Quách Hạo Nhiên
12/11/2019
Những điều không mới
Những ngày đầu năm học mới 2019-2020, báo Tuổi Trẻ
có thực hiện bài phỏng vấn ông Phùng Xuân Nhạ - Bộ trưởng
Bộ giáo dục và Đào tạo. Bài báo có tựa đề: “Bộ trưởng Bộ giáo dục –
đào tạo: năm học mới ưu tiên “dạy người” [1]. Trước
hết, xin được nói ngay là tôi không có ý bắt bẽ câu chữ mà rất chia sẻ với vị
“tổng tư lệnh” ngành giáo dục về “thông điệp” của ông bằng tinh thần và cái
nhìn tích cực nhất. Nghĩa là, tôi hiểu ý của ông Bộ trưởng muốn nói rằng, nhiệm
vụ quan trọng nhất của toàn ngành giáo dục trong năm học này là phải ưu tiên việc
“dạy cho học sinh làm người” hay chính xác hơn nữa là “dạy cho thế hệ trẻ Việt
Nam Nên Người”, thành những con người đàng hoàng, tử tế… (chứ không như những
gì tôi biết thì ngay sau đó cộng đồng mạng cũng đang phân tích và diễn giải
theo hướng hài hước và tếu táo: “ông Bộ trưởng nói năm nay“ưu tiên dạy
người” vậy những năm trước đây ngành giáo dục ưu tiên dạy ai, chẳng lẽ không phải
người”).
Tuy vậy, như ông bà ta thường nói “danh có
chính thì ngôn mới thuận”, hay nói khác đi, ngôn ngữ là sự phóng chiếu,
phản ánh tư duy và nhận thức của mỗi cá về một vấn đề nào đó. Thế nên, sau khi
đọc đi đọc lại bài trả lời phỏng vấn của ông Bộ trưởng không hiểu sao tôi lại
thấy hoang mang hơn cho cái sứ mệnh “trồng người” của ngành giáo dục hiện nay
(và có lẽ sẽ còn kéo dài trong tương lai)?
Tôi hoang mang vì những điều ông Bộ trưởng nói tuy
không hẳn là sai nhưng với tôi đó vẫn là cách nói chung chung về một vấn đề
hoàn toàn chẳng có gì mới mẽ. Nếu tôi nhớ không lầm thì vấn đề ưu tiên dạy làm
người cho thế hệ trẻ đã được rất nhiều các nhà giáo, nhà văn hóa tâm huyết đã
đau đáu và trăn trở cũng như nhiều lần lên tiếng cảnh báo cách nay cũng có hơn
30 năm. Trong tư cách của một Bộ trưởng – “tổng tư lệnh” của toàn ngành giáo dục,
tôi nghĩ GS-TS Phùng Xuân Nhạ hẳn cũng đã từng nghe phát biểu rất chân thành,
thẳng thắn và nổi tiếng của cố Giáo sư Hoàng Tụy – một nhà giáo đáng kính vừa mới
tạ thế cách đây không lâu – rằng: “Giáo dục Việt Nam đang đi lạc đường!” [2].
Cách nói “lạc đường” này của cố Giáo sư Hoàng Tụy theo tôi hiểu
cũng bao hàm vấn đề “dạy làm người” mà ông Bộ trưởng đã nói ở trên. Nghĩa là,
thời gian qua nền giáo dục nước nhà đã thay vì chú trọng đến việc dạy cho thế hệ
trẻ những giá trị làm người cốt lõi và mang tính phổ quát nhất của nhân loại chỉ
chăm chăm hướng đến việc nhồi nhét kiến thức một chiều; hoặc không thì chỉ hướng
đến việc thi cử và báo cáo thành tích về trên…Và tiếc thay sự cảnh báo này của
cố Giáo sư Hoàng Tụy và rất nhiều người nữa từ đó đến nay dường như rất ít được
“những người có trách nhiệm” chân thành lắng nghe để điều chỉnh, thay đổi dù rằng
trong nhiều năm qua Nhà nước đã bỏ ra rất nhiều kinh phí cho các đề án, dự án
nhằm “đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục…”
Ai sẽ là người tiên phong hành động?
Trong bài trả lời phỏng vấn của mình, ông Bộ trưởng
có nhắc lại và đặc biệt nhấn mạnh đến quan điểm giáo dục “toàn diện”, “vừa
giỏi vừa ngoan”, “vừa hồng vừa chuyên” cho thế hệ trẻ… Những
điều này, theo ông đang được những người tổ chức xây dựng và biên soạn chương
và sách giáo khoa mới quán triệt, vận dụng và sẽ triển khai đại trà trong thời
gian tới:
“Chương trình giáo dục phổ thông mới nhấn mạnh mục
tiêu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Mọi môn học, hoạt động giáo dục
trong chương trình mới, ở các mức độ khác nhau đều có nhiệm vụ phát triển năng
lực, bồi đắp tâm hồn, giá trị sống cho học sinh thông qua nội dung và phương
pháp giáo dục truyền cảm hứng, tạo động lực để học sinh "học qua làm"
mà phát triển phẩm chất, năng lực”.
Ngoài ra, ông Bộ trưởng cũng không quên đặt vấn đề “nêu
gương của đội ngũ thầy cô giáo”, đặc biệt là “vai trò của
các hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên tư vấn tâm lý, cán bộ Đoàn, Hội,
Đội có vị trí then chốt” như một giải pháp nhằm hiện thực hóa nhiệm vụ
dạy làm người của toàn ngành giáo dục trong năm học này.
Những điều ông Bộ trưởng nói quả rất hay nhưng rất
tiếc tôi phải nói rằng tất cả vẫn chỉ là lý thuyết suông mà thôi. Hay nói khác
đi, nghe ông Bộ trưởng nói, tôi chỉ thấy băn khoăn và tự hỏi trong điều kiện và
bối cảnh của ngành giáo dục Việt Nam hiện nay ai sẽ là người tiên phong hành động
nhằm cụ thể hóa vấn đề này? Quan trọng hơn nữa là sẽ bắt đầu từ đâu và như thế
nào để mang lại kết quả cao nhất?
Bằng trải nghiệm và sự quan sát của cá nhân về những
gì đã và đang xảy ra trong ngành giáo dục nhiều năm qua, tôi rất đồng cảm và
chia sẻ quan điểm của nhiều nhà giáo, nhà văn hóa tâm huyết, rằng giáo dục Việt Nam để không
còn “lạc đường” (như cách nói của cố Giáo sư Hoàng Tụy ở trên) nữa thì nhất định
phải dũng cảm “dỡ ra” để “làm lại”. Đặc biệt là phải xuất phát từ điểm mấu
chốt nhất đó là thay đổi tư duy về các vấn đề liên quan đến BỘ MÁY LÃNH ĐẠO VÀ
QUẢN LÝ các cấp trong toàn ngành giáo dục. Cụ thể hơn là cần có sự đột phá
trong VẤN ĐỀ LỰA CHỌN CON NGƯỜI để giao trọng trách tổ chức và điều hành nhằm cụ
thể hóa những chủ trương chính sách giáo dục của Nhà nước. Những con người được
lựa chọn nhất định ngoài năng lực về chuyên môn thì SỰ TRUNG THỰC VÀ LÒNG TỰ TRỌNG
– những phẩm chất hàng đầu có tính phổ quát trong đạo lý làm người – phải là
tiêu chí quan trọng nhất.
Có một logic thông thường và cũng là một quy luật không
thể chối cãi là chúng ta không thể “cho”, không thể dạy người khác những gì mà
mình không có.
Một nền giáo dục mà sinh viên sư phạm khi ra trường
muốn được hành nghề phải lót tay, chung chi…
Một nền giáo dục bị chi phối bởi căn bệnh phong trào
và thành tích năm này qua năm khác;
Một nền giáo dục mà các thầy cô giáo muốn đủ điều kiện
để “thăng hạng” phải đi “mua chứng chỉ ngoại ngữ” trong sự dối trá vì những quy
định trên trời của người làm chính sách từ phòng lạnh…
Một nền giáo dục mà những người đứng đầu và chịu
trách nhiệm tổ chức thi cử nhưng đã vì tiền mà sẵn sàng thay đổi kết quả sao
cho có lợi cho con em mình;
Một nền giáo dục mà thầy đánh trò, trò đánh thầy, phụ
huynh xông vào trường nhục mạ, xúc phạm thậm chí hành hung giáo viên…
Một nền giáo dục mà một vị Thứ trưởng một ngày nọ đến
văn phòng làm việc rồi không hiểu sao lại “rơi tự do” từ tầng 8 xuống đất chết
không một lời trăn trối nhưng tuyệt đại đa số dân chúng chẳng ai biết được
nguyên nhân chính xác là gì…
Một nền giáo dục mà bằng Thạc sĩ, Tiến sĩ…được ngã
giá và mua bán theo “đúng quy trình”…
Một nền giáo dục mà những kẻ bán phá giá tri thức
trên giảng đường cũng được gọi là Giáo sư; hay một nền giáo dục mà nạn “đạo
văn” hoành hành đến nỗi một ông GSTS bị phát hiện gian dối trong nghiên cứu
khoa học trong suốt một thời gian dài (trở thành “vụ án thế kỷ”) nhưng vẫn hoàn
toàn bế tắc trong khâu xử lý… thì có phải nền giáo dục ấy đang cố tình chà đạp,
coi thường, rẻ rúng sự trung thực và lòng tự trọng của con người hay không?
Một nền giáo dục bầy hầy, tan hoang, nát bét như vậy
thì có gì mà tự hào về “những thành tựu vượt bật”. Và thay vì tự hào, tự sướng
như thế sao không chân thành tự vấn xem còn có mấy ai trong bộ máy giáo dục hiện
nay (từ những người lãnh đạo, quản lý cao nhất đến các thầy cô giáo trực tiếp đứng
lớp…) đủ trong sạch để “nêu gương” trước những mầm xanh của đất
nước? Ai có thể dõng dạc, đường hoàng nói với thế hệ trẻ hôm nay về những bài học
làm người đặc biệt là về LÒNG TỰ TRỌNG VÀ SỰ TRUNG THỰC trong cuộc sống mà sau
đó không phải xấu hổ khi đối diện với LƯƠNG TÂM mình?
Thay lời kết
Người xưa nói, “nhân vô thập toàn”, điều
này có nghĩa là không ai “toàn diện” về mọi mặt vì đơn giản tất
cả là con người chứ không phải “thần thánh”. Và cho dù có hấp thu, thụ hưởng bất
kỳ một chương trình giáo dục nào đi nữa thì sau đó vẫn cứ là con người
không toàn diện.
Một nền giáo dục mà ở đó những người đang được giao
trọng trách “trồng người” khác nhưng trên thực tế chính những
con người ấy tự “trồng mình” còn chưa/không xong nhưng lại ôm đồm và tham vọng
biến thế hệ trẻ Việt Nam trong tương lai thành “thần thánh” thì có ảo tưởng và
trái khoái lắm không?
Liệu chúng ta sẽ hi vọng gì về khả năng thành công với
cái “dự án” “dạy làm người” nhất là với quan điểm và cách tiếp cận vấn đề này của
ông Bộ trưởng hay cụ thể hơn là nguyên cái đề án “đổi mới căn bản và
toàn diện nền giáo dục nước nhà” đã và đang được triển khai bởi những
con người cũ? Tại sao ông Bộ trưởng và những người có trách nhiệm trong bộ máy
điều hành, chỉ đạo không tiếp cận vấn đề dựa trên thực tế những tồn tại và bất
cập của ngành giáo dục hiện nay để có những bước đi phù hợp và hiệu quả nhất?
Hay nói khác đi, tại sao “thế giới người lớn” hôm nay không thể hiện sự trung
thực của bản thân qua những việc làm cụ thể để thế hệ trẻ được tận mắt chứng kiến
thay vì cứ hô hào, nói về những điều to tát, lớn lao trong khi bản thân lại thiếu
hụt hay thậm chí là hoàn toàn không có?
Các vị đã và đang phá nát nền giáo dục
này, đã và đang làm cho nền văn hóa của dân tộc này suy đồi đến tận đáy rồi, tay
đã nhúng chàm quá nhiều lần rồi mà vẫn chưa chịu tỉnh thức sao? Bao giờ thì các
vị mới chịu quay đầu và sám hối đây?
------
Nguồn tham khảo:
[1]: “Bộ trưởng Bộ giáo dục – đào tạo: năm học
mới ưu tiên “dạy người”. https://tuoitre.vn/bo-truong-gd-dt-nam-hoc-moi-uu-tien-day-nguoi-20190903215410621.htm
[2]: “Giáo dục Việt Nam đang đi lạc đường”. https://tuoitre.vn/giao-duc-dang-di-lac-duong-513748.htm
No comments:
Post a Comment