Posted on November 23, 2019 by Editor
Viết
bài này tôi muốn nhắm chính tới những người sống ở Mỹ, nói chung ngoài Việt Nam
và không có trở ngại khi đọc/nghe tiếng Anh
Truyền
thông dại chúng. Nguồn: Media Beat
Thông tin ở Mỹ đến từ những nguồn:
1. Truyền thông dòng chính (mainstream media)
Truyền
thông Mỹ: từ tả đên hữu. Copyright Ad Fontes Media Inc.
Ở Mỹ có 6 hãng truyền thông lớn: Comcast
(NBC, MSNBC), The Walt Disney (ABC), News Corporation (Fox News), WarnerMedia
(CNN, CW), CBS (CBS, CW joint with WarnerMedia), Viacom (MTV). Đây là nhưng đại
công ty, hầu hết nằm trong 500 công ty lớn nhất nước Mỹ. Thí dụ Comcast có giá
trị trên thị trường chứng khoán là 203 Bil.
Một bản tin thường có hai phần: A) tin tức
(news, facts) và B) bình luận/ý kiến (opinions). Ký giả, người phỏng vấn, thông
tín viên (anchors)… nói chung ai cũng có một khuynh hướng chính trị riêng, do
đó sự thiên vị nếu có cũng là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, sự thiên vị thường chỉ
qua hai khía canh: qua việc loan truyền những tin tức hay không tùy theo loại
tin tức mình muốn khán thính giả chú ý và qua phần bình luận/ý kiến. Ít khi nào
họ dám bịa đặt tin tức A), vì sẽ đối đấu với sự kiện cáo và đánh giá của các cơ
quan độc lập của người tiêu thụ. Bị thưa kiện là điều mà các công ty lớn hết sức
tránh.
Khi nào đồng ý một tin tức đã loan là sai lạc,
họ thường phải xin lỗi, đính chính và có những quyết định chế tài với những người
làm việc dính líu vào đó.
Một hãng truyền thông lớn, ngoài khuynh hướng
chính trị chính, họ hay có hướng khuynh hướng phụ để làm nổi bật và có sự so
sánh ý kiến/bình luận. CNN thiên tả nhưng có cả Paris Dennard, Kayleigh McEnany
thậm chí Kellyanne Conway cũng từng ăn lương CNN. Fox News thiên hữu thì có
Megyn Kelly bầu cho cả Dân chủ lẫn Cộng Hòa.
Báo
chí (báo giấy, báo mạng) dòng chính như Washington Post hay New York Times cũng
hoạt động như những đại công ty bạc tỉ. Hai tờ bào này đã đoạt được nhiều giải
thưởng Pulitzer Prize về nghề báo (journalism) nhất trong các báo chí ở Mỹ. Nhiều người “yêu Trump nồng nhiệt” theo ông
ta tẩy chay hai báo này là tự bịt mắt trước những nguồn tin và bình luận quan
trọng.
2. Truyền thông dòng phụ (alternative
media)
Truyền
thông Mỹ với đề nghị. Nguồn:
Truyền thông dòng phụ (Alternative media) (a) thì
là những công ty truyền thông nhỏ, có một số khán thính giả nào đó và không cần
mở rộng nhóm này (base). Vài công ty chỉ có 1, 2 người điều khiển. Họ có thế
loan tin rất bừa bãi, xuyên tạc, khó kiện tụng họ vì nhiều khi họ không có tài
sản đề tịch thu. Thí dụ như The Daily Caller, một truyền thông cực hữu của một
cựu nhân viên của Fox News Carlson và Patel lập ra. Họ có tiếng về loan truyền
những video, tin tức ngụy tạo. One American News Network (OANN) cũng nổi tiếng
tương tự.
Ngoài ra còn một số công ty truyền thông có một
nghị trình (agenda) chính trị riêng, như The Epoch Times (Đại Kỷ Nguyên), hay
The Washington Times (báo của nhóm Unification Movement, với giáo chủ Sun Myung
Moon)
3. Mạng xã hội (social media – Facebook,
Twitter…)
Nguồn:
medium.com
Bên cạnh công dụng giải trí và tương tác với
xã hội, đây là nguốn gốc của nhiều tin bịa đặt và xuyên tạc nhất. Đại công ty
Facebook có những thuật toán (algorithms) dựa vào những gì chúng ta hay xem mà
biết được sở thích, khuynh hướng chính trị, xã hội v.v.. và họ sẽ đưa chúng ta
đến trang liên hệ.
Khi việc bài Hồi giáo lên cao năm 2016-2017,
bản thân tôi đã nhận có khi hai ba lần trong 1 ngày, những email hay qua mạng
xã hội về những chuyện như thị trưởng Dorval ở Qubec, Canada (hay một thành phố
bên Bỉ trong một phiên bản khác) viết thư cho phụ huynh học sinh theo Hồi giáo
về chuyện bán thịt heo trong căng tin của trường học. Chuyện cựu tổng thống
Obama sinh ngoài nước Mỹ (birther movement) hay là theo Hồi giáo cũng loan truyền
mạnh mẽ bắt đầu từ truyền thông dòng phụ sau dó qua mạng xã hội, mà cho tới nay
còn rất nhiều người tin.
Có thể kể thêm về nguồn trong phần 3) này: bạn
bè, trường học, chỗ làm việc…
Vậy trong thời đại ngày nay, vấn đề lớn
nhất không phải là thiếu thông tin mà là làm sao tìm được thông tin thật trong
tình trạng tin thật tin giả trộn lẫn.
Tôi có vài đề nghị:
1. Khi
nghe/ đọc một nguồn tin nào trên truyền thông dòng phụ, phải cực kỳ cẩn thận. Nếu
các nguồn tin dòng chính (mainstream media) hoàn toàn không loan tin thì có lẽ
99% đây là tin thất thiệt.
2. Khi
đọc tin trên một nguồn nào đó trên truyền thông dòng chính (Fox News, CNN…) nên
xem cả phần loan tin của truyền thông dòng chính với khuynh hướng đối lập. Nếu
họ (truyền thông dòng chính với khuynh hướng đối lập) không đề cập hay không phản
bác thì tin nay có thế tin được. Và cần đọc nhiều nguồn khác để xem, hiểu rõ
hơn.
3. Khi
đọc một bài báo, hay nghe một clip video, phải phân biệt phần nào là tin tức phần
nào là bình luận. Trộn tất cả thành sự kiện (facts) là ta tự vào mê hồn trận
thông tin, sống trong ghetto tự tạo ra.
4. Nên
tìm đến thông tin thay vì chỉ để thông tin tìm đến mình. Nên xem tin tức trên
truyền thông với nhiều khuynh hướng khác.
5. Ngoài
ra, các bạn có thể kiểm chứng chéo với các nguồn khá đứng đắn và độc lập sau:
·
FactCheck.org (tống quát)
·
https://www.washingtonpost.com/news/fact-checker/ (của
báo The Washington Post)
·
https://mediabiasfactcheck.com (check tính chính xác
và thiên vị của nguồn)
·
Snopes.com (về những truyền thuyết cũ)
·
TruthOrFiction.com (cũng về những truyền thuyết cũ)
·
PolitiFact.com (về phát biểu của chính trị gia)
·
https://www.realclearpolitics.com/ (kiểm soát các nguồn
fact checking)
11/2019
Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ
DCVOnline.net”
Nguồn: Bài và Chú thích
của Liem Mai, “Tìm hiểu thông tin ngày nay”, Facebook, 23/11/2019.
DCVOnline minh họa và phụ chú.
DCVOnline (a): Đoc thêm: Alternative and Mainstream Media
--------------------------
Chú thích:
1. Với
các bạn sống ở nước ngoài và có trở ngại về ngôn ngữ, các bạn có thể theo dõi
VOA, BBC hay báo Người Việt (một trong những báo chí hải ngoại tôi đánh giá cao
về tình chuyên môn (professionalism)).
2. Với
các bạn trong nước, ráng tìm cách vượt tường lửa. Những tin tức của Đại Kỷ
Nguyên, trithucvn.com … độ khả tín về thông tin, nhất là thông
tin chính trị, rất thấp.
No comments:
Post a Comment