Giữa lúc cả nước đang thiếu giáo viên ngày càng trầm trọng thì làn sóng
bỏ việc trong khối công lập lại không vì thế mà có dấu hiệu giảm đi, vì sao?
Lý do quen thuộc và hẳn là đúng rồi, là thu nhập thấp, giáo viên không
“sống được bằng lương”. Nhưng đây là tình hình chung của cả xã hội chứ chẳng
riêng gì nghề đi dạy, vẫn là “chạy trời không khỏi nắng” nếu bỏ việc. Chỉ là chẳng
đặng đừng mà thôi.
Từ trải nghiệm của bản thân và những chia sẻ của bạn bè đồng nghiệp gần
gũi, cộng với những gì đang diễn ra trong ngành, tôi cho rằng vấn đề không hẳn
chỉ là chuyện mưu sinh. Thậm chí lương không phải lý do quan trọng nhất trong
câu chuyện này.
1. Mất dân
chủ nghiêm trọng trong môi trường giáo dục, dẫn đến giáo viên không còn được
tôn trọng, thân phận trở nên thấp hèn trước người quản lý (hiệu trưởng, cán bộ
phòng – sở…). Họ bị đối xử bất công, bị tước mất những quyền cơ bản, thường xuyên
bị chỉ trích, phê bình, thậm chí bị trù dập mà không biết kêu ai.
Ở không ít nơi, giáo viên phải làm chân sai vặt, thậm chí đi tiếp khách
và chuốc rượu như tiếp viên. Mới đây nhất là vụ việc ở Tuyên Hóa (Quảng Bình),
hàng ngàn giáo viên toàn huyện bị bắt phải làm công việc tuyên truyền một cách
vô lối và thô bạo. Dù không dám phản kháng, nhưng chắc chắn nó gây bất bình
trong lòng, dần sinh ra mệt mỏi, chán ghét. Tình trạng mất dân chủ đến mức kiệt
cùng này, là một sự đả kích sâu sắc, làm tổn thương nặng nề những người có tự
trọng, có ý thức phẩm giá. Nó tất yếu dẫn đến việc những người “thẳng lưng” sẽ
rời bỏ nhà trường.
Cải thiện thu nhập là việc phải làm, tuy nhiên nếu chỉ hiểu thô sơ rằng,
làn sóng bỏ việc đơn thuần là do lương thấp, thì rất có thể vấn đề sẽ còn
nguyên ở đó. Người Việt nói chung, vì đã trải qua quá nhiều gian lao cơ cực,
nên tôi tin rằng dù trước mắt còn vất vả nhưng nếu vẫn được sống và làm việc
trong một môi trường lành mạnh tử tế, thì họ sẽ không bỏ đi. Cho nên, song song
với việc thay đổi chính sách tiền lương, thì việc lập lại sự quân bình quyền lực,
kiến tạo môi trường giáo dục công bằng, nhân văn, phải là mục tiêu khẩn cấp, bức
thiết. Không thể trì hoãn.
2. Quá nhiều
áp lực. Căn bệnh thành tích, bệnh quan liêu giấy tờ, bệnh hành chính hình thức…,
đã dần làm kiệt quệ đội ngũ giáo viên. Nền giáo dục đang chạy theo những con số
vô hồn với điểm thi, giải thưởng, thi đua…, và từ đó làm phát sinh không biết
bao nhiêu tiêu cực cũng như gánh nặng vô bổ trên đầu xã hội, trong đó phải gánh
chịu nhiều nhất là thầy cô giáo và học sinh. Tình trạng này kéo dài, bộc lộ
tính vô nghĩa của công việc mỗi lúc một rõ hơn.
Nhiều bạn bè tôi là những nhà giáo có chuyên môn và tâm huyết đã không
thể tiếp tục vì họ thấy lãng phí, thậm chí còn có cảm giác mình là tội đồ khi
tiếp tay cho những cuộc chạy đua không những vô giá trị mà còn để lại di họa
trong tâm hồn học sinh. Và họ đã chọn rời đi.
Để áp đặt thành tích, những người quán lý đã vừa giao chỉ tiêu, vừa đẻ
ra không biết cơ man nào là các quy định, giấy tờ, thủ tục, biến cả môi trường
giáo dục thành một bộ máy quan liêu khổng lồ. Chỉ riêng việc dồn thời gian công
sức để mà làm cho ra một bộ hồ sơ “chỉn chu” trong mỗi năm học với hàng chục cuốn
sổ, với hàng tá giấy má và liên tục họp hành, thi cử, đã khiến giáo viên đủ kiệt
sức. Vấn đề là hầu như tất cả những thứ này đều vô bổ, chủ yếu là để hành nhau
chứ không mang lại lợi ích thiết thực nào cho công việc cả. Thế là sinh ra: hoặc
làm láo để đối phó mà tồn tại, hoặc chán ngán mà bỏ nghề.
3. Áp lực thành
tích cũng dẫn đến kết cục tương tự. Nó biến mỗi nhà trường thành các chiến trường.
Vì thế, công việc đi dạy với tinh thần tận tụy, yêu thương và đồng hành cùng MỖI
học trò dần trở nên xa xỉ. Khi tình yêu với tri thức và với người thầy không
được khơi dậy để trở thành động lực chính đáng cho việc học nơi học trò, thì
giáo viên phải tìm mọi cách để ép các em; việc dụ dỗ, nhồi nhét, hăm dọa, phê
bình trở thành phương pháp chủ đạo. Những giáo viên có sự nhạy cảm, tinh tế, và
tình yêu thương dành học trò, họ không thể chịu đựng được quá lâu cảnh này. Và
đành phải quay đi.
4. Cải thiện
lương bổng, dù quan trọng tới đâu và làm tốt đến mức độ nào, nhưng nếu không cải
tạo được môi trường giáo dục khi vẫn để những vấn nạn như trên vây khốn, thì bức
tranh vẫn khó mà đổi sắc được. Tôi còn hình dung rằng, nếu một khi lương tăng
cao mà tình trạng mất dân chủ còn nguyên như hiện nay thì tiêu cực sẽ phát sinh
nhiều hơn. Vì “vé vào cổng” sẽ đắt hơn, giáo viên sẽ bị đối xử thô bạo hơn.
Câu chuyện thu nhập là một bài toán phải được giải, nhưng lại không dễ
có ngay đáp án hữu hiệu trong hoàn cảnh này; tuy nhiên việc dân chủ hóa môi trường
giáo dục, dẹp nạn lạm phát hành chính, trị căn bệnh thành tích giả dối thì lại
không hề mất tiền mà có thể làm ngay. Chỉ cần thực hiện một số cải cách thiết
thực, thay đổi chính sách, cấu trúc lại bộ máy giáo dục, thì lập tức mọi thứ sẽ
trở nên thông thoáng, lành mạnh; môi trường giáo dục sẽ được hồi sinh, sức sống
sẽ trở lại, và hạnh phúc liền hiện hữu trên mỗi mặt người.
Tôi tin rằng nếu làm được như thế, (bên cạnh việc nỗ lực từng bước dồn
nguồn lực tài chính cho giáo dục) thì đó mới là một cuộc “đổi mới căn bản”, chứ
không phải chỉ chú mục vào viết chương trình và sách giáo khoa mới. Không hạt
giống tốt nào có thể mọc lên trên một mảnh đất đã bị nhiễm độc nghiêm trọng, thậm
chí những cây đã sinh trưởng và cắm rễ sâu ở đó còn sẽ bị èo uột dần theo năm
tháng, mà chết đi.
Thái Hạo
.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=678174134189609&set=a.225469346126759
Báo Dân
Trí : “Dễ mà, muốn giáo viên không bỏ nghề thì cứ tăng lương”
.
No comments:
Post a Comment