Tuyên truyền về Fukushima tác
động tới người dân Trung Quốc như thế nào?
Katsuji Nakazawa
| Nikkei Asia
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
Các loại muối hồ nội địa đã nhanh chóng được bán sạch
sau khi người tiêu dùng Trung Quốc tránh xa các sản phẩm từ biển.
Một gia đình Trung Quốc di cư sang Nhật Bản gần
đây đã nhận được một câu hỏi bất thường nhưng nghiêm túc từ một người bạn thân ở
quê nhà Tứ Xuyên, Trung Quốc.
“Có một cặp kính mắt do Nhật sản xuất mà tôi rất
muốn mua,” người bạn nói. “Nhưng tôi lo rằng gọng kính có chứa chất phóng xạ và
tôi có thể bị nhiễm. Anh thấy thứ đó có thực sự ổn không?”
Câu hỏi này khiến cả gia đình bối rối. Thêm nữa,
người bạn đó có bằng đại học và được coi là một trí thức.
Câu hỏi này xuất hiện một tuần trước khi Nhật
Bản bắt đầu xả nước đã qua xử lý từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi của
Công ty Điện lực Tokyo vào Thái Bình Dương (ngày 24/8).
Nó là bằng chứng cho thấy một chiến dịch của
truyền thông nhà nước Trung Quốc, trong đó miêu tả những hành động của phía Nhật
Bản là “ích kỷ và vô trách nhiệm,” đã có ảnh hưởng lớn đến người dân Trung Quốc.
Bi kịch nằm ở việc chiến
dịch vu khống Nhật Bản do chính phủ Trung Quốc khởi xướng này đã làm mất đi một
lượng lớn người hâm mộ ẩm thực và văn hóa Nhật Bản ở Trung Quốc. Trước Covid, lượng người Trung Quốc thường xuyên đến thăm Nhật Bản đang
trên đà tăng cao. Qua đó, một di sản quý giá về sự hiểu biết lẫn nhau đã được tạo
dựng. Nhưng giờ đây, chiến dịch tuyên truyền chính trị đang tấn công vào di sản
đó.
Khi nước thải Fukushima bắt đầu được xả ra biển,
một số người Trung Quốc đã nổi điên, và nhiều người thậm chí đến các cửa hàng tạp
hóa để mua muối về tích trữ.
Thứ muối mà họ tìm kiếm đến từ tỉnh Thanh Hải,
nằm trên cao nguyên Thanh Hải-Tây Tạng đẹp như tranh vẽ. Loại muối giàu khoáng
chất này đang trở nên cực kỳ phổ biến vì nó không đến từ biển.
Nhiều người tiêu dùng Trung Quốc cho rằng từ
nay muối biển sẽ bị nhiễm độc.
Một số người Trung Quốc than phiền rằng họ có
thể sẽ không bao giờ mua được muối Thanh Hải nữa [vì người khác đã mua hết].
Trên thực tế, các hồ muối ở tỉnh này có trữ lượng muối khổng lồ, nên khó có khả
năng chúng sẽ sớm cạn kiệt.
Muối Thanh Hải không phải là loại muối duy nhất
được tích trữ. Trên khắp Trung Quốc, lượng bán muối biển thông thường đang giảm
mạnh do người tiêu dùng lầm tưởng rằng nước từ Fukushima sẽ đầu độc các đại
dương trên thế giới.
Dưới đây là hai bức ảnh được chụp ở Thanh Hải
vào mùa xuân năm 1999. Bức thứ nhất là ảnh chụp cố lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu
Bình được trưng bày tại văn phòng chi bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc tại một ngôi
làng bên bờ Hồ Thanh Hải; bức còn lại là hình ảnh đàn cừu và bò đang gặm cỏ trên
bờ hồ.
Hình trên: Một ngôi đền thờ Đặng Tiểu Bình ở
chi bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc tại một ngôi làng bên bờ hồ Thanh Hải vào tháng
4/1999.
Hình dưới: Đàn cừu gặm cỏ trên bờ hồ Thanh Hải,
hồ muối nội địa lớn nhất Trung Quốc, nằm ở cao nguyên Thanh Hải vào tháng
4/1999. (Ảnh của Katsuji Nakazawa)
Đặng Tiểu Bình, người ủng hộ chính sách “cải
cách và mở cửa”, đã qua đời hai năm trước đó. Bức ảnh của người quá cố được trưng
bày để thông báo cho cư dân địa phương biết về sự thay đổi nhà lãnh đạo cao nhất
của Trung Quốc. Ở vùng dân tộc thiểu số này, người ta thiếu phương tiện liên lạc
hiệu quả.
Tháng 10/1978, Đặng đến thăm Nhật Bản để phê
chuẩn một hiệp ước hòa bình và hữu nghị, từ đó chính thức thiết lập quan hệ ngoại
giao giữa hai nước. Đây là chuyến thăm chính thức đầu tiên tới Nhật Bản của
lãnh đạo nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
Ông có lẽ sẽ ngạc nhiên nếu biết quan hệ
Trung-Nhật hiện đang trở nên tồi tệ đến mức đồng bào của ông đổ xô đi mua muối
Thanh Hải.
Một cách tình cờ, ngày 22/08 – ngày Thủ tướng
Nhật Bản Fumio Kishida chính thức tuyên bố bắt đầu xả nước ở Fukushima – cũng
chính là kỷ niệm lần thứ 119 ngày sinh của Đặng.
Phản ứng đối với vụ Fukushima còn vượt xa việc
mua muối.
Một công dân Trung Quốc sống ở Nhật Bản vừa trở
về quê hương đã nghe một người dân địa phương nói rằng “Vì biển đã bị ô nhiễm
nên tôi phải cẩn thận không đến gần đó. Tôi chỉ có thể yên tâm nếu ở trong đất
liền.”
Trong những ngày gần đây, các vụ việc người
Trung Quốc có hành vi quấy rối do sự kiện xả nước Fukushima đã được đưa tin
trên khắp nước Nhật.
Đá, gạch, và trứng đã bị ném vào khuôn viên
các trường học Nhật Bản ở Trung Quốc, trong khi liên tục có những cuộc gọi quấy
rối từ số điện thoại Trung Quốc tới các cơ sở công cộng ở tỉnh Fukushima.
Liệu có phải rất nhiều dân thường Trung Quốc
thực sự ghét Nhật Bản? Chiến dịch tuyên truyền chính trị quy mô lớn này có thể
che mờ hiện thực.
Lu Le (không phải tên thật) là một phụ nữ
Trung Quốc 30 tuổi sống ở Hàng Châu, thủ phủ tỉnh Chiết Giang. Cô và một số người
bạn đã đến thăm Nhật Bản vào đầu tháng này.
Trên đường đi từ Osaka đến Kyoto, cô đã nhận lời
trả lời phỏng vấn Nikkei về tình yêu của mình dành cho Nhật Bản. Cuộc phỏng
vấn này xảy ra ngay trước khi chính phủ Trung Quốc dỡ bỏ lệnh cấm các chuyến du
lịch theo nhóm tới Nhật Bản.
“Khi đến Nhật, tôi cảm thấy mình có thể thư
giãn. Tôi cũng cảm thấy phấn khích,” cô nói. “Tôi đã làm việc chăm chỉ và đến
Nhật khi đã tiết kiệm đủ tiền. Tôi đã đến Nhật khoảng 10 lần. Nhiều người quen
cũng giống như tôi.”
Hàng Châu là một thành phố thương mại thịnh vượng
với nhiều gia đình giàu có.
Nhiều du khách nước ngoài ở Kyoto thích đi dạo quanh thành phố trong những
bộ kimono thuê. (Ảnh của Katsuji Nakazawa)
“Chúng tôi không nằm trong số những người
giàu,” Lu tiếp tục. “Chúng tôi khá nghèo đấy.” Cô nói thêm rằng dù giá vé máy bay
khứ hồi giữa Trung Quốc và Nhật Bản đã cao hơn đáng kể so với trước đây nhưng
cô vẫn muốn đến thăm Nhật một lần nữa.
Lu cho biết mục đích chuyến đi gần đây nhất của
mình là tham dự lễ hội pháo hoa ở quận Yodogawa của thành phố Osaka trong một bộ
yukata, loại kimono truyền thống mùa hè.
Khi thực hiện phỏng vấn, cô đang trên đường đến
một cửa hàng cho thuê trang phục gần Chùa Kiyomizu-dera ở Kyoto để thuê một bộ
yukata. Cô đã đặt trước với cửa hàng.
Trong lịch sử lâu dài của Trung Quốc, chính trị
thường tách rời khỏi thực tế cuộc sống hàng ngày.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từng là quan
chức cấp cao của tỉnh Chiết Giang, nơi Lu sống, từ năm 2002 đến 2007.
Gần đây hơn, gã khổng lồ thương mại điện tử
Alibaba có trụ sở tại Hàng Châu đã buộc phải cắt giảm lực lượng lao động để đối
phó với cuộc đàn áp chính trị nhắm vào các tập đoàn công nghệ tư nhân, vốn do Tập
chỉ đạo. Kết quả là giá bất động sản địa phương đã giảm đáng kể và nền kinh tế
địa phương ngày càng tệ hơn, Lu nói.
Tuy nhiên, Lu cho biết cô sẽ tiếp tục tận hưởng
sở thích du lịch Nhật Bản vì cô muốn khám phá vùng nông thôn và những vùng đất
mà cô chưa đến.
Những du khách Trung Quốc có kinh nghiệm du lịch
một mình, như Lu, thường tránh những địa điểm đông đúc và chọn những suối nước
nóng hoặc những địa điểm ít nổi tiếng khác.
Đối với người Trung Quốc, nhu cầu đi du lịch
Nhật Bản thường phát xuất từ khách du lịch một mình nhiều hơn là khách du lịch
theo nhóm – một xu hướng có thể sẽ đóng góp nhiều hơn vào sự hiểu biết lẫn
nhau.
Cùng lúc đó, Trung Quốc đã đáp trả việc Nhật Bản
xả nước thải từ Fukushima bằng cách áp đặt lệnh cấm toàn diện đối với các sản
phẩm thủy sản của Nhật. Động thái này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến giá thị trường
tại Nhật Bản: Trung Quốc và Hong Kong chiếm tổng cộng hơn 40% tổng giá trị xuất
khẩu sản phẩm thủy sản của Nhật.
Sáng sớm thứ Hai, một người bán thực phẩm khô ở
chợ Toyosu, một khu chợ bán buôn lớn ở Tokyo, đã bày tỏ sự thất vọng trước động
thái của Trung Quốc.
Một người làm việc ở chợ than thở về số phận của
“các loại hải sản đắt tiền được coi là cao cấp ở Trung Quốc… Hiện nay chúng tôi
không thể xuất khẩu được.”
Người này đề cập đến các sản phẩm như hải sâm
khô và bào ngư khô, những thực phẩm mà thực
khách Nhật Bản hiếm khi ăn.
Phản ứng của Trung Quốc cũng sẽ tác động tiêu
cực đến giá cá ngừ vây xanh. Cá ngừ vây xanh đánh bắt ở vùng biển Nhật Bản được
xếp vào loại cao cấp nhất. Rất nhiều cá ngừ vây xanh cao cấp của Nhật Bản đã được
đưa đến các bàn ăn ở Trung Quốc.
Một cuộc đấu giá cá ngừ tại chợ Toyosu ở Tokyo. Giá hiện đã giảm xuống. (Ảnh
của Katsuji Nakazawa)
Giá bán thương mại của cá ngừ vây xanh đánh bắt
trong vùng biển nước Nhật tại chợ Toyosu đã giảm suốt nửa tháng qua.
Nhật Bản và Trung Quốc đang tiếp tục tranh cãi
về vấn đề nước thải, kể cả tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc. Matsuo
Yamaguchi, lãnh đạo Komeito, một đảng trong liên minh cầm quyền của Nhật Bản, vừa
hủy chuyến đi đã được lên kế hoạch tới Trung Quốc.
Nhanh chóng đẩy lùi áp lực phi lý từ Trung Quốc
không phải là điều dễ dàng. Nhưng đưa ra một giải pháp ngắn hạn là việc ngoài tầm
với, bởi thực tế là nước sẽ chảy ra biển trong nhiều năm tới.
Chính phủ Nhật Bản có trách nhiệm tiếp tục giải
thích lý do căn bản và cơ sở khoa học đằng sau việc xả thải.
Và khi làm vậy, họ cần lưu ý rằng không phải tất
cả mọi người dân Trung Quốc đều đồng ý với tuyên truyền của nhà nước.
------------------
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao
của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường
trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận
Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Nguồn: Katsuji Nakazawa, “China’s
Fukushima propaganda at odds with travel boom,” Nikkei Asia,
31/08/2023
No comments:
Post a Comment