Thiệp chúc xuân quá
vãng, bao lì xì tràn ngập
Chủ
Nhật, 01/28/2024 - 08:21 — Gió Bấc
https://www.rfavietnam.com/node/7921
Cái
tết thứ 49 sau ngày miền nam bị cưỡng chiếm có gì khác trước? Khu chợ thiệp
chúc xuân quanh nhà thờ Đức Bà Sài Gòn phồn thịnh một thời giờ vắng lặng. Nếp
sinh hoạt thân ái, tao nhã gởi thiệp chúc xuân trong ngày giáp tết cũng quá
vãng từ lâu. Ở khắp chợ quê, chợ tỉnh, Sài Gòn và ngay trên mạng internet
tràn ngập đỏ chóe bày bán bao lì xì.
Đến
hẹn lại lên chung quanh Nhà Thờ Đức Bà và nhà Bưu Điện Sài Gòn vào cuối năm
hình thành khu chợ Thiệp Xuân kéo dài từ trước Noel đến tết nguyên đán.
Chỉ
là những gian hàng dã chiến bàn ghế, giá bày hàng thô sơ nhưng bắt mắt lúc nào
cũng đông đúc người mua từ sáng sớm đến khi Bưu Điện đóng cửa. Điều thu hút
khách là chợ có nhiều chủng loại thiệp từ bình dân đến cao cấp đủ loại đề tài,
hình ảnh từ pháo tết, mai vàng, tĩnh vật, tranh tố nữ từ bút pháp dân gian, nét
vẽ mềm mại hiện đại kiểu họa sĩ Vi Vi ở thập kỷ 70. Chất liệu cũng đa dạng có
thể đơn giản là in offset, kéo lụa đến những họa phẩm vẽ tay bằng màu nước,
tranh cắt giấy, bột màu rắc nhũ kim. Những tấm thiệp đơn giản đồng dạng nhưng
cũng có những tấm thiệp hàng độc, duy nhất. (mời xem ảnh)
Khoảng
không gian rộng ở khu trung tâm, nhiều cây xanh bóng mát lại gần nhà Bưu Điện
tiện gởi thiệp xuân, thiên thời địa lợi nhân hòa nên chợ thiệp tết đã thành thứ
đặc trưng, đặc sản của Sài Gòn. Chợ thiệp tết thành ấn tượng đẹp cho người
trong nước và cả du khách. Có người Sài Gòn đã ghi hồi ức “Trong các bưu điện
hay nhà sách, các sạp báo và đồ lưu niệm ở đường Nguyễn Huệ cũng bán bưu ảnh
thiệp tết… nhưng không đâu đông đúc và nhiều mẫu thiệp đẹp như chợ thiệp ở Bưu
điện trung tâm. Đó cũng là một nơi mà người Sài Gòn chí ít cũng vài lần lui tới
trong năm, như đi chợ Bến Thành, đến thương xá Tax, dạo chơi bến Bạch Đằng… Nó
cũng là nơi nhiều du khách nhớ đến bởi sự phong phú của văn hóa Việt tập trung
ở đây qua những tấm thiệp muôn màu muôn vẻ”. (1)
Không
phải đầu tư ngàn tỉ, cũng không phải hô hào quảng cáo có được tụ điểm sinh hoạt
văn hóa cho người trong nước lẫn du khách thật là điều may mắn, vốn quý trời
cho.
Không
chỉ cái chợ đặc trưng này mà từ Sài Gòn đến các tỉnh, các chơ, các hiệu sách
đều có sạp bày bán thiệp, tạo ra sắc màu không gian tết. Thiệp là sản phẩm tết
đặc trưng và phổ biến như vậy bởi có đông đảo khách hàng. Gởi tặng thiệp chúc
xuân là nếp sinh hoạt thân ái của người Việt gắn liền với cái tết. Hình ảnh
thiệp chúc tết quen thuộc không thể thiếu như bánh tét, bánh chưng, hoa mai hoa
đào. Tặng thiệp không chỉ là hình thức giao tế đải bôi mà là sự trao gởi chân
thành ý nhị.
Với
người bạn ở xa không thể viếng thăm, tấm thiệp xuân là nhịp cầu nối kết xuyên
không gian. Với người lớn tuổi, tấm thiệp xuân như viên gạch xây dày dặn, chồng
chất thêm khối tình tri âm tri kỷ. Với lớp trẻ, tuổi học trò, tấm thiệp xuân
mầu nhiệm có thể e ấp mang theo lời bày tỏ tình yêu chớm nở hoặc đong đầy thêm
tình thương yêu nồng ấm. Với đồng nghiệp, đối tác, đó là cái bắt tay chân thành
thâm ái chuyển tiếp mối quan hệ năm cũ sang năm mới.
Sự
ý nhị tinh tế gởi trao qua thiệp tết được thể hiện từ hình ảnh, kiểu dáng tấm
thiệp. Anh trai trẻ có thể chọn đóa hoa hồng để gởi đến cô gái tình yêu say đắm
hoặc chân dung thiếu nữ mộng mơ với lời ví von, mong ước cô đẹp mãi như người
trong tranh. Tặng cho bạn xa quê có thể là tranh đồng quê, song nước, mai vàng
gói ghém ngày tết quê hương cho bạn. Thiệp ngày xưa trình bày trang trí ở một
hoặc hai mặt bìa, mặt bên trong để trắng dành cho người gởi thể hiện ý tình
bằng chính chữ viết tay của mình. Ai thiếu tự tin có thể nhờ người bán thiệp
viết thay. Nhưng như luật bất thành văn để thể hiện sự riêng tư, lời chúc phải
được viết tay.
Nói
một cách nào đó, tặng thiệp cũng có phần thể hiện cái tôi. Nhưng cái tôi ở đây
không phải khoe mẻ giàu sang, thế lực mà là sự tinh tế lịch lãm trong giao cảm
giữa người với người. Cái tôi ấy giúp người ta có thêm khả năng thấu cảm, giúp
con người gần gũi thân thiện với nhau hơn.
Thế
nhưng hình ảnh, sinh hoạt đẹp trang nhã ấy ngày nay không còn nữa. Cái chợ
thiệp, tụ điểm văn hóa độc đáo ấy đã quá vãng từ lâu không tang lễ, không có
lấy lời ai điếu. Báo chí trong nước ghi nhận “Từ cuối những năm 1980 chợ thiệp
vắng dần, vì chất lượng giấy làm bao thơ, làm thiệp ngày càng kém, mẫu mã đơn
điệu, chất lượng in lại xấu. Dù vẫn còn nhu cầu về thiệp trong các dịp lễ, tết
nhưng người ta không còn thói quen dạo chơi và mua thiệp cũng vì chợ đã bị dẹp
do “lấn chiếm lòng lề đường” …
Bây
giờ người ta viết thư gửi thiệp đều qua mạng, chẳng mấy ai còn nhớ đến những
cánh thiệp xuân được bày bán bên hông Bưu điện Sài Gòn thuở trước…(2)
Phải
chăng chợ thiệp chết do chất lượng giấy ngày càng kém? Điều này phi logic và
phi thực tế. Sau 75 đúng là thiếu giấy, thiếu đủ thứ nhưng chợ thiệp xuân vẫn
còn sống mạnh. Sau năm 1990, Việt Nam mở cửa, giấy nhập đủ loại, chất lượng các
loại văn hóa phẩm ngày càng tốt hơn chợ lại chết đi.
Phải
chăng do bị giải tỏa lấn chiếm lòng lề đường? Có phần nào nhưng không phải là
nguyên nhân căn bản vì nhiều mặt hàng khác lấn chiếm lòng lề đường có xóa được
đâu. Hơn nửa, không chỉ chợ thiệp Sài Gòn mà các chợ khác đều không còn bán
thiệp xuân.
Phải
chăng internet, thiệp điện tử đã giết chết thiệp giấy? Cũng có phần nào nhưng
không phải là tất cả. Search trên Google từ khóa thiệp xuân 2024 ta sẽ thu kết
quả đáng buồn. Hình ảnh thiệp xuân thật buồn tẻ, lèo tèo, đơn điệu. Hình ảnh,
nội dung lời chúc được in sẵn theo mẫu như văn bản hành chánh. Những tấm thiệp
theo công thức xơ cứng vô hồn. (mời xem ảnh)
Phải
chăng có điều biến đổi đáng sợ trong cách sống, lối sống người Việt hiện nay
làm nếp sinh hoạt văn hóa tao nhã tặng thiệp tết đã đi vào quá vãng?
Sau
ngày rằm tháng chạp, đi một vòng quanh các chợ Sài Gòn, bỗng giật mình vì chợ
thưa thớt quá, chừng như thiếu không khí sắc màu tết. Điều đáng nói là có vật
phẩm hàng hóa mới vốn xa lạ trước đây ngày càng lấn lướt, tràn lan trong
chợ, trên đường phố vào dịp tết những gian hàng với gam màu đỏ sậm cứ loang ra
ngày một rộng hơn. Đó là bao lì xì. Search chữ “bao lì xì” trên công cụ tìm
kiếm google ta sẽ choáng trước hình ảnh đậm đặc mà màu đỏ nâu đậm sắc Tàu của
đủ chủng loại bao lì xì. (mời xem ảnh)
Lì
xì (âm Hán Việt là lợi thị) không phải chuyện lạ. Ngay tên gọi đã hiểu là phong
tục Tàu. Lì xì theo những lớp di dân hội nhập vào Nam Kỳ và được Việt Hóa.
Người Việt lì xì cho trẻ nhỏ trong gia đình lúc giao thừa, mừng tuổi như tặng
con cháu món quà may mắn đầu năm. Tiền lì xì chỉ có giá trị biểu trưng. Bao lì
xì đơn giản là giấy hồng đơn nho nhỏ để chứa tiền. Với mục đích và quy mô như
vậy, ngày xưa bao lì xì chỉ là sản phẩm phụ lẩn khuất trong mớ giấy tiền vàng
bạc, các thức cúng kiến chứ không bao giờ là một mặt hàng riêng biệt, chính yếu
bày bán phổ biến trong chợ tết như hiện nay. Thực tế cho thấy lì xì đã trở
thành mối quan hệ giao tiếp phổ biến trong xã hội không còn bó hẹp trong khuôn
khổ gia đình theo văn hóa Việt truyền thống. Nó cũng xé bỏ ý nghĩa tinh thần
tượng trưng của người Việt trước đây mà thay vào đó là giá trị vật chất, tiền
lì xì phải lớn, bao lì xi to, diêm dúa.
Ngay
từ năm 2015, nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa đã có bài viết về sự biến tướng này
“Giá như việc lì xì vẫn giữ nguyên ý nghĩa, mục đích như lúc xưa là mừng tuổi,
mang niềm vui cho trẻ thơ thì quá tuyệt vời. Thế nhưng, những năm gần đây, việc
tặng bao lì xì có sự biến tướng đáng phê phán. Đó là lì xì cho cả người lớn
trong dịp Tết.
Tôi
nghĩ rằng nếu thủ trưởng cơ quan nhân dịp đầu năm lì xì cho nhân viên mình với
một khoản tiền nho nhỏ thì đó là một niềm vui, như tặng một cái lộc cho cấp
dưới. Hay việc con cháu tặng cha mẹ, ông bà; anh em, bạn bè tặng nhau một bao
lì xì với ý nghĩa cầu mong mọi điều tốt lành thì cũng chẳng ai phê phán, vì đó
là điều tốt.
Tuy
nhiên, điều đáng buồn là có hiện tượng cán bộ cấp dưới lì xì cấp trên. Hay khi
đến thăm nhà sếp vào dịp Tết, thay vì mừng tuổi cho con họ vài đồng bạc mệnh
giá nhỏ nhưng còn mới thì cấp dưới lại bỏ vào bao thư cả tiền triệu… Đó là hình
thức hối lộ, lấy lòng cấp trên rất tinh vi, rất đáng buồn và đáng chê trách.
Trước
đây, hiện tượng bánh trung thu bạc triệu gửi con sếp từng xuất hiện thì giờ,
phong tục lì xì Tết cũng bị biến tướng, nặng mùi tiền bạc”. (3)
Không
phải bài Hoa, dị ứng với Tàu mà băn khoăn về biến tướng bành trướng của lì xì
nếu nó chỉ là sự thay đổi cá biệt. Điều đáng nói là sau gần nửa thế kỷ bị đỏ
hóa nhiều hiện tượng cho thấy lối sống thân thiện, chân thành của người Việt đã
bị mài mòn, hủy diệt. Thay vào đó là làn sóng đua chen, tranh đoạt, duy lợi
thật tàn khốc.
Ở
đất nước nông nghiệp, ở vùng đất mới khai hoang trong cuộc cộng cư của ba dân
tộc Việt, Hoa, Khmer, dân Nam Kỳ đã có lệ cúng đất mùng mười tết hàng năm.
Thành ngữ “mùng chín vía trời, mùng mười vía đất” đã được Hùinh Tịnh Của ghi
nhận trong Đại Nam Quấc Âm Tự Vị từ năm 1875. Ấy thế mà ngày nay qua bộ máy
truyền thông, qua tác động ngầm của thế lực nào đó đã trở thành ngày Vía Thần
Tài người ta tranh nhau mua vàng gây sốt. Lễ cúng đưa ông Táo về trời vốn đơn
giản hoa quả, trà, xôi (trôi) nước giờ sinh ra đủ thứ tệ nạn thả cá chép, hóa
vàng hóa bạc. Lễ Vu Lan báo hiếu vốn nặng giá trị tinh thần đã bị thương mại
hóa, mê tín hóa bằng những mâm gói lễ cúng quy giá trị bằng tiền hay tràn lan
chuyện mua chim cá phóng sinh.
Tín
ngưỡng được nhà nước cộng sản sử dụng như công cụ quản lý theo phương châm của
Trần Quốc Hoàn “ai nắm Phật giáo sẽ nắm được quần chúng”. Hệ thống phật giáo
quốc doanh đã được hà hơi tiếp sức, đặt quyền đặc lợi đất đai ngàn mẩu, chùa to
phật lớn tha hồ quyến rũ người dân vào đường ma mị cúng dường tạo phước, giải
nghiệp oan gia trái chủ…..
Không
chỉ thiệp chúc xuân, nhiều nét văn hóa chân thiện mỹ của Miền Nam, của Việt Nam
đang quá vãng trong làn sóng đỏ tranh cướp, lợi quyền. Đảng và nhà nước Việt
Nam không chỉ thành công trong việc vắt kiệt tài nguyên khoáng sản, cướp đất
của dân, hủy hoại môi trường phá rừng, diệt biển mà còn từng bước làm tha hóa
lối sống, tâm hồn người Việt.
--------------------
Chú
thích
1-https://2saigon.vn/xa-hoi/net-xua-saigon/hoai-niem-ve-cho-thiep-giay-sai-gon.html
2- https://plo.vn/cho-thiep-sai-gon-post411430.html
3-https://nld.com.vn/dien-dan/li-xi-bien-tuong-nang-mui-tien-20150214203828387.htm
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
.
No comments:
Post a Comment