Những người trung thành với ít chuyên môn hơn
đã làm những gì họ có thể. Có Các kênh Telegram và Signal của quân đội và tình
báo Ukraine, nơi mọi người có thể báo cáo vị trí của quân Nga và tải ảnh lên. Đối
với những người không cảm thấy an toàn khi có những kênh đó trên điện thoại của
mình, Kyiv đã cài đặt một cổng ẩn trong Diia, ứng dụng di động của chính phủ
nơi người Ukraine lưu trữ tài liệu nhà nước của họ. Nếu người dùng nhấp vào một
liên kết nhất định, ứng dụng sẽ đưa họ đến một trang được nhúng nơi họ có thể
chuyển tiếp thông tin. Những người khác nắm lấy cơ hội lớn hơn. Volodymyr
Zheludenko, cựu lãnh đạo hội đồng cộng đồng Stanislav, đã buộc cần câu vào xuồng
máy của mình và đi vòng quanh các tuyến đường thủy trong khu vực, tìm kiếm các
vị trí của quân Nga và ghi lại. Khi bị một trạm kiểm soát hoặc một đội tuần tra
chặn lại, anh ta sẽ giải thích rằng, do không có việc làm và còn ít thức ăn,
anh ta phải đánh bắt và bán cá. Antonina Cherednyk lục ra những lon sơn xịt màu
xanh và vàng rồi đi ra ngoài trong vào ban đêm và bí mật viết bằng sơn những
dòng chữ “Quân Ukraine đang đến” tại các bến xe buýt, trên đường và trên hàng
rào. Khi Alyona Zelinska biết đến những dòng chữ kiểu graffiti đó, cô ấy nói với
tôi rằng cô ấy đã “tràn đầy hy vọng”.
Tại bệnh viện Bilozerka, hầu hết các bác sĩ đã
bỏ trốn, nhưng hầu hết các nhân viên cấp cứu vẫn ở lại, bao gồm cả Bahinska và
Pelykh. Dịch vụ xe cứu thương buộc các bác sĩ phải ký thỏa thuận nói rằng họ sẽ
điều trị cho những người Nga bị thương. Sự thờ ơ của các chỉ huy Nga đối với mạng
sống của quân đội của họ đã được nhiều người biết đến: Hình ảnh những người
lính Nga bị thương và chết_bị bỏ rơi bên lề đường và trên cánh đồng là một meme
khác nhằm nâng cao tinh thần cho người Ukraine. Nhưng người Nga ở Bilozerka
cũng không tin tưởng giao mạng sống của mình cho các bác sĩ Ukraine. Bahinska
chưa bao giờ bị ngược đãi, nhưng Pelykh cho biết anh đã bị một người lính chiếm
đóng đánh đập và cướp bóc. “Họ hiếm khi gọi cho chúng tôi,” Bahinska nói. “Họ sợ
chúng tôi sẽ giết_họ.”
Một lần, Pelykh và Bahinska đang trên đường tới
một cuộc gọi cấp cứu thì một xe bọc thép của Nga đã chặn ngang đường họ. Bên
trong đó là một người lính bị bắn thủng lỗ chỗ và đang trong trạng thái thảm khốc.
Một bác sĩ người Nga đã thắt dây garô động mạch một cách không cẩn thận và người
lính này đang bị chảy máu. Những người lính buộc Bahinska và Pelykh phải đưa
người lính vào xe cứu thương của họ và đưa anh ta đến một phòng khám ở Thành phố
Kherson. Pelykh đã cứu sống người đàn ông bị thương, nhưng chỉ ở mức độ công bằng.
“Cứ cho là,” anh ấy nói với tôi, “rằng người lính Nga đó có thể được bàn giao
trong tình trạng có nhiều khả năng tốt hơn là tàn tật hoặc tử vong.”
Mùa hè năm ngoái, khi quân du kích giết thêm
nhiều cộng tác viên với quân Nga, một cuộc phản công của Ukraine đã đạt được động
lực, đẩy người Nga ở vùng Mykolaiv quay trở lại Kherson. Số binh lính thương
vong của Nga đã tăng bất tận. Một người phụ nữ nói với tôi: “Chúng tôi buộc phải
trở nên cứng rắn hơn. Chúng tôi đã học cách tận hưởng cảnh tượng thi thể lính
Nga diễu hành qua cửa sổ.” Quân Ukraine càng tiến gần, quân chiếm đóng càng trở
nên tuyệt vọng. Họ bắt đầu ép đàn ông Ukraine nhập ngũ vào Quân đội Nga. Càng
nhiều quân Nga bị giết với sự giúp đỡ của Kysil và những người khác, thì càng
có nhiều người Ukraine bị bắt cóc. Bình minh mỗi ngày bắt đầu với tiếng gầm
thét của các xe cơ giới Tiger và APC dừng lại ở các ngôi nhà, tiếng cửa bị giày
đinh đá mạnh vào, và tiếng la hét của dân thường bị kéo đi.
Quân Nga đã thiết lập một hệ thống nhà tù đặc
biệt trên khắp Kherson, trong các tòa nhà chính phủ, trường học, tòa án, đồn cảnh
sát và những nơi khác. Những người bị bắt sẽ bị giam giữ trong nhiều ngày, nhiều
tuần, thậm chí nhiều tháng. Họ đã bị thẩm vấn để lấy thông tin tình báo, nhưng
mục tiêu lớn hơn dường như là dập tắt lòng yêu nước của người Ukraine và đánh gục
ý chí của họ. Họ bị đánh bằng dùi cui, bị sốc điện, bị tra tấn về tình dục. Đàn
ông bị lột trần truồng và bị gắn dây điện vào bộ phận sinh dục. Các nhà tù được
quản lý bởi binh lính, các đặc vụ FSB và OMON, và cuối cùng là các đặc vụ của
Cơ quan Nhà tù Liên bang Nga. Những lính canh tàn bạo nhất thường là dân quân
Donbas. Điều này có lý do: Khuôn mẫu cho hệ thống giam giữ ở Kherson dường như
ít nhất một phần dựa trên hệ thống mà người Nga và những người cộng tác Ukraine
đã tạo ra ở Donetsk và Luhansk vào năm 2014 để khủng bố dân thường ở đó.
Người dân Ukraine gọi các nhà tù này là “tầng
hầm”. Khi ai đó biến mất, người ta nói rằng họ đang “ở tầng hầm”. Không ai biết
có bao nhiêu "tầng hầm" ở Kherson. Các nhà nghiên cứu của Tổ chức
Tuân thủ Quyền Toàn cầu, một tổ chức nhân quyền hỗ trợ các công tố viên
Ukraine, ước tính con số có thể lên tới hơn 35. Tổng số tù nhân đã bị giam giữ
tại hệ thống này cũng không được biết đến. Các công tố viên Ukraine đã xác định
được 700 trường hợp bị giam giữ chỉ riêng ở thành phố Kherson. Ở Bilozerka, có
một tầng hầm ở trường học chính và một tầng hầm đáng sợ hơn ở tòa án. Tòa nhà
tòa án nằm đối diện bệnh viện, và Bahinska nhớ lại rằng khi cửa sổ tòa án mở,
cô có thể nghe thấy tiếng la hét của các nạn nhân. Ivan Samoylenko, người đứng
đầu hội đồng Stanislav, đã bị đưa đến đó. Samoylenko nói với tôi: “Khi tôi nhìn
thấy máu trên sàn và những sợi dây treo trên tường, tôi biết mình sẽ phải bị
tra tấn.”
Có lẽ tầng hầm ma quái nhất là ở đồn cảnh sát ở
thành phố Kherson. Đó là nơi Antonina Cherednyk, cựu chủ tịch hội đồng
Bilozerka, bị bắt lần thứ ba. Theo thống kê của bà, bà và khoảng 100 tù nhân
khác đã phải ngủ trên những tấm ván gỗ trên sàn nhà. Họ hầu như không được cho
ăn, không được chăm sóc y tế và phải sử dụng chai nhựa để đi vệ sinh. Bà bị thẩm
vấn và tra tấn nhiều lần. Dây điện gắn vào pin được kẹp vào ngón tay bà và ngón
tay được nhúng nước, sau đó bà bị điện giật. Cherednyk tình cờ nghe được những
gì bà tin là vụ cưỡng hiếp các tù nhân nam. Khi bà ở đó, ba tù nhân nam bị buộc
tội theo quân kháng chiến và đã bị bắn_chết. Cherednyk và những nạn nhân khác
mà tôi phỏng vấn đã bị buộc phải quay những đoạn video trong đó họ bị buộc phải
nói rằng họ đã bị quân đội Ukraine lạm dụng, hoặc họ ủng hộ quân Nga, hoặc cả
hai. Được thả sau 18 ngày, Cherednyk trở lại Bilozerka trong trạng thái gần như
không thể đứng vững. Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc về tra tấn đã báo
cáo hồi đầu năm nay rằng việc tra tấn rất phổ biến và có hệ thống, đến mức nó nằm
trong chính sách của nhà nước Nga.
Tuy nhiên, tất cả sự tra tấn đó không thể ngăn
cản dòng thông tin tình báo truyền đến Kiev. Vào ngày 15 tháng 9 năm 2022, những
người đứng đầu các cơ quan quản lý nghề nghiệp khác nhau tại vùng Kherson bị
chiếm đóng đã tập trung tại tòa nhà chính quyền trung ương ở Thành phố Kherson.
Năm tên lửa của quân Ukraine đã lao thẳng vào tòa nhà này.
Một tuần sau, cuộc bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu
dân ý để đưa Kherson trở thành một phần của Liên bang Nga bắt đầu. Volodymyr
Saldo tuyên bố, “Chúng ta đã đặt ra con đường thống nhất với nước Nga và sẽ
không đi chệch khỏi con đường đó”. Iryna Kozlyonkova đã đưa ra một tuyên bố với
người dân Bilozerka: “Tôi mong các bạn hãy quyết định xem chúng ta sẽ sống với
ai trong tương lai. Liệu chúng ta sẽ tiếp tục chịu đựng tình trạng vô luật pháp
này, hay là gia nhập Liên bang Nga?”
Thuộc hạ của Kozlyonkova lái xe quân sự chở
thùng phiếu đi khắp thị trấn và gõ cửa từng nhà. Nếu người dân trả lời chuông cửa,
họ sẽ được hướng dẫn đánh dấu cộng hoặc trừ trên lá phiếu khi những người lính
cầm súng trường đứng ngay trước mặt họ. Nhiều người dân đã không trả lời chuông
cửa. Nhiều ngôi nhà đã bị bỏ qua. Một số người từ chối bỏ phiếu. Tuy nhiên, Điện
Kremlin tuyên bố cuộc trưng cầu dân ý đã được thông qua với tỷ lệ 87%. Vào ngày
29 tháng 9, tại Matxcơva, Vladimir Putin đã ký sắc lệnh sáp nhập Kherson, đối với
ông, đây là một thành tích đặc biệt quan trọng. Ông thường đề cập đến Grigory
Potemkin, chính khách đã tiến hành sáp nhập Kherson đầu tiên vào Nga vào thế kỷ
18. Trong bài phát biểu đánh dấu việc sáp nhập vào năm ngoái, Putin đã gọi
Kherson là Novorossiya, hay Nước Nga Mới, tên mà Potemkin đặt cho vùng này.
“Đây là ý nguyện của hàng triệu người,” ông nói. Ở Kherson, “Catherine Đại đế
và Potemkin đã thành lập những thành phố mới.” Giờ đây, người dân ở đây “đã trở
thành công dân của chúng ta mãi mãi”.
Vào ngày 30 tháng 9, Andriy Koshelev đã quay
video của mình. Trước ống kính từ phía trước trung tâm văn hóa Bilozerka, anh
ta nói nhanh, giống như một người đàn ông đang cố gắng vượt qua lời thề trong
đám cưới mà anh ấy không tự viết. Từ đôi bàn tay đang siết chặt của anh ta nhô
ra một lá cờ Nga có kích thước như một món quà lưu niệm. Koshelev nói: “Hôm
nay, một sự kiện lịch sử đang diễn ra mà chúng tôi đã chờ đợi từ rất lâu.
Vladimir Vladimirovich Putin hôm qua đã ký sắc lệnh công nhận Kherson Oblast là
độc lập.” Khoảng 50 người đứng đằng sau Koshelev, cũng cầm cờ Nga lớn nhỏ. Anh
ta giương cao lá cờ nhỏ, vỗ tay rồi hô vang: “Nga! Nga! Nga! Nga! Putin! Putin!
Putin!”
Một số người dân của Bilozerka nói với tôi rằng
việc sáp nhập khiến họ lần đầu tiên thực sự cảm thấy vô vọng. Có lẽ nước Nga thực
sự sẽ ở đây mãi mãi, họ nghĩ. Nhiều ngôi nhà địa phương đã bị người chiếm đóng
tiếp quản. Tetiana Nechai thất vọng khi một người lính Nga, khách hàng thường
xuyên của cửa hàng tạp hóa của bà, tâm sự rằng anh rất thích thị trấn này nên định
ở lại. Anh ta đã chọn ra mảnh đất mà anh ta sẽ tịch thu. Alyona Zelinska nói:
“Chúng tôi cảm thấy khá chán nản vì mọi người đều mong đợi một cuộc phản công.
Nhưng có vẻ như có quá nhiều lính Nga và tất cả họ đều rất tức giận”. Trong nhật
ký của mình, Anhelina Vetrova ghi lại: “Gần đây không còn nghe được chuyện gì về
việc giải phóng nữa. Mọi thứ rơi vào im lặng. Tôi sợ nhất là chúng ta sẽ bị bỏ
rơi như Crimea.”
Vào tháng 10, không lâu sau khi quân du kích
suýt giết_chết Andriy Koshelev, người dân Bilozerka nhận thấy hàng ngũ quân chiếm
đóng dần thưa thớt. Trong vòng vài tuần sau khi có sắc lệnh của Putin, quân đội
Nga đã rút lui qua hữu ngạn Kherson, những đoàn xe cũ nát của họ di chuyển ngược
lại con đường họ đã đến, về phía Thành phố Kherson và Sông Dnipro. Khi quân đội
Ukraine tiến vào phạm vi 30 dặm quanh Bilozerka, Tetiana Nechai nhìn thấy một
người lính Nga mà bà biết, người này đang say rượu và gào thét. “Tôi không muốn
cuộc chiến này, tôi không muốn giết bất cứ ai - tôi muốn về nhà,” anh ta nói với
bà. “Tôi thậm chí không thể đầu hàng. Chúng tôi không được phép.” Đến lúc đó,
ngay cả Nechai cũng đã mất hết sự thông cảm. Người lính chiếm đóng cuối cùng mà
bà nhìn thấy ở cự ly gần là một người lái xe tải đang chất đồ trong đợt cướp
bóc cuối cùng. “Tôi mong cậu chết đi,” bà nói với người lính.
Trong một bài phát biểu bằng video gửi tới người
dân ở hữu ngạn Kherson, Volodymyr Saldo nói: “Hỡi đồng bào thân mến, tất cả
chúng ta đều biết rằng Ukraine đã tuyên chiến tổng lực với Nga”. Saldo đã khai
quật xương của Potemkin từ một nhà thờ ở Thành phố Kherson và mang đi để chúng
không bị tổn hại trong cuộc tấn công sắp tới. Ông cũng đề nghị miễn phí cho người
dân đi tới tả ngạn hoặc tới Crimea cho bất kỳ ai muốn. Đồng thời, Kiev cũng kêu
gọi người dân sơ tán để giải phóng Ukraine.
Khi tên lửa trút xuống như mưa, lực lượng Vệ
binh Quốc gia Nga đã rời khỏi doanh trại của họ trong trường công lập. Sau đó
các lực lượng khác được dọn sạch. Xe cộ và thiết bị biến mất chỉ sau một đêm. Đến
tuần đầu tiên của tháng 11, các trạm kiểm soát đều trống rỗng. Có một vài cảnh
cuối bi thảm - một kẻ chiếm đóng say rượu đứng ở quảng trường, bắn lên trời cho
đến khi anh ta bị bắt. Khi Vetrova đến cửa hàng của mình vào buổi sáng, bà tìm
thấy một lỗ đạn trên bức tường đối diện nơi bà thường đứng. Vào ngày 9 tháng
11, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã ra lệnh cho quân đội Nga rời bỏ
thành phố Kherson. Cầu Antonivsky cuối cùng đã bị nổ tung, và những người lính
Nga buộc phải trưng dụng các thuyền dân sự để qua sông. Khi quân Nga rút chạy,
Kozlyonkova và những nhân viên dưới quyền cũng bỏ chạy theo.
Dịch vụ di động bị cắt, sau đó là điện. Bị cô
lập một lần nữa, người dân Bilozerka không biết điều gì sẽ xảy ra. Một lần nữa,
họ lại chui vào ẩn nấp trong ngôi nhà của mình. “Tên lùn khát máu còn nghĩ ra
điều gì nữa?” Vetrova viết trong nhật ký của bà, đề cập đến Putin. “Chúng ta có
bị mắc kẹt không?”
Những người lính chiếm đóng cuối cùng được
nhìn thấy lái xe ra khỏi Bilozerka vào ngày 11 tháng 11. Trong vài giờ, binh
lính Ukraine đã đến. “Các đường phố ngay lập tức trở nên đông đúc. Mọi người
chia sẻ tin tức, bày tỏ sự vui mừng, phụ nữ lao vào ôm nhau”, Vetrova viết. Dân
chúng Bilozerka ôm hôn những người lính giải phóng, mang thức ăn tới cho họ.
“Thị trấn của chúng tôi tràn ngập màu vàng và xanh.” Cờ ba màu của Nga đã bị xé
khỏi Xe tăng và thay thế bằng cờ Ukraine.
Nhưng suy nghĩ của Vetrova nhanh chóng quay lại
với sự phản bội. Những người hàng xóm từng mang lương thực đến cho quân Nga chiếm
đóng giờ đây cũng làm điều tương tự với quân Ukraine. Những cậu thiếu niên từng
xuất hiện trong các video tuyên truyền của Nga giờ đang chạy xung quanh hét
lên: ‘Vinh quang cho Ukraine!’ “Có thể mong đợi điều gì ở những người này?” bà
viết. “Làm thế nào để khiến họ xé bỏ mặt nạ? Làm thế nào để làm sạch đất nước
này?” Một số người Ukraine lo ngại rằng cả nước giờ đây có số phận giống như
Donbas, nơi những người cộng tác bị cáo buộc và những người yêu nước vẫn không
tin tưởng và coi thường nhau, dù đã gần 10 năm sau cuộc xung đột ở đó.
Người đầu tiên ở Kherson mà tôi nói chuyện khi
bắt đầu nghiên cứu về giai đoạn bị chiếm đóng là Ivan Samoylenko, người đứng đầu
hội đồng cộng đồng Stanislav. Qua điện thoại, Samoylenko thẳng thắn kể với tôi
về việc ông bị giam giữ và tra tấn tại tòa án Bilozerka. Ông kể, trong năm
ngày, ông đã bị thẩm vấn và đánh đập. Khi tôi đến Kherson, Samoylenko đã giúp đỡ
tôi rất nhiều, giới thiệu tôi đi khắp nơi. Và sau đó, hầu hết những người tôi
phỏng vấn ở Stanislav đều gọi Samoylenko là kẻ phản bội xảo trá nhất làng. Một
số người đã có những lời buộc tội rất nghiêm trọng. Một người đàn ông Stanislav
bị giam tại tòa án Bilozerka tin rằng chính Samoylenko là người đã giao nộp anh
ta cho quân Nga. Những cư dân khác chỉ ra rằng Samoylenko vẫn giữ chức vụ người
đứng đầu hội đồng trong khi các quan chức khác đã bỏ trốn, và rằng Samoylenko
đã sửa chữa đường dây điện và đường dẫn khí đốt ở Stanislav với sự cho phép của
quân Nga. Điều đó hẳn có nghĩa là ông ta đã thông đồng với họ.
Tôi đã nói với Samoylenko về những lời buộc tội
trên. Mặt Samoylenko xịu xuống và ông lên giọng thách thức. Samoylenko nói rằng
ông đã ở lại vị trí của mình vì ông không muốn rời bỏ làng và cha mẹ mình, và
vì nhiều dân làng yêu cầu ông ở lại. Và tất nhiên ông cần có sự cho phép của
Nga để khôi phục lại các tiện ích điện và khí đốt. Quân Nga cai trị nơi này.
Ông có thể làm gì khác được? Samoylenko cũng đã yêu cầu quân Nga thả người dân
địa phương ra khỏi nơi giam giữ và đã tổ chức tang lễ cho các binh sĩ Ukraine
đã hy sinh. Những người dân mà tin rằng Samoylenko đã phản bội đi theo quân Nga
đã gợi ý với tôi rằng Samoylenko có thể sẽ sớm gặp một kết cục tồi tệ. Tôi hỏi
Samoylenko liệu ông có lo sợ cho tính mạng của mình không. Samoylenko nói: “Tôi
không sợ, vì tôi không làm gì cả.”
Năm ngoái, Ukraine đã đưa ra một điều khoản mới
trong bộ luật hình sự nhắm vào những người cộng tác với quân Nga. Luật này trừng
phạt “sự hợp tác với quốc gia xâm lược, cơ quan quản lý chiếm đóng và/hoặc các
lực lượng vũ trang hoặc quân sự hóa của nó trong các lĩnh vực quân sự, chính trị,
thông tin, hành chính, kinh tế và lao động”. Hình phạt chính được quy định là cấm
người phạm tội tham gia công vụ, nhưng có thể áp dụng hình phạt tù. Theo một
báo cáo của Liên Hợp Quốc, chính phủ đã mở 6.000 cuộc điều tra đối với những
người cộng tác bị cáo buộc. Một báo cáo trên The Intercept cho thấy luật mới đã
được sử dụng để điều tra “các giáo viên đến làm việc ở các khu vực bị chiếm
đóng”, “các công dân tư nhân bán thịt lợn hoặc các hàng hóa khác cho người
Nga”, những người “bày tỏ ý kiến, kể cả qua mạng xã hội, được coi là ủng hộ cuộc
xâm lược” và “các quan chức địa phương vẫn giữ chức vụ của họ dưới chính quyền
mới”.
Ivan Samoylenko hiện chưa bị điều tra dù đã bị
các công tố viên thẩm vấn. Các thành viên chủ chốt trong chính quyền của Iryna
Kozlyonkova ở Bilozerka đang bị điều tra. Kozlyonkova đã bị buộc tội phản quốc.
Nhưng cuối cùng thì tất cả họ đều là những tay chơi cò con; ngày càng rõ ràng rằng
Kherson đã bị phản bội ở cấp độ cao nhất ngay từ đầu cuộc chiến. Một cựu cảnh
sát trưởng của Kherson đang bị điều tra về tội phản quốc, cũng như cựu phó chủ
tịch Hội đồng khu vực Kherson, người sống sót sau một vụ đánh bom xe năm ngoái.
Cựu giám đốc SBU ở Kherson đã bị cách chức vì bị nghi ngờ phản quốc và cựu chỉ
huy trung tâm chống khủng bố của SBU ở Kherson đã chính thức bị buộc tội. Một
quả bom đã được gài trên ban công của Kozlyonkova ở Bilozerka trước khi bà này
bỏ trốn. Nó không bao giờ phát nổ. Volodymyr Saldo cũng bị buộc tội phản quốc.
Bộ Quốc phòng Nga báo cáo rằng ông đã bị đầu độc tại nhà. Nếu điều đó là sự thật
thì ông ta đã sống sót qua âm mưu đầu độc và vào tháng 12, Saldo đã đến
Matxcơva, và Putin đã tặng ông ta một huân chương cấp nhà nước, Huân chương có
công cho Tổ quốc.
Không có cuộc điều tra nào về Andriy Koshelev
được công bố. Binh lính Ukraine hiện đang sống tại khu nhà của anh ta ở Phố
Pushkin. Người dân nói anh ta đang ở Crimea. Cửa hàng bán thịt của bố mẹ
Koshelev đã bị pháo kích vào đầu năm nay. Lúc đó họ cũng đã trốn khỏi thị trấn.
Không có bằng chứng cho thấy họ hợp tác với người Nga. Nhưng chuyện đó hầu như
không quan trọng nữa. Hàng xóm của họ cho biết rằng gia đình Koshelev không còn
được chào đón ở Bilozerka. Sau khi quả mìn đã suýt giết_chết Koshelev, một kênh
Telegram của quân kháng chiến đã đăng một hình ảnh tĩnh từ đoạn phim video của
Koshelev, với cảnh anh ta vẫy cờ Nga. “Nhìn này, đây là Andriy Koshelev. Hắn đã
sống hạnh phúc cho đến khi được những người kháng chiến Kherson tới thăm. Lũ cặn
bã còn sót lại cần chuẩn bị sẵn sàng cho một số phận tương tự hoặc tệ hơn thế”.
- hết –
Hình ảnh:
7: https://www.facebook.com/photo?fbid=7070788839626402&set=pcb.7070803569624929
Anhelina và Oleksandr Vetrova là chủ một cửa
hàng ở Bilozerka. Anhelina đã viết nhật ký chi tiết về quá trình chiếm đóng.
8: https://www.facebook.com/photo?fbid=7070788849626401&set=pcb.7070803569624929
Trung tâm thương mại ở Kherson bị đánh bom.
9: https://www.facebook.com/photo?fbid=7070788859626400&set=pcb.7070803569624929
Alina Dibrova và con trai ở Odessa. Khi chồng
cô, Andriy, từ chối nhận một vị trí trong bộ giáo dục mới do Nga hậu thuẫn của
Bilozerka, gia đình cô chỉ có ba ngày để rời khỏi thị trấn.
10: https://www.facebook.com/photo?fbid=7070788999626386&set=pcb.7070803569624929
Volodymyr Zheludenko, cựu lãnh đạo hội đồng cộng
đồng Stanislav, bị giam giữ và tra tấn. Kể từ đó, ông đã gia nhập quân đội
Ukraine.
11: https://www.facebook.com/photo?fbid=7070789006293052&set=pcb.7070803569624929
Antonina Cherednyk, cựu chủ tịch hội đồng thị
trấn Bilozerka, bị cầm tù nhiều tuần và bị tra tấn liên tục.
12: https://www.facebook.com/photo?fbid=7070789012959718&set=pcb.7070803569624929
Tetiana Nechai, một chủ cửa hàng tạp hóa ở
Bilozerka, thường xuyên bán hàng cho lính Nga.
---------------
Bài
gốc :
https://www.nytimes.com/.../ukraine-kherson-collaboration...
NYTIMES.COM
Some Ukrainians Helped the Russians. Their
Neighbors Sought Revenge.
Some Ukrainians Helped the Russians. Their Neighbors Sought
Revenge.
No comments:
Post a Comment