Luật
pháp nên đứng ở đâu trong những bữa tiệc xa xỉ của quan chức?
NGUYỄN QUỐC TẤN TRUNG - LUẬT
KHOA
11/11/2P21
https://www.luatkhoa.org/2021/11/luat-phap-nen-dung-o-dau-trong-nhung-bua-tiec-xa-xi-cua-quan-chuc/
Lãnh đạo không cần
phải ăn cơm muối vừng, nhưng xa hoa không kiểm soát sẽ dẫn đến tai họa.
Ảnh: Getty Images
Sau vụ việc một lãnh đạo công an Việt Nam ghé
thăm nhà hàng xa xỉ lừng danh tại London với giá trị mỗi bữa ăn có thể lên đến
hàng tỉ đồng (tương ứng 40.000 đến 50.000 USD), nhiều ý kiến trái chiều xuất hiện.
[1]
Một số đương nhiên lên án. Họ chỉ ra rằng thu
nhập trung bình của người Việt Nam chỉ ở mức vài trăm Mỹ kim một tháng, cùng với
đó là sự khốn cùng về an sinh của hàng triệu người lao động Việt Nam sau dịch
COVID-19 và hàng loạt các vấn đề khác. Điều này cho thấy sự xa xỉ của bữa tiệc,
nhẹ thì là thiếu nhạy cảm chính trị, nặng thì là ăn trên ngồi trốc đời sống của
người dân.
Tuy nhiên, cũng có một nhóm không nhỏ khác cho
rằng “lãnh đạo đất nước thì phải ăn cơm muối vừng à?”, “lần sau đi công tác nước
ngoài phải mang hũ mắm theo ăn cho bọn bây vừa lòng à?”, v.v. Cách tư duy này
xuất hiện dày đặc với các bình luận nhan nhản trên hầu hết các trang báo chí
đưa tin tức về vụ việc. Theo họ, đã là lãnh đạo quốc gia thì ăn uống sang trọng,
chi tiêu trăm triệu là chuyện thường.
Vậy các lãnh đạo đất nước ăn những bữa sang trọng
trị giá hàng nghìn USD có phải là chuyện bình thường? Và có vấn đề pháp lý gì đằng
sau hiện tượng này hay không?
Mỹ cũng vậy?
Lấy chuyện Mỹ trước để loại bỏ một số tranh
cãi không cần thiết, người viết thừa nhận rằng đời sống của các chính trị gia
Hoa Kỳ cũng chẳng phải bần hàn, thanh bạch gì cho cam.
Trong quyển sách ấn tượng có tên gọi “White-Collar Government: The Hidden Role of Class in Economic
Policymaking” của giáo sư Nicholas Carnes (Khoa Khoa học Chính trị và Chính
sách công của Đại học Duke), Carnes chỉ ra một sự thật không mấy dễ chịu là chỉ
có 13 trên tổng số 783 nghị viên của Nghị viện Hoa Kỳ từ năm 1999 đến 2008 có
xuất thân từ gia đình “cổ cồn xanh” (blue-collar, ý chỉ người lao động). [2]
Hiển nhiên, vị giáo sư không phủ nhận năng lực
hay học vấn của những nghị viên còn lại. Tuy nhiên, ông chỉ ra rằng các vị trí
và chức danh chính trị ngày càng được xây dựng và củng cố từ các kết nối chằng
chéo của giới thượng lưu, từ những gia đình giàu-hơn-trung-lưu, những trường đại
học tư nhân trứ danh, những môi trường làm việc tinh hoa và những cộng đồng tôn
giáo độc quyền, v.v. hơn là từ chính kết nối với cử tri và công chúng.
Khi các chính trị gia tiền nhiệm trở nên quá
giàu có, những bữa tiệc thịnh soạn, những buổi gây quỹ xa hoa dài vô tận mới là
nơi nuôi dưỡng và định hình các mối quan hệ chính trị mới, các ngôi sao chính
trường mới, chứ không phải là những thử thách và khó khăn mà đại đa số quần
chúng phải đối mặt ở đời thường. Chính trị từ đó trở thành sân chơi thuần túy của
giới tinh hoa.
Chính trường Hoa Kỳ là nơi tập hợp rất
nhiều cá nhân giàu có. Ảnh: POLITICO.
Cho đến nay, có hơn một nửa nghị viên của Nghị viện đã là triệu
phú Mỹ kim, 200 nghị viên khác đã lên đến tầng lớp “chục triệu phú”. [3] Mức
lương 174.000 Mỹ kim một năm thật ra cũng đã bảo đảm cho họ nằm trong nhóm 6%
thu nhập cao nhất Hoa Kỳ. Một số dân biểu, như ông Darrell Issa, có tổng giá trị
tài sản đến hơn 350 triệu Mỹ kim.
Tại Việt Nam, tìm hiểu tổng thu nhập và mức
thu nhập trung bình của các chính trị gia (dù chỉ ở cấp huyện, tỉnh) không dễ
dàng như ở Mỹ. Thậm chí, có người còn xem nó là thông tin nhạy cảm, mật.
Song nhìn vào sở hữu đất đai, phong cách sống,
chi phí du học cho con cái của một bộ phận đáng kể các quan chức (vốn chỉ riêng
nó đã có thể lên tới hàng tỷ đồng mỗi năm), có thể thấy quá trình phân cực hóa
về tư hữu tài sản giữa nhóm chính trị gia và các nhóm dân cư nghèo khó thật ra
không khác mấy tại Hoa Kỳ.
Xét thêm tính chất chuyên chính vô sản không
thể thiếu của nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, đây không phải là một
bước phát triển đáng khen ngợi hay nên được biện minh. Xu thế này sẽ dần khiến
cho giới chính trị gia trở nên vô minh, và tệ hơn là vô cảm, trước tình cảnh
đói nghèo và cận nghèo của hàng chục triệu người.
Thói xa xỉ và sự
cám dỗ của các nhóm vận động hành lang
Không có những động thái cứng rắn trước thói
quen chi xài xa xỉ của các chính trị gia đồng nghĩa với việc chúng ta “dâng mỡ
trước miệng mèo”.
Mỡ ở đây là sự chính trực và sự cống hiến của
giới chính trị gia.
Và mèo ở đây là các nhóm vận động hành lang và
lợi ích của giới nghiệp đoàn.
Nhắc đến vận động hành lang không có ý nói đó
là chuyện đương nhiên xấu xa. Vận động các vấn đề về nhân quyền, về môi trường,
về quyền lợi lao động đã, vẫn và sẽ luôn là một kênh tiếp xúc lập pháp cần có ở
mọi quốc gia.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là vận động
hành lang lúc nào cũng… thuần khiết và trong sạch.
Trong bài viết tạo tiếng vang lớn trên tờ Vox
(Mỹ) vào năm 2018 có tựa đề “I was a lobbyist for more than 6 years. I quit. My conscience
couldn’t take it anymore”, một nhà vận động hành lang kỳ cựu có tên Jimmy
Williams cho chúng ta thấy một vài góc khuất phía sau chính trường sôi động của
Hoa Kỳ. [4]
Williams kể rằng cuộc sống của một nhà vận động
hành lang cứ sướng như một ông hoàng, và thật ra thì những chính trị gia được
các nhà vận động hành lang săn đón cũng vậy.
“Những tài khoản chi không giới hạn, những đêm
thả ga ở những khu trung tâm, những chai rượu đắt tiền, những bữa ăn thịnh soạn
với các dân biểu hay nghị sĩ – đó là cuộc sống mà tôi từng có”, Williams kể.
Chi tiết hơn, ông kể rằng mình có thể dùng bữa
sáng với một số nghị viên và tham gia vào buổi thảo luận lập pháp với chính các
nghị viên này ngay sau đó với một chủ đề có lợi cho khách hàng của ông – nội
dung mà họ đã thảo luận trước đó với trứng chiên và thịt xông khói. Số tiền ông
hay ủy ban hành động chính trị của mình trả cho một buổi gặp mặt như vậy là
2.500 Mỹ kim.
Hay trong các buổi vận động gây quỹ, ông cũng
thay mặt khách hàng của mình chi 2.500 Mỹ kim mỗi lần (dưới hình thức là các
khoản đóng góp vận động chính trị) để có thể được nói chuyện riêng với các nhân
vật quyền lực về vấn đề lập pháp mà họ quan tâm.
Một vòng xoáy luẩn quẩn của “tiền trao tay” và
“phiếu thuận” trong các phiên họp lập pháp.
Sự kiện thường niên
“Politics and the Pen” của Chateau Laurier, nơi thu hút rất nhiều nhà vận động
hành lang. Ảnh: The Hill.
Không hẳn là hành vi “hối lộ” thật sự với các
khoản chi nóng tay nóng mặt, việc đài thọ cho lối sống xa hoa của các chính trị
gia cũng là một cách để các nhà vận động hành lang tìm đường gây ảnh hưởng lên
chính sách công.
Điều này được CNN cảnh báo trong một bài viết khác từ năm 2014. [5]
Theo đó, họ cho rằng dù đã có quy định pháp luật
cấm giới vận động hành lang chu cấp cho các kỳ du lịch, nghỉ dưỡng, ăn uống của
các chính trị gia, đã xuất hiện hiện tượng né tránh quy định này.
Cụ thể, thay vì nhận đài thọ trực tiếp từ giới
vận động, các chính trị gia nay sẽ tổ chức các buổi tiệc, kỳ nghỉ dưỡng tại nhiều
địa điểm sang trọng với các lý do như “giới thiệu về địa phương” hay “tổ chức vận
động tranh cử”.
Những nhóm lợi ích muốn tham gia và nói chuyện
trực tiếp với các chính trị gia này đương nhiên sẽ phải trả một khoản phí khoảng
vài ngàn USD với danh nghĩa là đóng góp chính trị. Các chi phí về ăn uống, đi lại,
nghỉ ngơi hiển nhiên họ cũng tự chịu. Họ thừa nhận rằng, nói chuyện với các nghị
viên tại một resort đắt tiền đầy thư thái vào chiều cuối tuần bao giờ cũng dễ
hơn là bàn công việc với họ ngay tại Washington D.C.
Tại Việt Nam, nếu bạn không nhận ra, vận động
hành lang (mà chưa nói đến hối lộ hay tham nhũng thật sự) đã trở nên phổ biến
ngay từ những năm 2000. Tiền bạc đổ vào quá trình vận động chính sách kiểu Việt
Nam khó mà thống kê, nhưng tôi tin chắc là mức độ xa xỉ của nó cũng đủ khiến
chúng ta choáng váng.
Cho rằng thói xa xỉ và sự phung phí của các
quan chức trong các hoạt động thường nhật như ăn uống là bình thường, là chấp
nhận được – đó là quan điểm không có ích lợi gì cho tương lai tư duy lập pháp tại
Việt Nam.
Vấn đề minh bạch
và giám sát
Đưa ra những thông tin trên để thấy sự nguy hiểm
của thói xa hoa trong đời sống chính trị Hoa Kỳ và gợi mở về tình hình Việt
Nam.
Song trước khi phán xét hệ thống của anh chàng
khổng lồ Bắc Mỹ, cũng nên nhớ rằng Hoa Kỳ có một hệ thống pháp luật về vận động,
tranh cử, và giới hạn chi tiết ngặt nghèo sẵn có.
Người Mỹ hiểu nền kinh tế của họ lớn đến thế
nào, và họ có nhiều tiền ra sao. Chính vì vậy mà các quy định về đạo đức và chi
tiêu của từng cá nhân chính trị gia là vô cùng chi tiết. Luật Khoa đã từng có
bài viết “Luật
đạo đức trong chính quyền Mỹ: Chi tiết đến từng hạng mục”, đó có thể là một
điểm tham khảo tốt để chúng ta hiểu sự cẩn trọng của các nhà lập pháp Hoa Kỳ.
[6]
Bạn có nhận thấy vì sao các khoản chi mà phần
trước nhắc đến chỉ là vài nghìn Mỹ kim?
Bạn có nhận thấy vì sao các chính trị gia nước
ngoài dù có thể ăn ngon mặc đẹp nhưng luôn né tránh các địa điểm quá hoang phí,
phô trương?
Bởi vì hệ thống pháp luật quốc gia lẫn công
chúng luôn theo sát họ.
Các nhà vận động
hành lang bị cấm lui tới một số khu vực trong các cơ quan lập pháp Mỹ. Ảnh:
reset.org.
Các khoản tiền “lót tay”, những buổi ăn uống
thịnh soạn kể trên là khoản chi không nhỏ. Vài ngàn Mỹ kim đôi khi là một tháng
làm việc của một bộ phận người lao động tại quốc gia này. Tuy nhiên, chúng vẫn
là các khoản thu được công nhận và được các chính trị gia kê khai đầy đủ cho những
cơ quan tiểu bang và liên bang quản lý về đạo đức chính trị và tài chính tranh
cử.
Ví dụ, chỉ cần lên trang web của Ủy ban Bầu cử
Liên bang Hoa Kỳ (Federal Election Commission), chúng ta biết rằng mỗi cá
nhân chỉ có thể đóng góp tài chính cho từng chính trị gia cho hoạt động tranh cử
cấp liên bang với giới hạn là 2.900 USD/kỳ bầu cử. [7]
Họ có thể đóng góp nhiều hơn cho các Ủy ban Hành
động Chính trị (Political Action Committee – PACs: 5.000 USD/năm), hoặc cho các
cơ quan đảng quốc gia và các quỹ hành động độc lập – Super PACs (có thể lên đến
hàng chục ngàn Mỹ kim mỗi năm). Tuy nhiên, những khoản tiền này cũng không được
tiếp nhận và sử dụng cho mục tiêu cá nhân. Thay vào đó, chúng được chi để tổ chức
đại hội, xây dựng trụ sở đảng hay các vấn đề khác đáng tiêu tốn hơn nhưng chính
đáng hơn.
Trong khi đó, từng tiểu bang cũng có quy định
riêng cho các chính trị gia địa phương của mình với thông tin có thể tìm thấy
trên National Conference for State Legislature. [8] Theo đó,
Alabama cho các chính trị gia địa phương vận động không giới hạn từ cá nhân ủng
hộ, nhưng cũng có bang làm chặt đến mức chỉ cho phép đóng góp 200 Mỹ kim một
năm cho một nghị viên lập pháp của tiểu bang như Colorado.
Sự minh bạch thông tin này giúp cho công chúng
Mỹ luôn biết được chính trị gia nào đang có bao nhiêu tiền, ai đóng góp và ủng
hộ chính trị cho ai.
Người Mỹ biết dân biểu Darrell Issa có tổng
giá trị tài sản đến hơn 350 triệu Mỹ kim, nhưng họ cũng biết ông có được số tiền
này vì công ty sản xuất hệ thống báo động xe hơi của ông ăn nên làm ra.
Điều này, dù ít hay nhiều, tạo cảm giác chủ động
và đưa ra các công cụ cần thiết giúp công chúng có thể giám sát những người mà
mình bầu chọn.
Nói về Việt Nam, chúng ta không thể cho rằng
việc các chính trị gia tham gia vào những cuộc vui trăm triệu là bình thường
khi hệ thống pháp luật nội địa vẫn chưa có quy định đầy đủ, có thể thực thi và
có thể mở rộng vai trò giám sát của báo chí và công chúng liên quan đến các khoản
tiền đóng góp và chi tiêu của lãnh đạo địa phương lẫn trung ương.
***
Đúng, các lãnh đạo chính trị không nhất thiết
phải ăn uống kham khổ, hay nói như nhiều bạn là ăn mắm, ăn cơm muối vừng thì mới
là yêu nước thương dân.
Nhưng ngược lại, ủng hộ và tạo điều kiện cho
các quan chức tham gia các buổi tiệc tùng xa xỉ bao giờ cũng là công thức dẫn đến
tai họa.
Chú thích:
1. Việt, V. T. (2021, November 9). Facebook
bỏ chặn từ khoá tìm kiếm vụ Bộ trưởng Tô Lâm ăn bò dát vàng. VOA.
2. Carnes, N. (2013). White-Collar
Government: The Hidden Role of Class in Economic Policy Making (Chicago Studies
in American Politics) (Illustrated ed.). University of Chicago
Press.
3. Gordon, N. J. (2021, August 3). How
Did Members of Congress Get So Wealthy? The Atlantic.
4. Williams, J. (2018, January 5). I
was a lobbyist for more than 6 years. I quit. My conscience couldn’t take it
anymore. Vox.
https://www.vox.com/first-person/2017/6/29/15886936/political-lobbying-lobbyist-big-money-politics
5. Fitzpatrick, B. C. D. G. A. D. I.
(2014, October 30). Politicians live it up and have the lobbyists pay –
CNNPolitics. CNN.
https://edition.cnn.com/2014/10/29/politics/politicians-play-lobbyists-pay/index.html
6. Phượng, H. K. (2017, May 7). Luật
đạo đức trong chính quyền Mỹ: Chi tiết đến từng hạng mục. Luật Khoa Tạp
Chí.
https://www.luatkhoa.org/2014/11/luat-dao-duc-trong-chinh-quyen-my-chi-tiet-den-tung-hang-muc/
7. Contribution limits. (2021).
FEC.Gov.
https://www.fec.gov/help-candidates-and-committees/candidate-taking-receipts/contribution-limits/
8. State Limits on Contributions to
Candidates. (2021). National Conference for State Legislature.
https://www.facebook.com/tho.nguyen.9231/posts/6772520612765954
Nhân ngày 09.11, kỷ niệm 32 năm bức tường
Berlin bị phá bỏ, tôi xin trích dich một cuộc phỏng vấn của phóng viên tờ báo mạng
T-online.de
(Đức) với ông Timothy
Snyder, giáo sư sử học đại học Yale (USA) về các nguy cơ đối với nền
dân chủ toàn cầu, về Trung Quốc, về Trump, về Putin, Facebook. v.v
Nguyên văn tiếng Đức:
https://www.t-online.de/.../historiker-donald-trump...
---
T-online : Thưa giáo sư Snyder, mùa
thu 1989 hàng trăm ngàn người Đông Đức đã xuống đường phản đối chế độ SED, đòi
hỏi dân chủ. Ngày nay đảng cực hữu dân túy AfD lại rất thành công ở Đông Đức, tại
sao vậy?
Timothy Snyder : Bước
chuyển sang chủ nghĩa chuyên quyền cực hữu có lẽ là bậc thang cuối cùng của Chủ
nghĩa Cộng sản- dù mới nghe có vẻ rất quái gở. Điều này không chỉ xảy ra ở Đông
Đức, mà ở tất cả các nước thuộc khối cộng sản trước kia. Trong thời gian trước
khi sụp đổ vào năm 1989, các xã hội này chỉ còn tập trung vào một sự pha trộn
giữa tiêu thụ và chủ nghĩa dân tộc. Ở CHDC Đức cũng vậy.
*
T-online : Có nghĩa là người
Hungary, Ba-Lan hay Đông Đức chỉ muốn nhanh chóng đạt mức sống và lối sống
phương tây với rất nhiều hàng hóa, chứ không phải trước hết vì dân chủ và tự
do?
Timothy Snyder : Họ
cũng muốn dân chủ tự do chứ, điều đó khỏi phải bàn cãi. Nhưng sự pha trộn giữa
chủ nghĩa dân tộc và tư duy tiêu thụ đã chứng minh rằng, đó không phải là mảnh
đất tốt cho dân chủ. Ít ra thì Chủ nghĩa Cộng sản thoái trào cũng đã để lại cho
Chủ nghĩa Tư bản bài học này.
*
T-online : Sau ngày 9.11.1989, ở
phương Tây chúng ta đã tin rằng dân chủ sẽ thắng như chẻ tre trên toàn cầu.
Timothy Snyder : Phép
tính mà phương Tây đưa ra đã chứng tỏ là rất ấu trĩ: Cứ nghĩ rằng khi Chủ nghĩa
Cộng sản tự suy tàn và bức tường Berlin sụp đổ thì tự nhiên dân chủ sẽ đến. Sự
việc không đơn giản như vậy. Và vì vậy cũng không có gì đáng ngạc nhiên khi thế
giới từ 1989 đến nay đã không xoay chuyển như chúng ta mong muốn.
*
T-online : Vậy những gì là cấu thành của dân chủ?
Timothy Snyder : Dân
chủ không chỉ là một xã hội không có độc tài. Dân chủ là một cộng đồng của những
con người muốn tự mình điều hành xã hội. Đó là sự khác biệt lớn. Tự do là cơ sở
cho tất cả. Để thành lập và ổn định nền dân chủ, cần có hai yếu tố: Các giá trị
và những định chế để giữ vững xã hội.
*
T-online : Các yếu tố này có vẻ như là hàng hiếm. Trong
lịch sử thế giới, các nền dân chủ hầu như là ngoại lệ. Giải thích điều đó ra
sao?
Timothy Snyder : Dân
chủ là một sự phát triển đặc biệt. Từ thời cổ đại các nhà triết học như Platon
hay Aristoteles đã suy nghĩ rất nhiều về việc này – Nhưng cơ bản là tại sao dân
chủ lại có thể rất dễ bất ổn? Khi trong một xã hội có sự khác biệt rất lớn về sở
hữu, nhiều người sẽ có cảm giác, họ không thuộc về cộng đồng đó.
Đặc biệt chúng ta hay mắc phải một sai lầm tư
duy: Chúng ta luôn coi dân chủ là cái gì đó siêu tự nhiên. Lịch sử đã tạo ra
dân chủ, đó là điều luôn được tâm niệm. Không, chính là những con người cụ thể
đã vô cùng khổ công để xây dựng nên các định chế dân chủ. Và chính ở điểm này
chúng ta đã thất bại 1989.
*
T-online : Vì chúng ta đã rung đùi, khoanh tay và chờ đợi,
cho đến khi đám dân túy và dân tộc chủ nghĩa tận dụng được cơ hội?
Timothy Snyder : Chính
xác. Chúng ta đã coi dân chủ là tất nhiên. Chính đây là thái độ phản dân chủ ở
phương Tây.
*
T-online : Đâu là các ưu thế của Dân chủ? Ở Trung Quốc độc
tài, càng ngày càng có nhiều người đạt được cuộc sống kinh tế khá hơn. Một số
nước phương tây thậm chí còn coi đó là tấm gương.
Timothy Snyder : Đó
là câu hỏi về quan điểm. Nếu ai đó coi tự do cá nhân và tự do của đồng bào mình
là chuyện không đáng quan tâm thì tất nhiên Trung Quốc là một đất nước đáng ngưỡng
mộ. Với người coi trọng những giá trị tự do thì Trung Quốc là một chốn khủng
khiếp. Ở đó con người bị giam vào trại tập trung chỉ vì họ thuộc một sắc dân
khác. Giá trị của dân chủ không thế đo bằng hiệu quả kinh tế.
*
T-online : Mà bằng?
Timothy Snyder : Sẽ
hấp dẫn hơn nhiều khi sống trong một nước mà ở đó chính phủ được lựa chọn một
cách chính danh. Và người lãnh đạo cũng như người bị lãnh đạo cùng chia sẻ các
giá trị. Còn tự do cá nhân trong sinh hoạt xã hôi hay trong cuộc sống riêng tư
thì khỏi phải bàn.
Nếu quan sát kỹ thì thấy những kẻ ca ngợi
Trung Quốc ở ngay nước Đức các bạn sẽ không sang Trung Quốc để sống, vì họ tin
rằng đây (nước Đức - ND) là nơi đáng sống hơn. Đó là chúng ta chưa hề nói đến
các lợi thế của dân chủ.
*
T-online : Đó là gì?
Timothy Snyder : Các
chế độ độc tài thường ca ngợi về tính ổn định. Đó chỉ là tuyên truyền. Điều gì
sẽ xảy ra khi kẻ cầm quyền qua đời? Cuộc đấu giành quyền kế tục sẽ ra sao, khi
ai cũng muốn mình sẽ là kẻ độc tài mới? Các nền dân chủ ngược lại, rất giỏi
trong việc chuyển giao quyền lực ở cấp cao nhất một cách hòa bình. Chế độ độc
tài không làm được điều đó.
*
T-online : Chính quyền cuả Viktor Orbán ở Hungary ít ra
thì cũng hưởng được sự ủng hộ cao trong dân chúng. Liệu điều đó có phải thành
quả của việc kích động chủ nghĩa dân tộc, chống lại các nhóm thiểu số và liên
minh Châu Âu?
Timothy Snyder : Vâng.
Ngoài ra chúng ta thấy rất rõ ở Hungary điều gì xảy ra, khi phần lớn báo chí bị
chính phủ kiểm soát. Điều đó cũng y như ở Nga: Các quan điểm xã hội khác nhau
không có tiếng nói nữa.
Nếu tôi có một cây đũa thần để vung lên rồi
sau đó nền báo chí tự do lại phát triển ở Hungary, chắc chắn mức độ tín nhiệm của
chính quyền Orbán sẽ không đươc như vậy. Kể cả khi không ai nghi ngờ rằng ông
ta có nhiều fan và nhiều kẻ ăn theo.
*
T-online : Phải chăng Putin là bậc thầy của những kẻ
theo chủ nghĩa quốc gia và dân túy ở châu Âu?
Timothy Snyder : Vâng,
ai nắm được thông tin, sẽ thống trị đất nước. Đó là một bài học đơn giản. Chúng
ta ở phương tây có thể dễ dàng phê phán người Hungary, Ba-Lan hay Nga, vì đơn
giản là chúng ta có tự do báo chí, chúng ta tự đưa ra ý kiến của mình, tự trao
đổi với nhau. Những gì Putin làm ra, theo cách nhìn của ông ta là rất hiệu quả.
Ông ta đã tạo ra một thứ chủ nghĩa hư vô (Nihilismus)
*
T-online : Có nghĩa là cách nhìn mà theo đó, mọi thứ dù
chính trị hay xã hội đều vô nghĩa?
Timothy Snyder : Chính
vậy: Putin đã nhanh chóng kiểm soát báo chí - và sau đó mới thật sự bắt đầu
công việc chính. Tổng thống Nga đã đưa ra một trò chơi rất thâm độc. Ông ta
tiêm chủng cho dân chúng bằng liều thuốc „hư vô chính trị“. Theo đó chẳng cái
gì có giá trị, có chân lý. Không có gì đúng mà cũng không có gì sai. Những giá
trị như dân chủ và nhân quyền? Tất cả chỉ là trò trình diễn của phương Tây.
Như là thái độ bất chấp, Putin chỉ cho người
Nga thấy rằng, ông ta luôn nhìn thấu trò chơi của phương Tây. Dân chúng phải tập
suy nghĩ và cảm xúc như vậy. Nhưng thực ra ông ta đang lấy cắp tương lai của họ.
Vì trong cái thế giới kiểu đó thì chẳng có cái gì đáng để tranh đấu và hướng tới.
*
T-online : Nước Nga đang tiến hành công cuộc bóp méo
thông tin ở phương Tây?
Timothy Snyder : Putin
đã biến chủ nghĩa hư vô thành vũ khí. Cách phá hoại tinh thần này cực kỳ nguy
hiểm. Vì nếu người ta bắt đầu không tin vào các giá trị, nền dân chủ sẽ lâm
nguy vô cùng.
*
T-online : Ông sống trong xứ dân chủ lâu đời nhất thế giới,
nơi vừa trải qua một cuộc khủng hoảng dưới thời Trump. Những người đẻ ra hiến
pháp Mỹ không muốn ngăn cản những kẻ như vậy ở cấp cao nhất nhà nước?
Timothy Snyder : Các
nhà lập quốc Hoa kỳ biết rất rõ tính không hoàn thiện của con người, do vậy họ
luôn kêu gọi thế hệ sau phải cảnh giác
*
T-online : Vậy chúng ta phải đặc biệt chú ý đến điều gì?
Timothy Snyder : Ở Mỹ
có quá nhiều kẻ siêu giàu. Điều đó có nghĩa là có một nhóm người ảnh hưởng lớn
đến chính trị và ngược lại, nhiều người khác không có ảnh hưởng.
Thứ hai là càng ngày càng ít báo chí địa
phương và khu vực. Hậu quả của nó là chính trị dần xa thực tế cuộc sống của
nhân dân, vì không biết những gì đang xảy ra.
Thứ ba là hiện có một số bang tìm cách xói mòn
thiết chế dân chủ. Ví dụ như việc họ đưa ra các đạo luật để ngăn cản các nhóm
thiểu số tham gia bầu cử.
*
T-online : Phải chăng là các bang mà đảng Cộng hòa đang
kiểm soát nghị viện?
Timothy Snyder : Tất
nhiên.
*
T-online : Đối với nước Mỹ, nhiệm kỳ
tổng thống của D.Trump có ý nghĩa gì? Phải chăng đây là sự bắt đầu của việcj kết
thúc nền dân chủ Mỹ?
Timothy Snyder : Không.
Chính D.Trump cũng chằng bao giờ khẳng định rằng ông ta là người dân chủ. Việc
ông ta dùng các lời nói dối để chấp chính thì ngay từ đầu đã khá rõ ràng. Về mặt
này thì phải công nhận là Trump rất thật thà. Nhiều người Mỹ đâu có tin Trump.
Họ cho rằng sẽ có ai đó ngăn chặn ông ta.
*
T-online : Té ra là ảo tưởng.
Timothy Snyder : Đó chính là sự vô trách nhiệm. Và Trump vẫn
còn rất nguy hiểm. Trên hết là vì ông ta có rất nhiều người hâm mộ và cái huyền
thoại, ông ta mới là kẻ thắng cuộc bàu cứ 2020. Trong thế giới của Trump – và của
những người theo ông ta – ông ta vẫn là tổng thống. Những người này giờ đây đã
trở nên miễn nhiẽm với hiện thực.
Đó chính là điều mà tôi gọi là „Lời nói dối khổng
lồ của nước Mỹ“: Nó đã làm ô nhiễm toàn bộ đảng Cộng Hòa. Trump quyết định cái
gì đúng và cái gì sai. Ai không sẵn sàng chấp nhận thực tế của ông ta, kẻ đó sẽ
phải hối hận. Giờ đây chỉ còn đảng Dân chủ là đảng
đang đứng về phía dân chủ.
T-online : Thế là chúng ta lại đến
mục bầu cử tổng thống 2024. Liệu Donald Trump có thể quay lại Nhà Trắng?
Timothy Snyder : Trump
không bao giờ có thể địch được Joe Biden và Kamala Harris. Trong cái thể giới ảo
của đảng Cộng Hòa, Trump vẫn có thể thua mà vẫn cứ là tổng thống. Họ vẫn tưởng
tượng rằng ông ta đã thắng cuộc bầu cửa vừa qua. Mối lo của tôi là Trump có thể
sử dụng các phương pháp bất hợp pháp để lên cầm quyền.
*
T-online : Ông nghĩ về một vụ đảo chính?
Timothy Snyder : Tôi
tin là Trump dám làm việc đó
*
T-online : Nghe thật là khủng khiếp.
Timothy Snyder : Trump
đã thử đảo chính một lần. Ngày 6.1.2021 ông ta đã kích động người của ông ta tấn
công đồi Capitol, nhằm dùng bạo lực thay đổi kết quả bầu cử. Ông ta cũng đã thử
làm cách đó thông qua bộ tư pháp. Đó không khác gì là tìm cách đảo chính. Tình
hình sẽ còn bi đát hơn: Kịch bản một cuộc “Bầu cử bị đánh cắp” không còn phụ
thuộc vào cá nhân Trump nữa. Một ai khác cũng có thể thử làm trò đó.
…
*
T-online : Chúng ta đã bàn về nhiều
lò lửa đang đe dọa nền dân chủ. Nhưng vấn đề cốt lõi chẳng phải là: Ngay ở
phương tây, nguồn cảm hứng cho dân chủ đang nguội dần?
Timothy Snyder : Đó
chính là điểm quyết định. Chúng ta đang mất dần niềm tin vào một tương lai tốt
đẹp. Con người đang lo sợ về hậu quả của khủng hoảng khí hậu, của nạn di dân, của
toàn cầu hóa. Nhiều người không còn tin là con cháu họ sẽ sống trong một thế giới
tốt đẹp hơn là họ đã chứng kiến. Vì vậy chúng ta phải cấp tốc phát triển những
tư tưởng mới, những gì làm cho tự do và dân chủ trở nên hấp dẫn hơn. Trên cơ sở
này thì ngoảnh nhìn lại lịch sử luôn là cần thiết: Ở đó chúng ta thấy được loài
người đã đạt được những gì.
Tại sao giờ đây chính chúng ta lại chịu thất bại?
*
T-online : Có thể vì con người luôn tìm cách mạ nhục nhau
trên Facebook & co?
Timothy Snyder : Facebook
thật ra là một tổ chức phi dân chủ. Nguyên tắc kinh doanh của nó và của các đại
công ty khác dựa vào việc kích động các cảm xúc không hay của con người. Lên
Facebook con người hay tức giận về người khác, có thể tóm tắt như vậy. Đó chính
là điều ngược lại mà dân chủ đòi hỏi.
Con người có nhiều ý kiến khác nhau – và quan
trọng vô cùng là người ta trao đổi với nhau về những điều đó, thậm chí có thể
cãi nhau. Nhưng người ta lại ngồi hàng giờ trước màn hình lãng phí thời gian bởi
các trò vô bổ. Facebook đang đóng góp vào việc phá hoại nền dân chủ thế giới.
*
T-online : Xin ông lời khuyên: làm
cách nào chúng ta có thể củng cố nền dân chủ?
Timothy Snyder : Chúng
ta không được phép để ai đánh cắp niềm tin vào tương lai. Không cho Putin,
không cho Trump và lại càng không cho Facebook.
.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=6772501129434569&set=pcb.6772520612765954
Vladimir Putin và
Donald Trump gặp nhau 2018 tại thượng đỉnh Helsinky
.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=6772502322767783&set=pcb.6772520612765954
Giáo sư Timothy
Snyder, sinh năm 1969, giảng dạy lịch sử châu Âu và nước Mỹ tại đại học Yale
(bang Connecticut). Tác giả của nhiều đầu sách về sử học cận đại.
.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=6772502686101080&set=pcb.6772520612765954
Biểu tình chống biến
đổi khí hậu tại Glassgow: Loài người đang lo sợ biến đổi khí hậu.
.
No comments:
Post a Comment