15/10/2023
https://baotiengdan.com/2023/10/15/hoc-van-la-hoc-cai-gi/
Câu hỏi này có vẻ ngớ ngẩn, nhưng lại rất cần được trả lời một cách
nghiêm túc. Vì sao? Vì rất nhiều người đang hiểu và mang trong mình một quan niệm
không suy xét, rằng môn Văn (Ngữ văn) là học các tác phẩm văn chương (để “làm
người”, để bồi đắp tâm hồn abc này nọ), và coi đó như tất cả những gì thuộc về
môn Văn.
Sự thực không hẳn như thế. Học văn là để biết sử dụng tiếng Việt một
cách thành thạo, hiệu quả.
Ngôn ngữ (tiếng Việt) có 6 dạng phong cách cơ bản,
bao gồm: Phong cách ngôn ngữ Sinh hoạt, Phong cách ngôn ngữ Nghệ thuật, Phong
cách ngôn ngữ Báo chí, Phong cách ngôn ngữ Chính luận, Phong cách ngôn ngữ Hành
chính, Phong cách ngôn ngữ Khoa học. Nghĩa là dạng văn bản nghệ thuật (văn
chương) chỉ là 1 trong 6, chứ không phải tất cả như nhiều người đang lầm tưởng.
Vì thế, học môn Văn trong nhà trường là để biết cách nghe, nói, đọc, viết
tiếng Việt thuộc cả 6 dạng phong cách ấy sao cho đúng, hấp dẫn, lôi cuốn, và hiệu
quả. Những ai coi rằng học Văn chỉ là để phân tích, cảm nhận và bay bổng cùng
tác phẩm văn chương, người đó đang vô hình trung thu hẹp chức năng của môn học
này một cách đáng kinh ngạc.
Thậm chí, việc đọc và viết [về] tác phẩm văn chương còn chưa hẳn đã
quan trọng bằng sự thành thạo đối với 5 dạng phong cách còn lại. Vì văn chương
nghệ thuật là một phương diện thuộc về năng khiếu và không hoặc rất khó bắt buộc
tất cả phải am tường, nhưng ngôn ngữ báo chí, nghị luận, hành chính, khoa học
thì dứt khoát phải được trang bị, vì nó gắn với đời sống hàng ngày và có vai
trò to lớn trong sự phát triển của cá nhân, về mọi mặt.
Thu hẹp môn Văn lại trong việc học các tác phẩm văn chương là một sai lầm
tai hại, vì nó gây ra sự khiếm khuyết và đồng thời đổ gánh nặng lên vai tất cả
học sinh một cách không cần thiết. Văn chương (với tư cách là một môn nghệ thuật)
nên được giáo dục theo hướng cá thể hóa, chứ không phải cào bằng.
Vậy làm sao để học tốt văn theo nghĩa là 6 phong cách như đã liệt kê?
Có phải cứ suốt ngày ngâm nga thơ phú và miệt mài phân tích hình tượng nhân vật
với các thủ pháp nghệ thuật đủ loại thì sẽ thành giỏi văn? Không, không hẳn.
Ngoài việc hiểu nghĩa của từ như trong từ điển, biết viết câu cú đúng
ngữ pháp, biết tạo lập văn bản đúng phong cách… mà môn Ngữ văn phải trang bị
cho học sinh, thì tư duy là tối quan trọng. Không phải cứ dân chuyên văn thì sẽ
viết hay, nói giỏi. Những người làm khoa học tự nhiên ở trình độ cao và có
thành tựu rõ ràng thường viết rất hay, cho dù là viết về một vấn đề xã hội cách
rất xa với chuyên ngành của họ.
Chính tư duy độc lập và suy nghĩ tự do đã khiến người ta làm chủ được
ngôn từ, sai khiến chữ nghĩa như vị tướng cầm quân. Ê a ngâm ngợi suốt ngày mà
không chịu suy nghĩ , truy tầm ý nghĩa và xây dựng quan điểm cá nhân thì thì dù
có đọc hàng vạn tác phẩm văn học thì rốt cuộc cũng chỉ viết ra những bài văn mẫu
vô hồn và sáo rỗng mà thôi.
Tình trạng sa sút ngày nay của chất lượng sử dụng tiếng Việt nơi người
Việt từ báo chí đến lời ăn tiếng nói hàng ngày, có nguyên nhân không phải chỉ từ
sách giáo khoa, mà quan trọng hơn là tự một nền tảng xã hội không khuyến khích
suy nghĩ, bóp nghẹt tư duy, định hướng tư tưởng và áp đặt quan điểm. Khi người
ta không được phép nghĩ khác, nói khác thì tất yếu ngôn từ sẽ bị vô hiệu hóa và
dần bị hủy hoại. Những câu nói ngu ngơ, những bài báo ngố tàu, những phát biểu
rối rắm ngờ nghệch, những bài viết lủng củng…cứ thế mà phơi ra và tràn ngập.
Cho nên, theo tôi, cái cần làm nhất là khuyến khích suy nghĩ độc lập,
kích thích tự duy tự chủ, tạo mọi điều kiện cho nhau nói ra suy nghĩ mà không
chụp mũ, gán ghép và đấu tố nhau. Song song, phải vận động cho một tiến trình
dân chủ hóa được thúc đẩy nhanh hơn để làm nền tảng văn minh cho sự độc lập cá
nhân và từ đó, làm giàu có tiếng mẹ đẻ.
.
No comments:
Post a Comment