EU-Việt
Nam vượt bão thuế quan Mỹ qua Hiệp định Thương mại Tự do EVFTA ?
Thu
Hằng - RFI
Đăng
ngày: 11/08/2025 - 07:29
Ngày
01/08/2025, cùng ngày Mỹ công bố mức thuế đối ứng đối với 69 quốc gia và vùng
lãnh thổ, Việt Nam và Liên Hiệp Châu Âu kỷ niệm tròn 5 năm Hiệp định Tự do
Thương mại - EVFTA - có hiệu lực. Hoa Kỳ luôn là thị trường lớn nhất cho cả hai
bên, nhưng những mức thuế quan do tổng thống Donald Trump áp đặt buộc các đối
tác, trong đó có Việt Nam và Liên Hiệp Châu Âu, phải đa dạng hóa thị trường, giảm
bớt phụ thuộc xuất khẩu sang Mỹ.
HÌNH
:
Ông
Jean-Jacques Bouflet, phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam
(EuroCham), phát biểu tại lễ ra mắt Sách Trắng 2025 với chủ đề "Cải cách
thủ tục hành chính và chuyển đổi kép: Hiện thực hóa nền kinh tế xanh và bền vững",
tại Hà Nội, Việt Nam, ngày 11/04/2025. © EuroCham
Mức
thuế đối ứng áp dụng cho Việt Nam, từ 46% xuống còn 20%, đã có hiệu lực từ ngày
07/08. Theo tính toán của nhóm nghiên cứu Ban Tài Khoản Quốc Gia, được ông Lê
Trung Hiếu, phó cục trưởng Cục Thống Kê (Bộ Tài Chính) trích dẫn (1), mức thuế
20% này sẽ tác động làm giảm 11-12 tỷ đô la trị giá hàng xuất khẩu vào Mỹ
(tương đương khoảng 9-10% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa).
Mỹ
vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Điều này được tái khẳng định
qua số liệu thống kê hải quan Mỹ trong 5 tháng đầu năm 2025 : Trao đổi thương mại
song phương đạt 77,4 tỷ đô la, tăng 36,5% so với cùng kỳ năm 2024. Đối với Liên
Hiệp Châu Âu, Việt Nam là đối tác thương mại hàng đầu ở ASEAN và là đối tác đứng
thứ 16 trên toàn cầu, với tổng kim ngạch thương mại song phương tích lũy gần
300 tỷ đô la trong 5 năm hiệp định EVFTA có hiệu lực (2).
Cùng
chịu sức ép về thuế quan của Mỹ, Liên Hiệp Châu Âu và Việt Nam có thể tận dụng
Hiệp định Thương mại Tự do - EVFTA như thế nào ? Ông Jean-Jacques Bouflet, phó
chủ tịch Phòng Thương mại châu Âu tại Việt Nam - EuroCham, trả lời phỏng vấn
RFI Tiếng Việt ngày 08/08/2025.
HÌNH
:
Hiệp
hội Doanh nghiệp châu Âu (EuroCham) tại Việt Nam công bố Sách Trắng 2025. Từ
trái sang phải : ông Jean-Jacques Bouflet, phó chủ tịch EuroCham, đại sứ Liên
Hiệp Châu Âu tại Việt Nam Julien Guerrier, chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert (thứ
4 ), Hà Nội, ngày 11/04/2025. © EuroCham Việt Nam
*
RFI
: Bộ Công Thương Việt Nam đã công bố mức thuế 20% mà Hoa Kỳ áp dụng đối
với hàng hóa Việt Nam. Xin ông cho biết phản ứng của EuroCham và các thành viên
? Liệu đây có phải là một bất lợi cho Việt Nam, trong bối cảnh cạnh tranh với
các nước láng giềng ASEAN (chịu mức thuế 19%) đang rất căng thẳng ?
Jean-Jacques
Bouflet : Đúng
là có phần nhẹ nhõm vì mức thuế đó xa với mức 46% được công bố ban đầu. Nhưng
rõ ràng đây là một bất lợi. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất, đó là mức độ cạnh
tranh tương đối với các nước láng giềng trong khu vực. Chênh lệch 20%, 19%,
không thực sự đáng kể, và tôi nghĩ Việt Nam có nhiều biên độ cạnh tranh và năng
suất cho phép vượt qua bất lợi này. Dù sao thì đó vẫn là một bất lợi, nhưng tôi
không nghĩ là sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho xuất khẩu, trong khi mức thuế
46% có lẽ sẽ gây bất lợi lớn cho hoạt động sản xuất. Tôi nghĩ là Việt Nam sẽ có
thể đối phó được.
Đọc
thêm :
Việt
Nam sẵn sàng nhập thêm nông sản Mỹ để đối phó với chính sách thuế quan mới của
TT Trump
RFI : Tháng
04, khi tổng thống Mỹ thông báo mức thuế đối ứng 46% đối với Việt Nam, EuroCham
tiến hành một cuộc thăm dò, theo đó 25% các công ty châu Âu hoạt động tại Việt
Nam cảm thấy hoạt động kinh doanh của họ bị đe dọa và 20% dự đoán doanh thu sẽ
giảm. Mức thuế hiện tại là 20% sẽ tác động đến các doanh nghiệp này như thế nào
?
Jean-Jacques
Bouflet : Đúng
vậy. Mức thuế 46% sẽ rất khó khăn. 20% thì khả thi. Tuy nhiên, tôi muốn lưu ý
là có hai mức thuế khác nhau. Mức thuế 20% được áp dụng cho các sản phẩm có nguồn
gốc Việt Nam. Ngoài ra còn có mức thuế 40% nổi tiếng, mà Mỹ gọi là “trung chuyển”
(transshipment).
Theo
thuật ngữ hải quan Hoa Kỳ, “trung chuyển” không chỉ đơn giản là dỡ hàng từ một
phương tiện vận chuyển hay từ một hình thức vận chuyển này sang một phương tiện
hoặc hình thức vận chuyển khác, mà chủ yếu là sự thay đổi nguồn gốc ở nước cuối
cùng. Nói cách khác, nếu quyết định đánh thuế hàng “trung chuyển” được sử dụng
để áp đặt một hàm lượng nội địa tối thiểu đáng kể, thì có nghĩa là để ngăn chặn
nhập khẩu nguyên liệu từ các nước thứ ba, ý tôi muốn nói ở đây là Trung Quốc chẳng
hạn.
Việc
này có lẽ sẽ là một vấn đề lớn đối với phần lớn lĩnh vực sản xuất của Việt Nam.
Tôi lấy ví dụ về ngành dệt may ở Việt Nam, một phần rất lớn vải vóc là được nhập
khẩu từ Trung Quốc. Vì vậy, mức thuế 40% đánh vào hàng “trung chuyển” này sẽ
mang tính quyết định cho khả năng tiếp tục phát triển của ngành công nghiệp ở
Việt Nam, bởi vì hiện tại, Việt Nam không thể bảo đảm sản xuất được 100% hoặc
80% sản lượng nội địa, có thể là trừ sản xuất nông nghiệp.
Đọc
thêm:
Bị Mỹ đánh thuế
46% : Việt Nam trả giá vì làm “sân sau” cho Trung Quốc ?
RFI : Hiệp
định Thương mại Tự do EU-Việt Nam có Quy định Xuất xứ. Các doanh nghiệp châu Âu
cũng gặp vấn đề tương tự. Tuy nhiên quy định về xuất xứ của Mỹ sẽ tác động như
thế nào đến hoạt động của các doanh nghiệp châu Âu ở Việt Nam ?
Jean-Jacques
Bouflet : Trong
khuôn khổ EVFTA, chúng tôi có các tiêu chuẩn quy tắc xuất xứ quy ước, xuất phát
từ Tổ Chức Thương Mại Thế Giới - OMC/WTO và đã được đàm phán trong khuôn khổ
này. Đúng là việc ngành công nghiệp Việt Nam không hoàn toàn tự chủ, và kết hợp
một số lượng nguyên vật liệu đầu vào nhất định từ các nước thứ ba, đặc biệt là
từ Trung Quốc, tạo ra một khó khăn, nhưng không phải là không thể vượt qua được.
Vấn
đề ở chỗ là với định nghĩa mới về “trung chuyển” - chúng ta hãy thử thử hình
dung là sắp tới Mỹ yêu cầu 40% giá trị gia tăng (nguyên vật liệu đầu vào của
hàng hóa) phải thuộc về nội địa, thì Việt Nam sẽ rất khó xuất khẩu hàng dệt may
hoặc giày dép. Điều này hơi khác một chút trong khuôn khổ trao đổi với Liên Hiệp
Châu Âu, bởi vì chúng tôi có các quy tắc của OMC. Đó là những quy tắc được đàm
phán trong khuôn khổ của hiệp định song phương và đã được ghi nhận, đàm phán,
do đó có thể dự đoán được, trong khi ở đây (với Mỹ), không ai biết điều gì sẽ xảy
ra.
Hơn
nữa, chúng ta thấy là chưa bên nào thông tin về chủ đề này. Có tin đồn rằng đàn
anh Trung Quốc không mấy hài lòng và đó là một trong những lý do tại sao thỏa
thuận vẫn chưa được công bố đầy đủ chi tiết, đặc biệt là về khía cạnh hàng
“trung chuyển” - điều sẽ rất quan trọng đối với quá trình chuyển đổi sản xuất tại
Việt Nam.
Đọc
thêm :
Quan hệ Việt-Trung
trong cơn bão thuế quan Mỹ
*
RFI : Trong
khi các hành động của Hoa Kỳ đang hướng tới chiến lược thương mại đơn phương
hơn, các hiệp định thương mại tự do chiếm ưu thế như thế nào, ví dụ hiệp định
EVFTA giữa Liên Hiệp Châu Âu-Việt Nam ?
Jean-Jacques
Bouflet : Câu
trả lời đã nằm trong câu hỏi. Như tôi đã đề cập, các hiệp định thương mại tự do
thiết lập một khuôn khổ tin cậy, hợp lý và trên hết là có thể dự đoán được, cho
phép đầu tư. Đừng quên rằng để phát triển sản xuất, cần đầu tư trong 2 hoặc 3
năm. Điều này không thể xảy ra trong một sớm một chiều, và ông Trump sẽ phải chấp
nhận điều này.
Chiến
lược được gọi là “đơn phương” của Mỹ, trước tiên là không thể đoán trước được,
đó là điều rất tệ cho đầu tư, cho việc xây dựng hoặc di dời chuỗi giá trị. Tôi
nghĩ rằng các khuôn khổ ổn định và có thể dự đoán được, chẳng hạn như các hiệp
định thương mại tự do, sẽ mang lại sự bền vững và đảm bảo tính lâu dài.
*
RFI : Làm
thế nào các công ty và nhà đầu tư châu Âu, hợp tác với các đối tác Việt Nam, có
thể khai thác EVFTA sau 5 năm có hiệu lực để bù đắp những khó khăn do thuế quan
của Mỹ gây ra ?
Jean-Jacques
Bouflet : Đầu
tiên là phải có các điều kiện cạnh tranh công bằng. Tôi xin nhắc lại rằng Liên
Hiệp Châu Âu đã chấp nhận sự bất đối xứng trong việc thực hiện EVFTA, vì Việt
Nam là một quốc gia đang phát triển. Việt Nam có 10 năm để đạt được thương mại
tự do hoàn toàn. Họ vẫn còn 5 năm nữa. Và có một số hàng hóa vẫn còn thuế quan
đáng kể, mặc dù chúng đã bắt đầu giảm đáng kể. Nhưng vẫn còn những loại thuế,
ví dụ như đối với ô tô. Tất nhiên, ô tô do Liên Hiệp Châu Âu xuất khẩu sẽ có
thuế quan bằng 0 sau 9 hoặc 10 năm. Thử tưởng tượng rằng ô tô của Mỹ sẽ có thuế
quan bằng 0 vào tháng 10 hoặc ngày 01/01/2026. Nếu như vậy, các điều kiện cạnh
tranh sẽ không hoàn toàn công bằng, cho nên sẽ phải xem Liên Âu phản ứng như thế
nào.
Tôi
xin nhắc lại rằng trong số các quy tắc của OMC, có một quy tắc được gọi là điều
khoản tối huệ quốc và Hoa Kỳ đã nhận được những lợi thế về thuế quan ưu đãi và
phân biệt đối xử. Nếu chúng không được ghi trong khổ một hiệp định thương mại tự
do, thì về lý thuyết, những nước dành ưu đãi thuế quan đơn phương này cho Mỹ
cũng phải mở rộng những ưu đãi đó cho tất cả các thành viên của Tổ Chức Thương
Mại Thế Giới. Cho nên, chúng ta cùng chờ xem.
Ủy
viên châu Âu Sefcovic sẽ đến Việt Nam và chúng tôi sẽ hỏi ông ấy về cách ông ấy
dự định khôi phục các điều kiện cạnh tranh công bằng, đặc biệt liên quan đến
các đối thủ cạnh tranh có lợi thế về thuế quan ưu đãi nằm ngoài khuôn khổ pháp
lý của các hiệp định thương mại tự do của OMC.
*
RFI : Việt
Nam thấy không còn lựa chọn nào khác ngoài việc mở rộng các thị trường và tận dụng
tốt hơn các hiệp định thương mại tự do. Liên Âu có thể giúp Việt Nam cải thiện
năng lực cạnh tranh như thế nào ?
Jean-Jacques
Bouflet : Dĩ
nhiên là bằng việc áp dụng hiệp định thương mại tự do. Như tôi đã nói, hiệp định
thương mại tự do là một khuôn khổ ổn định và có thể dự đoán được, có thể tạo điều
kiện thuận lợi cho đầu tư. Dĩ nhiên thuế quan đóng một vai trò then chốt, nhưng
vấn đề cốt lõi vẫn là năng lực cạnh tranh quốc tế. Và để làm được điều đó, Việt
Nam cần cải thiện chất lượng sản xuất, thu hút đầu tư và tiếp thu bí quyết để
có thể hy vọng tìm kiếm thị trường mới.
Đọc
thêm :
EuroCham :
Tinh giản hành chính nhưng cần nhanh, hiệu quả để Việt Nam tăng hấp lực
Dĩ
nhiên là với tình hình Mỹ hiện nay, có một sự bất ổn và khó lường nhất định,
cho nên Việt Nam vừa phải có chiến lược đa dạng hóa, vừa phải tăng cường trao đổi
thương mại với các quốc gia có một khuôn khổ trao đổi thương mại ổn định và có
thể dự đoán được, tức là những nước có hiệp định thương mại tự do.
Về
năng lực cạnh tranh, như tôi đã nói, đó là đầu tư. Ở điểm này, Việt Nam vẫn còn
một số việc phải làm để điều chỉnh chính sách của mình. Họ đã bắt đầu thực hiện
cải cách, hiện giờ chủ yếu là ở cấp độ hành chính. Nhưng họ phải tiếp tục mở cửa
cho thương mại quốc tế, cho nước ngoài. Cách tốt nhất để cải thiện năng lực cạnh
tranh của mình là tự mình đối mặt với cạnh tranh quốc tế. Và đó là điều Việt
Nam cần hiểu. Việt Nam cũng phải tự do hóa chính sách nhập khẩu, chính sách đầu
tư để trở thành một nhân tố chủ chốt trong chuỗi giá trị toàn cầu của thương mại
thế giới.
*
RFI
Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn ông Jean-Jacques Bouflet, phó chủ tịch
EuroCham tại Việt Nam, phụ trách vận động chính sách.
Là
một trong những hiệp hội thương mại nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam với hơn
1.400 công ty thành viên, EuroCham hoạt động với tư cách là "hiệp hội của
hiệp hội", bao gồm chín hiệp hội Doanh nghiệp Quốc gia châu Âu tại Việt
Nam, bao gồm:
·
Hiệp hội Doanh nghiệp Bỉ-Luxembourg tại Việt Nam
·
Hiệp hội Doanh nghiệp Trung và Đông Âu tại Việt Nam
·
Hiệp hội Thương mại và Công nghiệp Bồ Đào Nha - Việt Nam
·
Hiệp hội Doanh nghiệp Hà Lan tại Việt Nam
·
Phòng Thương mại và Công nghiệp Pháp tại Việt Nam
·
Hiệp hội Doanh nghiệp Đức
·
Phòng Thương mại Italia tại Việt Nam
·
Hiệp hội Doanh nghiệp các nước Bắc Âu tại Việt Nam
·
Hiệp hội Doanh nghiệp Tây Ban Nha tại Việt Nam
EuroCham
có 19 Tiểu ban Ngành chuyên môn.
(1) Tri
Thức - Znews, ngày 06/08/2025.
(2)
EuroCham, Thông cáo báo chí "EVFTA tròn 5 tuổi".
------------------------------
Các
nội dung liên quan
Việt
Nam giảm thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng, mở cửa cho Starlink của Mỹ
Việt-Mỹ
khởi động vòng đàm phán thương mại thứ hai