Trung Quốc đang tính toán những gì ở Miến Điện ?
Thanh Hà - RFI
Đăng ngày: 30/01/2024 - 15:14
« Bắt cá hai tay ». Trung Quốc
đang tính toán những gì ở Miến Điện ? Đối thoại với tập đoàn quân sự và liên
minh vũ trang chống quân đội là dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của Bắc Kinh với quốc
gia Đông Nam Á này « có hạn », hay Trung Quốc đang lo rằng xung đột
vũ trang tại Miến Điện « vuột tầm kiểm soát » như Emmanuel Véron
chuyên gia về Trung Quốc đương đại, viện INALCO Paris, ghi nhận trong cuộc trả
lời phỏng vấn dành cho RFI tiếng Việt ?
Binh sĩ của Quân đội Độc lập Kachin (KIA) đứng gác ở
Laiza, thị trấn biên giới giữa Trung Quốc và Miến Điện, ngày 29/10/2013. AP
- Khin Maung Win
« Chiến dịch 1027 » liên minh vũ trang giữa ba sắc tộc thiểu số
Miến Điện khởi động từ hôm 27/10/2023 đang làm đảo lộn những kế hoạch của Trung
Quốc tại quốc gia Đông Nam Á này. Bắc Kinh vẫn là điểm tựa chính trị và quân sự
của giới tướng lĩnh cầm quyền nhưng lại « tiếp tay » với phe nổi dậy
chống lại Naypyidaw để cứu vãn quyền lợi kinh tế, dập tắt nguy cơ bất ổn tại đường
biên giới phía nam, bảo đảm an toàn và kế sinh nhai cho hàng trăm ngàn công dân
Trung Quốc tại các cửa khẩu.
Ngày 01/02/2024 đánh dấu tròn ba năm tập đoàn quân sự Miến Điện lật đổ
chính quyền dân sự trong tay Liên Đoàn Quốc Gia Vì Dân Chủ do bà Aung San Suu
Kyi lãnh đạo. Ba năm sau cuộc đảo chính, giới tướng lĩnh ở thủ đô Naypyidaw chỉ
còn kiểm soát từ « 40 đến 60 % lãnh thổ » như giám đốc nghiên cứu Viện
Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp Eric Mottet ghi nhận.
Từ cuối tháng 10/2023, quân đội Miến Điện, với điểm tựa chính là Trung Quốc,
đã bị liên minh vũ trang Three Brotherhood Alliance - TBA thách thức, mở nhiều
mặt trận tấn công. Tập đoàn quân sự nhìn nhận « thất bại quân sự tại nhiều
khu vực ở bang Shan » biên giới đông bắc, sát với Trung Quốc.
Hiệu
quả của vai trò trung gian hòa giải
Về phía Bắc Kinh, do có đường biên giới chung hơn 2.000 km với Miến Điện,
Trung Quốc đã ít nhất hai lần thông báo thuyết phục được Naypyidaw và các phe nổi
dậy vũ trang ngừng giao tranh. Gần đây nhất là hôm 12/01/2024 sau ba vòng đàm
phán tại Côn Minh tỉnh Vân Nam. Nhưng chưa đầy 24 giờ sau, MNDAA Liên Minh Dân
Chủ Quốc Gia Miến Điện, một trong ba bên chủ chốt trong TBA xác nhận thỏa thuận
Côn Minh « tan vỡ » khi quân đội dùng « vũ khí hạng nặng »
tấn công một ngôi làng ở bang Shan.
Quân Đội Giải Phóng Quốc Gia Ta’ang TNLA chỉ trích Bắc Kinh chỉ « lo
bảo vệ lợi ích của Trung Quốc » trong khu vực và thỏa thuận ngừng bắn là
thủ thuật « câu giờ có lợi cho bên quân đội chính quy đang thất thế
».
Một nguồn tin khác trích dẫn thông cáo của TBA nhắc lại mục tiêu của liên
minh vũ trang này là giành lại quyền lực từ tay giới tướng lĩnh.
Trung tuần tháng 12/2023, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Mao
Ninh cũng đã rất tự hào khoe thành tích « nỗ lực hòa giải » của Bắc
Kinh. Các vòng đàm phán sau đó ở Côn Minh đã phủ nhận thành công của Trung
Quốc.
Quyền
lợi kinh tế và mối lo bất ổn ở biên giới
Theo tất cả các nhà quan sát, những hoạt động ngoại giao dồn dập đó của
Trung Quốc là nhằm « bảo vệ » ổn định tại một vùng ngay sát cạnh, bảo
đảm an ninh cho hàng trăm ngàn công dân Trung Quốc tại các cửa khẩu và nhất là
bảo vệ những lợi ích kinh tế, thương mại của Trung Quốc tại quốc gia Đông Nam Á
này. Do xung đột vũ trang tại Miến Điện từ cuối tháng 10/2023, thiệt hại về
kinh tế và thương mại song phương đã « lên tới 10 triệu đô la ».
Tháng 02/2021, khi tập đoàn quân sự Miến Điện lật đổ chính quyền dân sự,
từ Nhật Bản đến Úc hay Âu Mỹ đã ban hành lệnh trừng phạt Naypyidaw. Miến Điện
cũng đã bị các đối tác trong ASEAN xa lánh. Riêng Bắc Kinh đã đầu tư thêm 113
triệu đô la vào Miến Điện trong cùng năm. Trung Quốc là nguồn bảo đảm đến 25 %
tổng đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Miến Điện.
Nhân danh nguyên tắc « không can thiệp vào công việc nội bộ » của
bất kỳ một quốc gia nào, Trung Quốc kiên nhẫn duy trì quan hệ với nước láng giềng
sát cạnh và « tiếp tục thúc đẩy các dự án trong khuôn khổ Con Đường Tơ Lụa
mới », đặc biệt là dự án đầu tư vào cảng nước sâu Kyaukphy, cửa ngõ hướng
ra Ấn Độ Dương.
Nhưng trên thực tế bất ổn kéo dài tại Miến Điện càng lúc càng khiến Bắc
Kinh bực mình, nhất là khi họ nhận thấy « tập đoàn quân sự Miến Điện
không là những đối tác đáng tin cậy cho Trung Quốc thực hiện những mục tiêu chiến
lược mà họ đã đề ra », như Jason Tower, một chuyên gia Mỹ về Miến
Điện tại Bangkok ghi nhận.
Trả lời RFI tiếng Việt, giáo sư
Emmanuel Veron, chuyên gia về Trung Quốc đương đại, Viện Ngôn Ngữ
và Văn Minh Phương Đông - INALCO Paris nhấn mạnh đến « mật độ » trong
bang giao giữa Bắc Kinh với Miến Điện từ rất lâu nay không chỉ về khía cạnh
kinh tế hay thương mại mà thôi :
Emmanuel
Véron : « Quan hệ giữa Trung Quốc với
Miến Điện đặc biệt quan trọng và chặt chẽ đến nỗi đôi khi giới quan sát cho rằng
Miến Điện là một nước thuộc quỹ đạo của Bắc Kinh, là một chư hầu của Trung Quốc.
Trung Quốc luôn chú trọng đến mối quan hệ rất cô đọng này, trước đây là với tập
đoàn quân sự và hiện nay, do những bất ổn nội bộ tại quốc gia Đông Nam Á này, Bắc
Kinh có khuynh hướng kết nối luôn cả với lại các lực lượng vũ trang kình địch với
giới tướng lãnh cầm quyền. (...) Từng bước Trung Quốc thiên về các lực lượng
chính trị và quân sự đang nổi lên tại Miến Điện. Thay đổi này xuất phát từ nhiều
yếu tố mà trước hết là những chuyển biến trong nội bộ Miến Điện. Đừng quên rằng
đây là một quốc gia đang trong trạng thái rất sôi động cả về chính trị lẫn về
phương diện quân sự.
Kế tới là những chuyển động từ bên ngoài. Tôi xin giải
thích : Bản thân Trung Quốc cũng đang trải qua một số những biến động và một
số hồ sơ đang vượt khỏi tầm tay. Bắc Kinh đang mất dần một số những điểm tựa. Đừng
quên rằng, Miến Điện chịu ảnh hưởng cả của Trung Quốc lẫn Ấn Độ và do vậy, đây
là sân chơi để hai nước lớn này của châu Á gián tiếp đọ sức với nhau. Cũng phải
nói rằng, liên quan đến những bất ổn hiện nay ở Miến Điện, cũng đã có một sự
can thiệp kín đáo của New Delhi. Đối với Trung Quốc đây là một vấn đề quá nhạy
cảm để có thể bỏ rơi Miến Điện và điều đó giải thích cho thái độ "bắt cá
hai tay" của Bắc Kinh, quay sang ủng hộ những thế lực quân sự đang nổi
lên ».
Cảng
nước sâu Miến Điện, lộ trình thay thế cho eo biển Malacca
Trong dự án Một Vành Đai Một Con Đường được ông Tập Cận Bình khởi xướng từ
2013 Miến Điện là một « mắt xích » quan trọng và hơn thế nữa bang
Shan ở khu vực đông bắc Miến Điện, sát biên giới với Trung Quốc là « nút
thắt » chính, là điểm khởi đầu trong tham vọng mở một hành lang kinh tế
CMEC đi thẳng ra cảng nước sâu Kyaukphy.
Kyaukphy – Mandalay – Muse bang Shan sẽ là trục chính để đưa dầu, khí đốt
Trung Quốc nhập của Nga hay Trung Đông vào tận Côn Minh, tỉnh Vân h thay thế »
cho con đường giao thương hàng hải phải đi qua eo biển Malacca.
Có điều từ khi liên minh ba sắc tộc thiểu số vũ trang Miến Điện TBA khởi
động Chiến dịch 1027, giao tranh bùng lên ở nhiều nơi, thất thu về
thương mại ở khu vực giám ranh biên giới Miến Điện -Trung Quốc đã lên tới cả chục
triêu đô la. Thêm vào đó dự án xây dựnNam và là một « lộ trìng đường ống dẫn
dầu đi từ cảng Kyaukphy đến bang Shan đã « nhiều lần là mục tiêu tấn
công » của các phe nổi dậy.
Bang Shan là cửa ngõ « 40 % xuất nhập khẩu song phương » phải
đi qua. Theo các nhà quan sát, đó chính là lý do vì sao cuối tháng 11/2023
Trung Quốc đã mở một cuộc tập trận quy mô gần biên giới Miến Điện. Theo quan điểm
của giáo sư Véron, tất cả các động thái cả về ngoại giao, quân sự của Trung Quốc
trong vùng đều cho thấy Bắc Kinh đang lo hồ sơ Miến Điện vượt ngoài tầm kiểm
soát.
Emmanuel
Véron : « Miến Điện ngay sát cạnh Trung Quốc, hai nước
có đường biên giới chung. Vì lý do an ninh, Bắc Kinh cần bảo đảm khu vực ở biên
giới phía nam này phải được ổn định. Ngoài ra từ rất lâu nay Trung Quốc đã mở rộng
giao thương với quốc gia Đông Nam Á này, xem Miến Điện là một mắt xích quan trọng
trong các dự án xây dựng hạ tầng cơ sở, như các hệ thống đường ống dẫn dầu …
Trung Quốc đã bắt rễ sâu vào Miến Điện từ lâu nay với
nhiều dự án lớn. Thành thử Bắc Kinh không thể để mất những khoản đầu tư đó. Tôi
cho rằng qua việc đối thoại với các nhóm vũ trang Miến Điện, Trung Quốc đang lo
mất ảnh hưởng tại quốc gia Đông Nam Á này và đây cũng chính là dấu hiệu Trung
Quốc đang gặp khó khăn trước thực tế tại Miến Điện hiện nay ».
Vậy câu hỏi đặt ra là Trung Quốc có những lá chủ bài nào để thuyết phục cả
bên quân đội Miến Điện lẫn phe nổi dậy vãn hồi hòa bình và trật tự trong vùng
biên giới ?
Emmanuel
Véron : « Nhìn lại giai đoạn trong thời gian gần đây,
một trong những lá chủ bài của Trung Quốc để nói chuyện với Miến Điện luôn là
tiền. Đó có thể là tiền để mua chuộc các quan chức, tiền chi ra cho các băng đảng
mafia, cho các tổ chức tội phạm hoạt động ở vùng biên giới để khoanh vùng các
hoạt động phi pháp trên lãnh thổ Miến Điện, tránh để chúng tràn quan biên giới
Trung Quốc. Nói cách khác Trung Quốc dùng tiền đổi lấy an ninh. Nhưng tôi xin
nhắc lại là chủ trương được áp dụng từ trước đến nay dường như đang sụp đổ cho
nên Bắc Kinh chọn giải pháp đối thoại với các bên bởi vì tình hình ở khu vực
biên giới với Miến Điện có khả năng vuột khỏi tầm kiềm soát ».
Chuyên gia về Trung Quốc đương đại của Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Đông
Phương Emmanuel Véron lưu ý chính sách ngoại giao của Bắc Kinh rất uyển
chuyển và thực tiễn. Quan điểm của Trung Quốc « sẽ còn theo đổi
tùy theo chuyển biến về tương quan lực lượng » giữa bên quân đội
với các nhóm sắc tộc thiểu số vũ trang Miến Điện.
Một số các nhà quan sát khác nhắc lại « tính thực dụng và mập mờ »
trong quan hệ giữa Bắc Kinh với các nhóm nổi dậy ở Miến Điện. Hơn nữa kịch bản
mà ông Tập Cận Bình tuyệt đối không muốn xảy ra là phương Tây can thiệp hay
nhòm ngó vào Miến Điện.
Một người thuộc phe chống đối tập đoàn quân sự Naypyidaw được báo Pháp Le
Figaro trích dẫn thậm chí cho rằng « giờ đây Trung Quốc ủng hộ chúng tôi
còn hơn cả phương Tây ». Nhưng nói như vậy không có nghĩa là Bắc Kinh bắt
đầu « bỏ rơi » giới tướng lĩnh cầm quyền.
Những
lá chủ bài của phe nổi dậy
Song các thiểu số sắc tộc Miến Điện và nhất là liên minh TBA cũng có
không ít là bài trong tay để mặc cả với Bắc Kinh. Trong một bài báo gần đây,
thông tín viên báo Le Monde tại Đông Nam Á, Brice Pedroletti nhắc lại lực lượng
MNDAA - Liên Minh Dân Chủ Quốc Gia Miến Điện, một trong ba liên minh
Huynh Đệ vũ trang, trong quá khứ và hiện tại vẫn còn chịu ảnh hưởng rất lớn của
Trung Quốc, qua những liên hệ chặt chẽ với các cộng đồng gốc Hoa sinh sống tại
Miến Điện từ nhiều thế kỷ qua.
Một số tài liệu khác cho thấy điểm mạnh của các nhóm nổi dậy Miến Điện
là quan hệ cả với bên quân đội Trung Quốc lẫn các băng đảng tội phạm gốc
người Hoa. Cùng lúc thì Bắc Kinh ý thức được rằng biên giới Miến-Trung là một
vùng rừng núi hiểm trở, là đất dụng võ của các băng đảng tội phạm, là nơi mà
các đường dây ma túy, buôn người, các tổ chức lừa đảo trên mạng không bị luật lệ
của Bắc Kinh hay Naypyidaw trói buộc.
No comments:
Post a Comment