5
năm phán quyết Biển Đông: Không có chuyện sức mạnh tạo ra công lý
Nguyễn
Hồng Thao - Vietnamnet
09/07/2021 06:00 GMT+7
Phán quyết Biển Đông đóng vai trò “dẫn đường”
cho các nước liên quan trong cuộc đấu tranh vì một trật tự dựa trên luật lệ chứ
không phải dựa trên “sức mạnh tạo ra công lý”.
Châu Á trong
cuộc chiến quyền lực Trung Quốc - phương Tây
ASEAN và Trung Quốc nâng
tầm hay xa rời quan hệ
Trung Quốc điều
tàu nghiên cứu lớn nhất đến Biển Đông
Ngày 12/7/2016, Tòa trọng tài thành lập theo
phụ lục 7 của Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS) đã ra phán quyết
lịch sử về việc Philippines yêu cầu giải thích một số điều khoản của Công ước
trong quan hệ với Trung Quốc.
Vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc là vụ kiện tại
Tòa trọng tài theo Phụ lục 7 của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển. Ảnh mang
tính minh họa. Ảnh: AP
Những đóng góp quan trọng của phán quyết là:
- Khẳng định tính thống nhất và phổ cập của
UNCLOS trong việc tạo ra khung pháp lý điều chỉnh quy chế pháp lý của lãnh thổ,
đảo, đá, thực thể nửa nổi nửa chìm, bề rộng các vùng biển và các hoạt động hợp
pháp trên biển. Tòa khẳng định các quyền và nghĩa vụ trên biển của quốc
gia chỉ được điều chỉnh theo quy định của UNCLOS, bác bỏ mọi yêu sách trái với
quy định của UNCLOS.
- Giải thích rõ mối quan hệ giữa quy chế pháp
lý của vùng đặc quyền kinh tế và các quyền lịch sử. Các quy định của Công
ước đã thay thế tất cả các quyền lịch sử có nội hàm trái với quy định của Công
ước. Trên cơ sở đó, Tòa đã bác bỏ yêu sách đường 9 đoạn trong Biển Đông.
Lần đầu tiên, một cơ quan tài phán quốc tế đã
giải thích cặn kẽ về điều 121 liên quan đến quy chế pháp lý của đảo, đá. Trên
cơ sở đó, Tòa đã làm sáng tỏ bức tranh tranh chấp ở quần đảo Trường Sa và
Scarborough. Tất cả các thực thể nổi ở quần đảo Trường Sa chỉ có lãnh hải 12 hải
lý. Tất cả bãi nửa nổi nửa chìm ở quần đảo Trường Sa không phải là đối tượng chiếm
hữu và không có vùng biển nào.
Tòa bác bỏ mọi khả năng áp dụng đường cơ sở quần
đảo cho các thực thể ở Trường Sa.
Tòa khẳng định nghĩa vụ của các nước trong việc
bảo vệ môi trường biển, phê phán các hành động phá hoại san hô, làm thay đổi
tính tự nhiên của thực thể để xây dựng các căn cứ trên biển.
Tòa đề cao nguyên tắc tự do biển cả và chỉ ra
khả năng tồn tại biển cả ở Biển Đông cũng như các quyền đánh cá của ngư dân
Philippines, Việt Nam, Trung Quốc và các nước khác.
Nhìn nhận lại
chính sách Biển Đông
Phán quyết là cơ sở để các nước nhìn nhận lại
chính sách của mình trên Biển Đông. Sau nhiều lưỡng lự và chịu tác động của các
yếu tố chính trị - kinh tế, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin
ngày 8/6 vừa qua tuyên bố phán quyết là ngôi sao Bắc Đẩu đang chỉ đường cho
chúng ta trong hiện tại, và cũng chỉ ra con đường đúng trong tương lai.
Phán quyết là chung thẩm và Philippines phản đối
mạnh mẽ mọi mưu toan hạ thấp giá trị của phán quyết, xóa bỏ nó khỏi luật pháp,
lịch sử và trí nhớ tập thể. Theo ông, phán quyết đã trở thành và sẽ tiếp tục là
hòn đá tảng trong luật quốc tế và có giá trị với cả các nước khác có cùng các
thực thể biển có vấn đề như Philippines.
Bằng việc giải thích các thực thể ở Trường Sa
không có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa riêng, phán quyết đã góp phần
giảm thiểu tối đa các vụ tranh chấp phân định trong tương lai cũng như phạm vi
các vùng biển chồng lấn. Các nước xung quanh Biển Đông có quyền bảo toàn các
vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của mình được xác định từ đất liền phù hợp
với UNCLOS và nguyên tắc “Đất thống trị biển”.
Phán quyết là lý do để ngày 12/12/2019,
Malaysia đệ trình lên Ủy ban Ranh giới thềm lục địa (CLCS) của Liên hợp quốc
yêu sách về một thềm lục địa mở rộng (ECS) ngoài phạm vi 200 hải lý tính từ đường
cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải về phía Bắc. Việc mở rộng này là hợp
pháp nếu nó không tạo ra các vùng chồng lấn với thềm lục địa mở rộng từ Việt
Nam hay Philippines.
Phán quyết là cơ sở thúc đẩy các quốc gia
trong và ngoài khu vực thể hiện rõ hơn lập trường của mình về các vấn đề ở Biển
Đông. Cuộc chiến trao đổi công hàm 2020-2021 với 25 công hàm, 2 thư ngoại giao
và 1 tuyên bố (1 tuyên bố từ Brunei, 9 công hàm và 1 công thư từ Trung Quốc, 3
công hàm từ Malaysia, 3 công hàm từ Philippines, 3 công hàm
từ Việt Nam, 2 công hàm từ Indonesia, 1 công hàm
từ Australia, Pháp, Anh, Đức, Nhật và 1 công thư từ Mỹ).
Trừ Trung Quốc, nội dung các công hàm này đều thể
hiện:
- Kêu gọi công nhận sự thống nhất và tính phổ
quát của UNCLOS trong việc quy định khung pháp lý cần thiết cho mọi hoạt động
trên biển và đại dương phải tuân theo. UNCLOS là cơ sở pháp lý căn bản để giải
quyết các tranh chấp biển.
- Phán quyết ngày 12/6/2016 là chung thẩm và bắt
buộc với các bên tranh chấp, Philippines và Trung Quốc.
- Các thực thể ở Trường Sa chỉ có lãnh hải 12
hải lý.
- Quyền tự do hàng hải và hàng không trong Biển
Đông cần phải được tôn trọng.
- Phương pháp vẽ đường cơ sở quần đảo chỉ được
áp dụng cho các quốc gia quần đảo và chúng không thể được áp dụng một cách bất
hợp pháp cho các đảo xa bờ của quốc gia ven biển.
- Các hoạt động cải tạo đất và tất cả các hình
thức chuyển hóa nhân tạo khác không làm thay đổi quy chế pháp lý và sự phân loại
các thực thể trên biển theo UNCLOS.
- Yêu sách liên quan đến thực thi “các quyền lịch
sử” tại Biển Đông là không phù hợp với luật quốc tế và UNCLOS.
Nền tảng tạo nên sự
thống nhất
Phán quyết tác động đến lập trường của ASEAN
trong việc khẳng định vị trí trung tâm của tổ chức. Tuyên bố Chủ tịch hội nghị
cấp cao ASEAN lần thứ 36 và 37 trong năm 2020 nêu rõ tính chất phổ quát và thống
nhất của UNCLOS trong xác định các danh nghĩa vùng biển, các quyền chủ quyền,
quyền tài phán và các lợi ích hợp pháp của quốc gia ven biển.
Mọi hoạt động trên biển cần được thực thi trên
cơ sở phù hợp với khung pháp lý mà UNCLOS quy định. Phán quyết có thể trở thành
nền tảng tạo nên sự thống nhất của ASEAN trong thúc đẩy giải quyết vấn đề Biển
Đông.
Các tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ cũng thể hiện
chính sách nhất quán từ chính quyền Trump tới chính quyền Biden ủng hộ phán quyết. Tuyên
bố báo chí của Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 19/2/2021 nêu rõ:
Lập trường của Mỹ tương tự như các kết luận của
Tòa trọng tài vụ kiện Biển Đông năm 2016 về các yêu sách không có cơ sở pháp lý
của Trung Quốc trong những khu vực thuộc vùng đặc quyền kinh tế hoặc thềm lục địa
của Philippines.
Mỹ phản đối bất kỳ yêu sách vùng nước bên
ngoài lãnh hải 12 hải lý của các đảo yêu sách tại quần đảo Trường Sa.
Việc Trung Quốc xua đuổi hoạt động thăm dò và
đánh cá của các nước trong các vùng biển của các quốc gia yêu sách khác, hoặc
đơn phương khai thác các nguồn tài nguyên đó là phi pháp. Các vùng biển này được
nêu đích danh là vùng Bãi Cỏ Rong (Phillipines), Tư Chính (Việt Nam) hay
Luconia (Malaysia). Đây là cơ sở để Mỹ và các nước đồng minh Australia, Pháp, Đức,
Anh triển khai các hoạt động tự do hàng hải của tàu chiến trong những tháng gần
đây.
Sự tham gia của nhiều nước trong tranh luận
công hàm không phải là sự hình thành liên minh chống lại yêu sách của Trung Quốc
mà là sự thể hiện lập trường chung về mặt pháp lý. Các vấn đề tranh chấp phải
được giải quyết dựa trên luật pháp chứ không phải mạnh ai nấy làm, đi ngược lại
nguyên tắc của Liên hợp quốc là các quốc gia đều bình đẳng.
Chính sách đơn
phương của Trung Quốc
Trung Quốc tiếp tục duy trì chính sách đơn
phương không chấp nhận thẩm quyền của Tòa, không chấp nhận phán quyết và không
thực thi phán quyết.
Nước này không chỉ tập trung các nhà nghiên cứu
để viết lập luận nhằm bác bỏ lập luận phán quyết. Trung Quốc còn đẩy mạnh cuộc
chiến pháp lý và thúc đẩy thực thi pháp luật Trung Quốc trên toàn bộ Biển Đông như
thành lập các quận hành chính, đặt tên thực thể, tên các thực vật cây cỏ, thông
qua Luật cảnh sát biển 2021…
Phán quyết buộc Trung Quốc có những điều chỉnh
khi đưa ra khái niệm Tứ Sa thay thế cho yêu sách đường 9 đoạn. Trung Quốc tiếp
tục vận dụng các quy định UNCLOS có lợi và lảng tránh các quy định bất lợi. Điều
này không đúng với tinh thần “chấp nhận cả gói - package deal” mà UNCLOS yêu cầu
các quốc gia thành viên cam kết thực hiện.
Phán quyết đã bắt đầu được các bên viện dẫn để
giải quyết những tranh chấp mới nảy sinh như vụ đá Ba Đầu tháng 2 năm nay.
Mỗi sự thay đổi cần có thời gian để đi đến nhận
thức thống nhất giữa các bên. Phán quyết đã là một phần của lịch sử không thể
chối bỏ. Nó sẽ đóng vai trò “dẫn đường” cho các nước liên quan trong cuộc đấu
tranh vì một trật tự dựa trên luật lệ chứ không phải dựa trên “sức mạnh tạo ra
công lý”.
Nguyễn Hồng Thao
==================
Đòi
chủ quyền ở Biển Đông, động cơ nơi đáy biển sâu của Trung Quốc
Đáy biển tại các vùng nước tranh chấp là nguồn
cung cấp đất hiếm cực kỳ quan trọng cho các tham vọng ....
No comments:
Post a Comment