Lao
Ta (Tạ Duy Anh)
CẦU
LỜI NÓI THẲNG
(Nhân
vụ báo Phú Thọ (và một vài báo khác a dua theo) quy kết những người góp ý kiến
là phản động, xin đăng lại.)
https://www.facebook.com/photo/?fbid=10235791042934129&set=a.10213683197371807
-------------------
Đọc
lịch sử, thấy có điều này: Từ khi quốc gia độc lập với phương Bắc, triều đại
phong kiến nào cũng không nhiều thì ít, đều có ban chiếu CẦU LỜI NÓI THẲNG.
Ngay như triều nhà Hồ, vốn vẫn bị chính sử coi là “ngụy”, là tiếm ngôi, nhưng
khi lên làm vua, Hồ Hán Thương cũng không quên xuống chiếu cầu lời nói thẳng.
Kỉ
lục về cầu lời nói thẳng, có lẽ thuộc về triều Hậu Lê. Chỉ riêng thời Lê Thái
Tông, ở ngôi 9 năm, hầu như năm nào cũng xuống chiếu cầu mong các đại thần chỉ
cho ông lầm lỗi, kém cỏi chỗ nào để sửa mình.
Sang
thời Lê Nhân Tông, lên ngôi lúc 2 tuổi, nhiếp chính là Hoàng thái hậu Nguyễn Thị
Anh, người vẫn nằm trong nghi án giết hại công thần, thế mà cũng không dưới vài
lần nhân danh vua xuống chiếu cầu xin được nghe lời nói thẳng, nói thật, để tu
thân, trị quốc, đặng có thể an dân.
Tất
cả đều bằng những lời lẽ thống thiết.
Nhưng vị
vua cầu thị nhất có lẽ là Lê Thánh Tông. Hãy thử đọc lại một vài lời dụ của ông
với các quan đại thần.
Dụ
các quan tể thần và kinh diên:
“Nay
bọn Lê cảnh Huy, Nguyễn Như Đổ, Phạm Du, khi bàn luận ở triều đình, hay lúc quyết
định việc chính trị đều chỉ a dua lấy lòng, hoặc ngậm miệng không nói thì dù có
lỗi nhỏ mà khép vào pháp luật cũng đáng; còn như bọn Nguyễn Mậu, Nguyễn Vĩnh
Tích, Nguyễn Trạc, Nguyễn Thiện biết lo vua, yêu nước, gặp việc nói hết, thì dù
có lỗi lầm mà được khoan thứ cũng là phải. Mới rồi, Nguyễn Mậu nói việc không
đúng mà không bị buộc tội, đó là trẫm báo đền cái đức hay nói (thẳng) của Nguyễn
Mậu đó”.
Quốc
tử giám tế tửu kiêm Văn minh điện đại học sỹ Nguyễn Bá Ký có lần dâng sớ thẳng
thừng chê Lê Thánh Tông khi làm văn không chú ý tới kinh, sử, Lê Thánh Tông có
dụ rằng:
“Trẫm
vừa xem hết tờ sớ, ngươi bảo là trẫm không chú ý kinh, sử, lại chuộng lối học
phù hoa, vô dụng, chỉ ý ở ngoài mây khói (…) Ta tự xét mình, xét lời ngươi nói
thì trong bốn chữ “phù hoa vô dụng” kia, thực đã gồm cả lòng trung rồi, thế mà
ta lại làm văn bia biện lại, thì ta thực có lỗi. Lúc ấy ngươi đã thực lòng can
ngăn, chẳng vì thế mà giữ ý”.
Khi
Nguyễn Bá Ký chết, Lê Thánh Tông sai Tư lễ giám quan Phạm Hổ đem sắc đến dụ rằng:
“Ngươi
thờ vua trung thành, giữ mình chính trực, sớm tối ở bên ta, nay được 6 năm, lúc
thoi thóp rồi mà lòng trung vẫn chưa thôi”.
Trong
38 năm ở ngôi vua, rất nhiều lần Lê Thánh Tông ban riêng bạc nén (có lúc lên tới
10 lạng) cho người dám nói thẳng với ông, hoặc can ngăn ông làm những việc
không phải, luôn kèm theo lời dụ: “ĐỪNG QUÊN NÓI THẲNG VỚI TRẪM”.
Thứ
mà Lê Thánh Tông ghét nhất là thói xu nịnh. Ngài từng mắng một quan đại thần
quen xu nịnh là “Con lang già giẫm yếm xéo đuôi, liếm trôn, hút mủ…”
Xem
thế đủ thấy lời nói thẳng, cùng với đó là người dám nói thẳng quý hiếm và quan
trọng biết nhường nào, đến việc an nguy, hưng thịnh của của xã tắc.
Xét
kỹ: Triều đình nào mà nhung nhúc kẻ a dua, chỉ quen nhắc lại lời chủ, trong khi
người chính trực dám nói thẳng thì hoặc bỏ về núi trí sĩ, hoặc bị coi là phá hoại,
nặng hơn thì tống vào ngục thất... triều đại đó đã mục nát từ xương tủy rồi, chỉ
còn chờ ngày cáo chung để nhận những lời nguyền rủa nữa thôi.
.
No comments:
Post a Comment