Lời
khuyên của Kissinger có còn giá trị?
Đinh
Hoàng Thắng
14/06/2022
https://gdb.voanews.com/f82d9c42-65f6-4e24-aa42-536ccd59f53d_w650_r1_s.jpg
Tiến sĩ
Henry Kissinger.
Để
không bỏ lỡ cuộc tranh luận lịch sử, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã
phản ứng ngay tức thì đối với với lời khuyên của Kissinger. Zelensky không chỉ
phản đối Kissinger về mặt chính trị và chiến lược, mà còn về mặt chủng tộc.
Để phê
phán Kissinger: Nếu theo lời khuyên của ông thì không chỉ Ukraine, mà trên địa
cầu ngày nay khó có quốc gia nào đủ đất đổi lấy hòa bình, vì tham vọng của các
thế lực bành trướng là không giới hạn. Nhưng chiến tranh Ukraine đang bước sang
tháng thứ tư và thế giới đã quen với khái niệm “hậu Ukraine”. Đó là một thế giới
biến đổi khó lường, một kỷ nguyên hoàn toàn mới. Hơn nữa, kết thúc chiến tranh
bao giờ cũng khó hơn nhiều so với khởi chiến. So, to be or not to be?
Đinh
Hoàng Thắng
.
Ngày 11/6/2022,
phát biểu tại Đối thoại Shangri-La ở Singapore qua đường truyền video từ một địa
điểm không được tiết lộ ở thủ đô Kiev, Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố,
kết cục của cuộc chiến ở đất nước ông không chỉ ảnh hưởng đến Ukraine, mà còn ảnh
hưởng đến tương lai của trật tự quốc tế. Đất nước ông đang tìm cách đẩy lui
quân Nga ra khỏi các khu vực mà họ đã kiểm soát kể từ đầu cuộc chiến và đang
phòng thủ trước các cuộc tấn công dữ dội của Nga ở miền đông đất nước, đặc biệt
là xung quanh thành phố Sievierodonetsk. Lưu ý sự ủng hộ cho đến nay từ các nước
trên thế giới, ông Zelensky cho biết, điều hệ trọng là các quốc gia tiếp tục gửi
viện trợ. “Tôi biết ơn sự hỗ trợ của quý vị... nhưng sự hỗ trợ này không chỉ
dành cho Ukraine, mà còn cho cả quý vị nữa,” ông nói. “Các
luật lệ của thế giới trong tương lai đang được quyết định trên chính các chiến
trường của Ukraine, cùng với ranh giới của những điều có thể.”
Kinh nghiệm từ “Chính trị thực dụng”
Ranh giới
mà Tổng thống Ukraine đề cập ở đây phải chăng là làn ranh giữa tự do với nô lệ,
giữa bảo vệ độc lập và chủ quyền quốc gia với mất nước vào tay đế chế, giữa dân
chủ pháp quyền với độc tài toàn trị. Đó là những điều đối nghịch nhau như nước
với lửa, thật khó để tìm được đất để thỏa hiệp. Hơn ai hết, các nhà lãnh đạo
Ukraine biết cái giá mà dân tộc quả cảm này đang hàng ngày hàng giờ phải chi trả
cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Sự chống trả quyết liệt của Ukraine trên chiến
trường làm nhiều cá nhân cũng như quốc gia bị kích động, muốn tranh thủ cơ hội
giáng cho Nga một đòn quyết định. Trong khi đó, Tiến sỹ Henry Kissinger, cựu
Ngoại trưởng/ Cố vấn An ninh Quốc gia của Tổng thống Nixon đang bước sang tuổi
bách niên, đã đưa ra một lời khuyên khác hẳn. Hôm 23/5/2022, từ Diễn đàn Kinh tế
Thế giới (Davos), ông đã một lần nữa làm dư luận dậy sóng khi khuyên Ukraine
nên nhượng đất cho Nga để đổi lấy thỏa thuận hòa bình. Khi khuyên như thế, liệu
Kissinger có còn minh mẫn hay đã lỗi thời? Phải chăng Kissinger định bắt chước
Neville Chamberlain khi “nhân nhượng” Adolf Hitler (hồi tháng 9/1938)?
Chamberlain đã ngây thơ tin rằng nếu đối xử với Hitler “một cách thực tế và
nghiêm túc” thì có thể thuyết phục được Hitler về hiệu nghiệm của hòa bình.
Trên thực
tế, từng có một thế hệ ngưỡng mộ Henry Kissinger với các tác phẩm kinh điển về
ngoại giao và Realpolitik (Chính trị thực dụng). Nhưng sau khi biết rõ những
hành xử của ông trong chiến tranh Việt Nam và nội chiến Bengalis, dư luận đã phải
nhìn nhận lại. Kissinger
đúng là một yếu nhân trong lịch sử ngoại giao từng làm đảo lộn thế giới, nhưng bàn tay ông ấy bị cáo buộc nhúng
chàm diệt chủng. Sẽ nguy hiểm và ảo tưởng nếu giờ đây lại nghe theo
ông ta với “trò chơi” Realpolitik để một lần nữa làm đảo lộn trật tự quốc tế hiện
hành. Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận một sự thật lịch sử là Kissinger đã vận dụng
thành công “Cấu trúc Quyền lực” (Concert of Powers) của châu Âu cũ vào trật tự
thế giới những năm 70, để Nixon bắt tay
Mao chơi “lá bài Trung Quốc”, rút quân Mỹ khỏi Việt Nam “trong danh dự” và tập
trung đối phó với Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh.
Giờ đây, lời
khuyên của Kissinger đưa ra từ Davos thật ra không mới. Chính ông cũng thừa nhận,
từ 8 năm trước đây, ông từng có ý tưởng về việc Ukraine nên được cấu thành như
một nhà nước trung lập – một cầu nối giữa Nga và châu Âu chứ không phải là tuyến
đầu của các nhóm kình địch nhau ở bên trong châu Âu. Theo quan điểm của
Kissinger, các chuyển động hướng tới đàm phán về hòa bình cần phải bắt đầu
trong hai tháng tới, trước khi nó có thể tạo ra những biến động và căng thẳng
khó vượt qua hơn bao giờ hết, đặc biệt là giữa mối quan hệ cuối cùng của Nga,
Gruzia và Ukraine đối với châu Âu… Lý tưởng nhất, theo Kissinger, đường phân
chia nên trả lại nguyên trạng như trước đây. Cựu Ngoại trưởng cho rằng, việc
tham gia cuộc chiến bên ngoài Ba Lan sẽ biến nó thành một cuộc chiến tranh,
không phải vì quyền tự do của Ukraine, vốn đã được NATO thực hiện với sự gắn kết
tuyệt vời, mà sẽ thành cuộc chiến chống lại chính Nga. Lời khuyên này của
Kissinger về cách thức kết thúc cuộc chiến đã dấy lên cuộc tranh cãi về vai trò
của ông trong chiến tranh Việt Nam. Với tư cách là Ngoại trưởng, Kissinger vừa
leo thang chiến tranh, vừa tìm cách chấm dứt nó, không phải trên chiến trường,
mà thông qua 68 lần tiếp xúc với chính khách Bắc Việt đầy quyền lực Lê Đức Thọ.
Theo
Thomas Alan Schwartz, Giám đốc Nghiên cứu Lịch sử tại Đại học Vanderbilt và là
tác giả cuốn “Henry Kissinger and American Power”, vào cuối thời kỳ chiến tranh
Việt Nam, Nixon muốn người của mình thực hiện các cuộc đàm phán để kết thúc cuộc
chiến, chứ không phải là người từ Bộ Quốc phòng hay từ Chính quyền Mỹ. Điều mà
bản thân Nixon không lường trước được là khả năng ông Cố vấn có thể làm lu mờ
chính Tổng thống của mình. Schwartz viết: “Tổng thống đã tạo ra quái vật
Frankenstein của riêng mình từ Kissinger”. Đối với các nhà phê bình, “hòa bình
trong danh dự” xem ra chẳng khác gì với những lựa chọn đã có sẵn ngay khi Nixon
lần đầu tiên lên nắm quyền: “Kissinger và Nixon đã lãng phí bốn năm đàm phán với
những người cộng sản Việt Nam, để đồng ý với các điều khoản hòa bình năm 1973
mà hầu như đã có trên bàn từ 1969”. Kết quả
vẫn là, từ 2,5 đến 3 triệu người Việt và những người Đông Dương khác và 58.000
người Mỹ đã bỏ mạng. Hàng trăm người khác đã mất tích trong chiến tranh.
Lời khuyên của Kissinger có “quá đát”?
Để không bỏ
lỡ cuộc tranh luận lịch sử, Tổng thống
Ukraine Volodymyr Zelensky đã phản ứng ngay tức thì đối với với lời khuyên
của Kissinger. Zelensky
không chỉ phản đối Kissinger về mặt chính trị và chiến lược, mà còn về mặt chủng
tộc. Tổng thống Ukraine, vốn là một người gốc Do Thái như Kissinger, đã
nhắc lại rằng, “vào năm 1938, khi gia đình Kissinger chạy trốn Đức Quốc xã, ông
mới 15 tuổi, và ông hiểu mọi thứ một cách khá hoàn hảo. Không ai nghe từ
Kissinger lúc đó rằng cần phải thích nghi với Đức Quốc xã thay vì chạy trốn hoặc
chiến đấu với chúng”. Zelensky nói thêm: “Với
lời khuyên Ukraine nên trao thứ gì đó cho Nga, các 'nhân vật địa-chính trị vĩ đại'
này đã không bao giờ thấu hiểu những người Ukraine bình thường, những người
đang sống trên lãnh thổ của riêng mình, mà lại đề xuất đòi họ đổi lãnh thổ ấy để
lấy một nền hòa bình viển vông…”
Lần này,
chống lại luận điểm của Kissinger còn có thêm bỉnh bút Cal Thomas. Thomas đã viết trên phiên bản tiếng Anh của mạng
majalla.com (mạng dành riêng cho thế giới nói tiếng Ả Rập): “Vừa qua là lần thứ ba kể từ khi trở thành Tổng
thống, Joe Biden đã tuyên bố hồi tuần trước rằng, ông ấy sẽ cử lực lượng Mỹ đến
bảo vệ Đài Loan nếu Trung Quốc đại lục tiến hành một cuộc tấn công. Nhưng đây
cũng chính là vị Tổng thống ấy đã nhanh chóng rút các lực lượng Mỹ khỏi
Afghanistan. Và hứa sẽ không gửi quân đến Ukraine để giúp chính phủ đó đẩy lùi
cuộc xâm lược của Nga”. Lý do được đưa ra là Nga là một cường quốc hạt
nhân. Thế nhưng Trung Quốc cũng có hạt nhân. Vậy có gì khác biệt? Khác biệt ở
đây là do vị trí địa-chiến lược của Đài Loan trong cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung,
Mỹ không thể đánh mất Đài Loan. Biden dường như có sứ mệnh lịch sử là chuộc lại
lỗi lầm cách đây ngót nửa thế kỷ của bộ đôi Nixon – Kissinger. Trong bài phát
biểu ở Davos, Kissinger nói Ukraine phải nhường một số lãnh thổ cho Nga để kết
thúc chiến tranh và tránh mở rộng xung đột. Kissinger đã sai! Nếu Ukraine nhượng
bộ lãnh thổ cho Nga, điều đó có nghĩa là sẽ mời gọi Tổng thống Vladimir Putin
chinh phạt tiếp các quốc gia khác từng nằm dưới sự kiểm soát của Liên Xô. Liệu
Kissinger có đồng ý nhượng tiếp những vùng lãnh thổ ấy cho Mátxcơva để tránh
“tình trạng mất ổn định” toàn cầu và tránh một cuộc xung đột có quy mô rộng lớn
hơn không?
Dẫu sao,
vào thời điểm hiện nay, phương Tây và thế giới nói chung vẫn bị chia thành (ít
nhất) hai phe. Một, theo Reapolitik (của Kissinger), phe kia mang tính “diều
hâu”, chủ chiến nhiều hơn. Lập trường của phe “Chính trị thực dụng” như
Kissinger đã trình bày chi tiết từ Davos. Những người đi gần tới lập trường của
Kissinger chủ yếu quan ngại các ảnh hưởng sâu rộng của việc kéo dài cuộc chiến.
Đặc biệt xu hướng này lo lắng nhìn vào các tác động kinh tế (lạm phát ở Mỹ và
Anh đều đang ở mức cao nhất trong nhiều thập kỷ) và nguy cơ còn leo thang tiếp.
Tuy nhiên, xu hướng này cũng không hề chủ trương đổi đất lấy hòa bình! Phe “diều
hâu”, dẫn đầu bởi London và Washington. Mặc dù không tuyên bố rõ ràng, nhưng lập
trường Anh – Mỹ là tăng cường hỗ trợ Ukraine bằng các trang thiết bị quân sự và
mạng lưới tình báo để giáng những đòn mạnh nhất có thể. Mục đích là vừa củng cố
vị thế của Ukraine tại bàn đàm phán, vừa ngăn chặn Nga khỏi bất kỳ hành động
gây hấn nào với các quốc gia châu Âu khác, đặc biệt là các nước Baltic.
Mẫu số
chung của hai phe nói trên là niềm tin cuộc chiến sẽ phải kết thúc với một thỏa
thuận được thương lượng, ngay cả khi tình trạng của thỏa thuận này đang bị
tranh cãi gay gắt. Tuy nhiên, sau khi bước sang tháng thứ tư của cuộc chiến,
“thỏa thuận được thương lượng” có vẻ xa vời hơn so với lúc bắt đầu xung đột.
Thay vì đi vào kết thúc, điều có vẻ ngày càng nhiều khả năng là một cuộc xung đột
âm ỉ lâu dài. Tại đó, Kiev rất khó giành lại đươc toàn bộ lãnh thổ của mình và
quân đội Nga cũng sẽ không rời khỏi những vùng lãnh thổ họ vừa cưỡng chiếm được.
Tổng thống Putin đặt cược uy tín chính trị của mình vào chiến thắng ở Ukraine,
điều mà phương Tây muốn phủ nhận. Tuy nhiên, một cuộc chiến không có hồi kết có
thể kéo phương Tây mất một vài năm – đặc biệt khi cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sắp
đến gần – trước khi tiến tới một thỏa hiệp nào đó. Trong
khi chính các quan chức ở Kiev hiện cũng đang bày tỏ quan ngại, tình trạng mệt
mỏi vì chiến tranh dễ làm “xói mòn” quyết tâm của Mỹ và đồng minh giúp Ukraine
đẩy lùi cuộc xâm lược.
No comments:
Post a Comment