27/07/2021
https://baotiengdan.com/2021/07/27/john-mccain-bi-mat-ten/
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/07/Ted.jpg
TNS John McCain và cựu
đại sứ Mỹ tại Hà Nội Ted Osius. Ảnh: FB tác giả
Ngay khi tôi đến Hà Nội, dòng chữ khắc về ông
John McCain trên tượng đài cạnh hồ Trúc Bạch đã được sửa lại. Khi ông McCain
thăm Việt Nam vào tháng 5/2015, tôi dẫn ông cùng một số thượng nghị sĩ khác đến
thăm tượng đài này, sau khi nó được chỉnh trang và trùng tu.
Tiền tố “tên” trước tên của ông McCain trong
dòng chữ tiếng Việt đã được thay thế bằng “phi công”. Tên của ông McCain cũng
được khắc lại đúng chính tả. Những việc sửa chữa này diễn ra thầm lặng, không
khoa trương.
Tôi được biết rằng chính ngài Phạm Quang Nghị
(khi đó là Bí thư Thành ủy Hà Nội) chỉ đạo việc sửa chữa này. Trước khi ông
McCain gặp gỡ ông Nghị, dòng chữ trên tượng đài có nội dung như sau: “NGÀY 26-10-1967 TẠI HỒ TRÚC BẠCH QUÂN VÀ DÂN
THỦ ĐÔ HÀ NỘI BẮT SỐNG TÊN JOHN SNEY MA CAN THIẾU TÁ KHÔNG QUÂN MỸ LÁI CHIẾC
MÁY BAY A4 BỊ BẮN RƠI TẠI NHÀ MÁY ĐIỆN YÊN PHỤ. ĐÂY LÀ MỘT TRONG 10 CHIẾC MÁY
BAY BỊ BẮN RƠI CÙNG NGÀY.”
Đầu năm 2015, nội dung trên tượng đài được sửa
lại thành: “NGÀY 26-10-1967, TẠI HỒ TRÚC
BẠCH QUÂN VÀ DÂN THỦ ĐÔ HÀ NỘI BẮT SỐNG PHI CÔNG JOHN SIDNEY McCAIN THIẾU TÁ
KHÔNG QUÂN THUỘC LỰC LƯỢNG HẢI QUÂN HOA KỲ ĐÃ LÁI CHIẾC MÁY BAY A4 BỊ BẮN RƠI TẠI
NHÀ MÁY ĐIỆN YÊN PHỤ. ĐÂY LÀ MỘT TRONG 10 CHIẾC MÁY BAY BỊ BẮN RƠI CÙNG NGÀY.”
Điều khác biệt là: (1) tên ông McCain đã được
viết đúng chính tả; (2) cấp bậc trong quân đội và binh chủng mà ông tham gia được
giới thiệu chính xác hơn (USNAF, chứ không phải USAF); (3) việc bỏ từ “tên” khỏi
cụm “tên phi công” khiến dòng giới thiệu trang trọng hơn, và công bằng hơn.
Trong tiếng Việt, tiền tố “tên” vốn là cách gọi
thể hiện sự khinh thường, dành cho những kẻ thù, trộm cướp, gian lận hoặc đối
tượng hiếp dâm.
Tiếng Việt có một nhóm từ phân loại bao gồm
hàm ý chỉ sự tích cực hay tiêu cực, và có thể được thêm vào hoặc lược bỏ, nhằm
thể hiện thái độ của người nói đối với đối tượng. Sau khi từ “tên” được bỏ đi,
dòng chữ trên tượng đài không còn thể hiện sự thiên kiến của người nói với nhân
vật được nhắc đến.
Những người Việt Nam cảm nhận rõ hơn về sự
khác biệt tinh tế này. Từng có một số câu chuyện đùa về những người Việt muốn lấy
lòng sếp người Pháp, bằng cách xử phạt cấp dưới là đồng hương vì họ sử dụng những
từ định danh hàm ý xúc phạm để gọi sếp người Pháp. Vì các từ này không thể dịch
ra, nên người ngoại quốc sẽ không hiểu được lý do xử phạt.
***
“Đại sứ Ted Osius đã kể một câu chuyện vô cùng ấn tượng
về cách Hoa Kỳ và Việt Nam vượt qua bi kịch chiến tranh để hướng tới xây dựng một
mối quan hệ mới lâu dài. Chồng tôi, John, đã đóng góp một phần công sức, cùng với
rất nhiều người ở Hoa Kỳ, bao gồm các nghị sĩ Dân chủ và Cộng hòa đầy nguyên tắc
ở Quốc hội, những đời tổng thống nối tiếp từ các đảng phái khác nhau, và những
lãnh đạo dân sự — bao gồm những cựu binh đầy tự hào — quyết tâm vạch một lộ
trình mới cho hai dân tộc chúng ta hướng đến tương lai, chứ không phải quá khứ.
Tôi khuyên mọi người tìm đọc quyển sách này của Ted,
như một lời kể về lịch sử uy tín cũng như hồi ức sinh động về cuộc sống của một
cựu đại sứ tại đất nước có tầm quan trọng chiến lược với Hoa Kỳ” — Bà Cindy McCain, Chủ tịch Ủy ban Tín thác của Viện McCain về
Lãnh đạo Quốc tế tại Đại học bang Arizona.
_____
Soon after I arrived in Hanoi, the text was
revised on the monument to John McCain next to Trúc Bạch Lake. When McCain
visited in May 2015, I brought him and the other senators traveling with him to
see the clean, improved monument. The Vietnamese pejorative prefix “Tên” before
McCain’s name had been replaced with “phi cong” or “pilot.” McCain’s name was
spelled correctly. The repairs had been done quietly, with no fanfare.
I learned that Phạm Quang Nghị (then Secretary
of the Hanoi Party Committee) had instructed that the changes be made. Prior to
Nghi’s meeting with McCain, the marker had read: “NGÀY 26-10-1967 TẠI HỒ TRÚC BẠCH
QUÂN VÀ DÂN THỦ ĐÔ HÀ NỘI BẮT SỐNG TÊN JOHN SNEY MA CAN THIẾU TÁ KHÔNG QUÂN MỸ
LÁI CHIẾC MÁY BAY A4 BỊ BẮN RƠI TẠI NHÀ MÁY ĐIỆN YÊN PHỤ. ĐÂY LÀ MỘT TRONG 10
CHIẾC MÁY BAY BỊ BẮN RƠI CÙNG NGÀY.”
Translated, this said: “(On 26 October 1967 at
Truc Bach Lake, Hanoi’s people and armed forces captured USAF Major John Sney
Ma Can who flew the A-4 aircraft shot down at the Yen Phu power plant. His was
one of ten planes shot down that day.”
In early 2015, it was revised to read: “NGÀY
26-10-1967, TẠI HỒ TRÚC BẠCH QUÂN VÀ DÂN THỦ ĐÔ HÀ NỘI BẮT SỐNG PHI CÔNG JOHN
SIDNEY McCAIN THIẾU TÁ KHÔNG QUÂN THUỘC LỰC LƯỢNG HẢI QUÂN HOA KỲ ĐÃ LÁI CHIẾC
MÁY BAY A4 BỊ BẮN RƠI TẠI NHÀ MÁY ĐIỆN YÊN PHỤ. ĐÂY LÀ MỘT TRONG 10 CHIẾC MÁY
BAY BỊ BẮN RƠI CÙNG NGÀY.”
Translated, this says: “On 26 October 1967 at
Trúc Bạch Lake, Hanoi’s people and armed forces captured U.S. Naval Air Force
Lieutenant Commander John Sidney McCain who flew the A-4 aircraft shot down at
the Yen Phu power plant. His was one of ten planes shot down that day.”
The differences are: (1) the correct spelling
of McCain’s name; (2) the correct identification of his rank and military
branch (USNAF, not USAF); and (3) by dropping TÊN from TÊN PHI CÔNG, which
makes the text becomes more formal and fair. TÊN is a classifier for despicable
individuals such as enemies, thieves, robbers, cheaters, and rapists.
The Vietnamese language has a group of
classifiers that have built-in positive or negative connotations, which can be
added or dropped to express the speaker’s attitude toward the subject modified
by the classifier. After TÊN was dropped, the text was no longer marred by the
speaker’s bias against the subject.
This subtle difference is relevant to a native
speaker. There are jokes about Vietnamese who tried to impress their French
bosses by punishing the Vietnamese subordinates who used derogatory classifiers
to address those same French bosses. As the classifier didn’t translate at all,
the non-native speaker finds the punishment puzzling.
𝐴𝑚𝑏𝑎𝑠𝑠𝑎𝑑𝑜𝑟 𝑇𝑒𝑑 𝑂𝑠𝑖𝑢𝑠 𝑡𝑒𝑙𝑙𝑠 𝑎 𝑟𝑒𝑚𝑎𝑟𝑘𝑎𝑏𝑙𝑒 𝑠𝑡𝑜𝑟𝑦 𝑜𝑓 ℎ𝑜𝑤 𝑡ℎ𝑒 𝑈𝑛𝑖𝑡𝑒𝑑 𝑆𝑡𝑎𝑡𝑒𝑠 𝑎𝑛𝑑 𝑉𝑖𝑒𝑡𝑛𝑎𝑚 𝑜𝑣𝑒𝑟𝑐𝑎𝑚𝑒 𝑡ℎ𝑒 𝑡𝑟𝑎𝑔𝑒𝑑𝑦 𝑜𝑓 𝑤𝑎𝑟 𝑡𝑜 𝑏𝑢𝑖𝑙𝑑 𝑎𝑛 𝑒𝑛𝑑𝑢𝑟𝑖𝑛𝑔 𝑛𝑒𝑤 𝑟𝑒𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛𝑠ℎ𝑖𝑝. 𝑀𝑦 ℎ𝑢𝑠𝑏𝑎𝑛𝑑 𝐽𝑜ℎ𝑛 𝑝𝑙𝑎𝑦𝑒𝑑 𝑎 𝑝𝑎𝑟𝑡, 𝑎𝑙𝑜𝑛𝑔 𝑤𝑖𝑡ℎ 𝑠𝑜 𝑚𝑎𝑛𝑦 𝐴𝑚𝑒𝑟𝑖𝑐𝑎𝑛𝑠, 𝑖𝑛𝑐𝑙𝑢𝑑𝑖𝑛𝑔 𝑝𝑟𝑖𝑛𝑐𝑖𝑝𝑙𝑒𝑑 𝐷𝑒𝑚𝑜𝑐𝑟𝑎𝑡𝑠 𝑎𝑛𝑑 𝑅𝑒𝑝𝑢𝑏𝑙𝑖𝑐𝑎𝑛𝑠 𝑖𝑛 𝐶𝑜𝑛𝑔𝑟𝑒𝑠𝑠, 𝑠𝑢𝑐𝑐𝑒𝑠𝑠𝑖𝑣𝑒 𝑈.𝑆. 𝑝𝑟𝑒𝑠𝑖𝑑𝑒𝑛𝑡𝑠 𝑜𝑓 𝑑𝑖𝑓𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑡 𝑝𝑜𝑙𝑖𝑡𝑖𝑐𝑎𝑙 𝑝𝑎𝑟𝑡𝑖𝑒𝑠, 𝑎𝑛𝑑 𝑐𝑖𝑣𝑖𝑐 𝑙𝑒𝑎𝑑𝑒𝑟𝑠 — 𝑖𝑛𝑐𝑙𝑢𝑑𝑖𝑛𝑔 𝑝𝑟𝑜𝑢𝑑 𝑣𝑒𝑡𝑒𝑟𝑎𝑛𝑠 — 𝑑𝑒𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑒𝑑 𝑡𝑜 𝑐ℎ𝑎𝑟𝑡 𝑎 𝑛𝑒𝑤 𝑐𝑜𝑢𝑟𝑠𝑒 𝑓𝑜𝑟 𝑜𝑢𝑟 𝑝𝑒𝑜𝑝𝑙𝑒𝑠 𝑡ℎ𝑎𝑡 𝑖𝑠 𝑎𝑏𝑜𝑢𝑡 𝑡ℎ𝑒 𝑓𝑢𝑡𝑢𝑟𝑒, 𝑛𝑜𝑡 𝑡ℎ𝑒 𝑝𝑎𝑠𝑡.
𝐼 𝑟𝑒𝑐𝑜𝑚𝑚𝑒𝑛𝑑 𝑇𝑒𝑑’𝑠 𝑏𝑜𝑜𝑘 𝑎𝑠 𝑏𝑜𝑡ℎ 𝑎𝑛 𝑎𝑢𝑡ℎ𝑜𝑟𝑖𝑡𝑎𝑡𝑖𝑣𝑒 ℎ𝑖𝑠𝑡𝑜𝑟𝑦 𝑎𝑛𝑑 𝑎 𝑐𝑜𝑙𝑜𝑟𝑓𝑢𝑙 𝑎𝑐𝑐𝑜𝑢𝑛𝑡 𝑜𝑓 𝑎𝑛 𝑎𝑚𝑏𝑎𝑠𝑠𝑎𝑑𝑜𝑟’𝑠 𝑙𝑖𝑓𝑒 𝑖𝑛 𝑎 𝑐𝑜𝑢𝑛𝑡𝑟𝑦 𝑜𝑓 𝑠𝑡𝑟𝑎𝑡𝑒𝑔𝑖𝑐 𝑖𝑚𝑝𝑜𝑟𝑡𝑎𝑛𝑐𝑒 𝑡𝑜 𝑡ℎ𝑒 𝑈𝑛𝑖𝑡𝑒𝑑 𝑆𝑡𝑎𝑡𝑒𝑠. – 𝐂𝐢𝐧𝐝𝐲 𝐌𝐜𝐂𝐚𝐢𝐧, 𝐂𝐡𝐚𝐢𝐫 𝐨𝐟 𝐭𝐡𝐞 𝐁𝐨𝐚𝐫𝐝 𝐨𝐟 𝐓𝐫𝐮𝐬𝐭𝐞𝐞𝐬 𝐨𝐟 𝐭𝐡𝐞 𝐌𝐜𝐂𝐚𝐢𝐧 𝐈𝐧𝐬𝐭𝐢𝐭𝐮𝐭𝐞 𝐟𝐨𝐫 𝐈𝐧𝐭𝐞𝐫𝐧𝐚𝐭𝐢𝐨𝐧𝐚𝐥 𝐋𝐞𝐚𝐝𝐞𝐫𝐬𝐡𝐢𝐩 𝐚𝐭 𝐀𝐫𝐢𝐳𝐨𝐧𝐚 𝐒𝐭𝐚𝐭𝐞 𝐔𝐧𝐢𝐯𝐞𝐫𝐬𝐢𝐭𝐲.
_____
*Ghi chú: Tiêu
đề do Tiếng Dân đặt.
No comments:
Post a Comment