Vac-xin
chống Covid-19 : Cuộc đua gay gắt và luật chơi của kẻ mạnh
Minh
Anh -
RFI
Đăng
ngày: 01/10/2020 - 15:07
https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20201001-vacxin-covid19-tranh-dua-dia-chinh-tri
Cuộc đua tìm kiếm vac-xin ngừa Covid-19 không chỉ
là một thách thức khoa học mà còn mang cả tính chính trị. Nhiều khoản tiền lớn
từ các nước được chi ra để đầu tư cho việc nghiên cứu nhưng cũng để được độc
quyền tiếp cận nguồn vac-xin quý giá, ước tính lên đến hàng trăm triệu liều.
Khi nào sẽ có vac-xin ? Nước nào sẽ tìm ra đầu tiên ? Giá một liều
vac-xin là bao nhiêu ? Việc phân phối nguồn thuốc quý giá này liệu có sẽ
được công bằng hay không ?
Ảnh minh họa: Nước
nào sẽ tìm ra được vac-xin chống Covid-19 trước tiên? REUTERS - Dado Ruvic
Với hơn một triệu nạn
nhân và hơn 33 triệu ca nhiễm bệnh trên toàn cầu, cuộc đua tìm kiếm một loại
vac-xin hiệu quả giờ là một ưu tiên của nhiều chính phủ. Trung Quốc, hồi cuối tháng Sáu
năm nay là nước đầu tiên quyết định cho phép sử dụng vac-xin có tên gọi là Ad5-nCoV,
do hãng CanSino của Trung Quốc bào chế, cho mục tiêu quân sự. Trung tuần
tháng 8/2020, đến lượt Nga gây bất ngờ khi cho triển khai vac-xin ứng viên
Sputnik V, bất chấp những lo ngại của cộng đồng quốc tế.
Rồi tại Mỹ, tổng thống
Donald Trump cho biết sẽ làm mọi cách để vac-xin ứng viên do hãng Moderna phát
triển sẽ được đưa ra thị trường trước khi có bầu cử tổng thống Mỹ, dự kiến diễn
ra vào ngày 03/11. Về phần mình, chính phủ Anh dự kiến triển khai một vac-vin
vào cuối năm 2020, trong khi tại châu Âu, Cơ quan Quản lý Dược phẩm (EMA) xúc
tiến hơn nữa một số loại vac-xin đang phát triển.
Khi nào thì mới có vac-xin thật sự ? Cuối năm 2020 hay là vào năm 2021 khi có nhiều
dự báo mâu thuẫn ? Về điểm này, ông Christian Brechot, nhà vi khuẩn
học, chủ tịch tổ chức Global Virus Network trên kênh truyền hình ARTE lưu
ý :
« Ở đây tôi muốn
nói đến một điểm : Sẽ không có một loại vac-xin mà sẽ là nhiều thế hệ
vac-xin. Những loại vac-xin mà chúng ta đang nói đến vào cuối năm nay, nếu như
họ bào chế được, thì đó sẽ là những loại vac-xin đời thứ nhất, chủ yếu tập
trung vào việc bào chế kháng thể. Điều này cũng tốt thôi vì cũng nên biết là
chúng sẽ có một phần nào tác dụng. Loại vac-xin này có thể rất hữu ích khi tập
trung tiêm ngừa đối với những ca nhiễm bệnh để kềm hãm các ổ dịch.
Và chúng ta đã thấy có sự tương quan giữa việc bào
chế kháng thể và phòng ngừa cũng như thời gian phòng ngừa, thế nên sẽ có những
loại vac-xin thế hệ thứ hai, nhưng lần này nhắm vào một sự miễn dịch mà người
ta gọi là tế bào bẩm sinh. Do vậy, cần phải chú ý đến những điều này. Khi người
ta nói đến cuối năm 2020 hay 2021, đấy chưa hẳn là sự mâu thuẫn. »
.
Ai tìm ra vac-xin
đầu tiên sẽ còn mạnh hơn
Việc tìm ra một vac-xin chống Covid-19 « hiệu quả » và
« an toàn », là một nhu cầu cấp bách. Cuộc nghiên cứu « khác thường »
này đang huy động hàng ngàn nhà khoa học và nhiều nguồn tài trợ công từ nhiều
nước giầu có trên thế giới. Chín vac-xin từ Mỹ, Nga, Trung Quốc và châu Âu hiện
đã bước qua giai đoạn 3, tức thử nghiệm trên người để thẩm định mức độ an toàn
và tính hiệu quả. Nước nào sẽ tìm ra vac-xin trước tiên ? Mỹ, Nga, Trung
Quốc hay là châu Âu ?
Thay vì trả lời cho câu hỏi
trên, ba nhà quan sát độc lập, Pauline Londeix và Jerome Martin – đồng sáng lập
Đài Quan sát Minh bạch trong các chính sách dược phẩm, cùng với Els Torreele,
nghiên cứu sinh, cựu giám đốc chiến dịch Tiếp Cận Y sĩ Không Biên Giới, trên Le
Monde (24/09/2020) cảnh báo : « Cuộc đua vac-xin có thể gây tổn
hại cho mọi ứng phó tế nhị với đại dịch ».
Theo các tác giả, nếu như
những hứa hẹn do nhiều lãnh đạo thế giới đưa ra hiện vẫn còn lâu mới thành
hiện thực, cuộc đua này dường như để thỏa mãn những chiến lược thống trị địa
chính trị, những lợi ích mang tư tưởng dân túy hay những lợi ích tài chính cho
các hãng dược đa quốc gia, hơn là vì các lợi ích của cộng đồng.
Quan điểm này cũng được bà
Nathalie Coutinet, nhà kinh tế học về Y Tế Công, trường đại học Sorbonne
Paris Nord, trong chương trình Cultures Monde (Các nền Văn hóa Thế giới) ngày
01/09/2020, trên đài France Culture đồng chia sẻ. Theo chuyên gia Coutinet, cuộc
đua đã vượt ra ngoài khuôn khổ nghiên cứu khoa học, trở thành một thách thức địa
chính trị và chính trị do có sự can dự của chủ nghĩa dân tộc. Bà giải
thích :
« Chỉ có điều là
cuộc đua vac-xin này ngày càng giống như một cuộc chạy đua giữa các nước hơn là
một cuộc đua giữa các hãng dược, đó còn là một cuộc đua chính trị để cho thấy
là nước nào sẽ có nền công nghệ nghiên cứu tiên tiến nhất, phát triển nhất.
Ở ông Trump, có một dạng tự hào dân tộc là có khả
năng phát triển loại vac-xin này trước tiên. Ông ấy còn hứa với người dân Mỹ là
sẽ có vac-xin trước kỳ bầu cử tổng thống Mỹ, dự kiến diễn ra vào tháng 11/2020.
Rồi tiếp đến là Putin và cả Trung Quốc cũng có những thông báo.
Bắc Kinh còn dùng vac-xin như là một vũ khí chính trị
bởi vì trước đó, ngày 27/08, Canada đã bị rút ra khỏi danh sách các nước có thể
tiến hành thử nghiệm trên người vac-xin của Trung Quốc với cớ là Canada giam giữ
một công dân Trung Quốc… Rõ ràng là ở đây có một thách thức chính trị rất lớn ẩn
sau cuộc đua tìm kiếm vac-xin này. »
.
Sự can thiệp của
Nhà nước và sự mập mờ của các hãng dược
Chưa có lúc nào nghiên cứu
khoa học lại tăng tốc nhanh như lúc này. Vẫn theo ba nhà quan sát độc lập trên,
ý tưởng nước nào, hay nền công nghệ nào sẽ giành được chiến thắng cuộc đua đã
khiến người ta quên đi quy mô của những thách thức y khoa được đặt ra cho phát
triển vac-xin hiệu quả. Một nỗ lực khoa học vốn dĩ đòi hỏi từ 5 năm đến 10 năm
nghiên cứu và phát triển nay rút ngắn chỉ còn từ một đến hai năm.
Người ta hẳn không quên
chủ nhân Nhà Trắng hiện nay đã có những can thiệp « thô bạo »
như thế nào vào công cuộc xử lý dịch bệnh của Trung Tâm Kiểm Soát Dịch Bệnh
(CDC), trên tuyến đầu chống dịch Covid-19. Theo bà Anne-Claude Crémieux,
giáo sư về các bệnh truyền nhiễm thuộc bệnh viện Saint-Louis tại Paris, cũng
trên đài France Culture, sự việc cho thấy những sức ép chính trị to lớn trong
và ngoài nước để có thể về đầu đã làm cho cuộc đấu tăng tốc nhanh hơn nữa.
« Chúng ta từng
thấy có một sự đầu tư quan trọng từ nhiều nước để thúc đẩy các nhà công nghiệp
dược phẩm bào chế các loại vac-xin, mà ví dụ điển hình là dịch cúm H1N1. Nhưng
vì đó là một công nghệ vac-xin đã được phổ biến. Các chính phủ khi đó chỉ trả
tiền để cất trữ những loại vac-xin đó mà thôi. Ở đây, người ta chứng kiến một nỗ
lực chưa từng thấy. Các chính phủ đã đầu tư ngay cả trước khi công bố kết quả
các ứng viên vac-xin đầu tiên. Sự tăng tốc này còn được thúc đẩy nhanh hơn
nữa bởi vì còn có một sự liên kết giữa các hãng dược với nhau. Đó là một sự kết
hợp giữa những công ty dược nhỏ có công nghệ tân tiến với những hãng dược lớn
hàng đầu thế giới. Điều này dẫn đến việc rút ngắn thời gian nghiên cứu xuống
còn từ một đến hai năm, một điều chưa từng thấy từ trước đến giờ. »
Nhiều nhà quan sát lo lắng
rằng trong cuộc tranh đua điên cuồng này, mà tư tưởng « phải nhanh chân
về đầu » ngự trị, lý lẽ cạnh tranh tạo cơ hội cho sự mập mờ và thiếu
tham vấn giữa các tác nhân, có nguy cơ dẫn đến việc tạo ra những vac-xin kém chất
lượng. Việc « đốt cháy » các giai đoạn nghiên cứu cần thiết có
nguy cơ gây tổn hại cho việc thẩm định tính « an toàn » và
« hiệu quả » cho một sản phẩm sức khỏe con người. Tư tưởng
phải về đầu khiến các nhà bào chế của 8 loại ứng viên vac-xin hiện nay chỉ
tập trung vào một loại protein của virus mà bỏ qua nhiều hướng khai thác tiềm
tàng khác nhiều hứa hẹn trong dài hạn.
Khi có vac-xin rồi liệu người dân có chấp nhận tiêm ngừa hay
không ? Theo một thăm dò do
World Economic Forum thực hiện tại khoảng 30 nước, 25% số người được hỏi tỏ ra
ngập ngừng hay do dự về việc tiêm ngừa Covid-19. Việc giữ bí mật đề cương
nghiên cứu càng làm cho mối nghi kỵ của người dân ngày càng lớn đối với các biện
pháp phòng chống Covid-19. Trên các mạng xã hội, các thông điệp chống tiêm ngừa
virus corona chủng mới ngày càng nhiều, đôi khi lan truyền cả những giả thuyết
cực đoan hay mang hơi hướm của thuyết âm mưu.
Đây chính là điểm mà bà
Nathalie Ernoult, đồng giám đốc Đài Quan sát Y tế Thế giới mạnh mẽ chỉ
trích trên kênh truyền hình ARTE :
« Hiện tại, tuyệt
đối không có một sự minh bạch nào về đề cương nghiên cứu trên phương diện tiếp
cận thông tin. Người ta sẽ đánh giá những gì ? Họ có đo lường mức giảm lượng
virus hay không ? Liệu người ta có đánh giá việc kềm hãm sự lây nhiễm hay
không bởi vì đó là điều mà chúng ta đang tìm kiếm ? Những vấn đề này chúng
ta không có được một thông tin nào. Chúng ta thật sự không có được một sự minh
bạch thông tin về những cuộc thử nghiệm này ».
Dẫu biết rằng đòi hỏi về
minh bạch trong nghiên cứu vac-xin cũng như các loại sản phẩm sức khỏe khác là
một điều thiết yếu, một đòi hỏi đạo đức và một khẩn cấp tuyệt đối, tuy nhiên,
theo quan điểm Nathalie Coutinet, đây là một điều khó có thể thực hiện, bởi vì
« chưa bao giờ người ta thấy các hãng dược này minh bạch cả. ... Điều đáng
tiếc là cuối cùng chính các hãng dược tự thẩm định lấy các loại thuốc của mình,
giống như là một sinh viên tự sửa lấy bài viết của mình vậy. »
.
Chừng nào mới đến
phiên các nước nghèo ?
Sau cuộc đua tìm kiếm
vac-xin, nhân loại sẽ lại được chứng kiến một cuộc đua khác : Cuộc đua sở
hữu nguồn thuốc quý giá này. Nhưng với cái giá phải trả là bao nhiêu ? Một
lần nữa, nhà kinh tế học Nathalie Coutinet khẳng định sự thống trị
« luật chơi của kẻ mạnh ».
« Điều này còn phụ
thuộc nhiều vào hãng nào tìm ra được vac-xin trước tiên. Khi những hãng dược nộp
bằng sáng chế và được quốc tế công nhận, thì bằng sáng chế đó có giá trị toàn cầu,
đồng thời cho phép hãng nắm thế độc quyền về những sản phẩm do họ phát triển.
Và thế độc quyền này cho phép hãng dược ấn định mức giá bán theo ý mình muốn .
Nếu như Moderna hay Pfeizer là những hãng đầu tiên bào chế được vac-xin, thì họ
đã tuyên bố rằng mục tiêu của họ là thu lời. Những hãng này cũng có thể đề xuất
nhiều mức giá khác nhau tùy theo mức độ phát triển của từng nước. Nhưng cũng có
nhiều tác nhân khác, như AstraZeneca chẳng hạn thông báo là họ sẽ bán vac-xin bằng
với giá thành, mức giá thấp nhất cho các nước phía nam nhờ vào các chương trình
liên minh nghiên cứu quốc tế và sự hỗ trợ của nhiều nhà hảo tâm như Bill Gate
chẳng hạn. »
Nhưng khi nào thì những
liều thuốc rẻ mới đến tay người tiêu dùng ở những nước nghèo, đang phát triển ?
Một điều chắc chắn, những nước giầu đã có những hợp đồng với các hãng bào chế đặt
hàng trước hàng trăm triệu liều thuốc. Trong cuộc đua này, Hoa Kỳ chi ra hơn 10
tỷ đô la. Liên Hiệp Châu Âu đang trong cuộc đàm phán cho hơn một tỷ liều
vac-xin.
Trong bối cảnh này, hồi
trung tuần tháng 8/2020, tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO/OMS), Tedros
Ghebreyesus lên tiếng cảnh báo hiện tượng « chủ nghĩa dân tộc hóa
vac-xin ». Một lời báo động dường như không mấy được lắng nghe trong
khi thế giới tồn tại nhiều cơ chế hợp tác quốc tế. Chương trình Covax, do WHO đồng
điều hành, dự kiến mua hai tỷ liều vac-xin và sẽ được phân phối công bằng trên
thế giới. Một nửa trong số này sẽ dành cho khoảng 100 nước có thu nhập thấp.
Chỉ có điều, « nguồn
dự trữ vac-xin cho Covax còn lệ thuộc nhiều vào những gì còn lại sau các đợt
mua hàng với giá cao từ những nước khác », theo như phân tích của ông
Vinh-Kim Nguyen, đồng giám đốc Global Health Centre, Viện Nghiên cứu Quốc tế và
Phát triển tại Geneve trên đài RTS.
Theo một báo cáo do tổ chức
Oxfam công bố, một số nước giầu chiếm 13% dân số toàn cầu dường như đã đặt mua
trước một nửa số liều vac-xin tiềm tàng.
***
CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN
Covid-19:
Oxfam tố cáo các nước giàu thâu tóm một nửa số vac-xin
.
Covid-19:
Trump hứa sẽ có đủ vac-xin cho dân Mỹ từ đây đến tháng 4
.
Vac-xin
Covid cho dân nghèo: Hơn 150 nước tham gia kế hoạch của Tổ Chức Y Tế Thế Giới
---------------------------------------------------
.
.
Xảy
ra một số trường hợp bị phản ứng phụ khi thử nghiệm vaccine COVID-19 tại Mỹ
Người
Việt
Oct 1, 2020
WASHINGTON, DC (NV) – Các cuộc thử nghiệm một loại thuốc
vaccine chống COVID-19 đã khiến có một số người tình nguyện để được chích thuốc
gặp phản ứng phụ mạnh mẽ, trong lúc nước Mỹ có thêm khoảng 43,000 ca bệnh.
Theo bản tin của CNBC hôm Thứ Năm, 1 Tháng Mười, nói rằng có năm người
tham dự cuộc thử nghiệm vaccine do Moderna và Pfizer nghiên cứu chế tạo
đã gặp phải các phản ứng phụ mạnh mẽ, gồm sốt nóng cao, buốt lạnh trong người,
đau nhức mình mẩy và nhức đầu kịch liệt.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2020/10/TS-Vaccine-100120-1130x580.jpg
Thử nghiệm vaccine
của công ty AstraZeneca hiện vẫn chưa được tái tục ở Mỹ. (Hình: AP
Photo/Alastair Grant, file)
Những người tình nguyện
này nói rằng các triệu chứng đó tuy nặng nề nhưng cũng dần biến mất sau khoảng
thời gian ngắn. Một trong những người này, một nhà sinh vật học ở Utah,
nói ông phải nằm liệt giường khi bị sốt nóng hơn 101 độ F (38.3 độ C), sau khi
chích mũi thuốc vaccine thứ nhì trong đợt thử nghiệm sau cùng của Moderna.
Người này nói rằng tình
trạng sốt nóng chấm dứt trong khoảng 12 giờ đồng hồ.
Hai công ty Moderna
và Pfizer cũng từng cho hay rằng vaccine của họ có thể đưa đến các triệu
chứng giống như các trường hợp bệnh COVID-19 nhẹ.
Một loại thuốc vaccine
khác do AstraZeneca chế tạo, và cũng trong giai đoạn thử nghiệm sau
cùng, hiện vẫn bị ngưng lại ở Mỹ, nhưng giám đốc FDA Stephen Hall không
cho biết lý do vì sao, theo bản tin của hãng thông tấn UPI.
Hôm Thứ Tư, ông Hahn nói
rằng “không thể tiết lộ các bí mật thương mại” và cơ quan FDA sẽ xem xét tất cả
mọi dữ kiện để quyết định là vaccine có an toàn hay hiệu quả hay không.
Nước Mỹ có thêm 42,800 ca
bệnh COVID-19 và thêm 950 trường hợp tử vong hôm Thứ Tư, theo các con số do
Johns Hopkins University đưa ra.
Cũng theo
Johns Hopkins, hiện có khoảng 7.24 triệu trường hợp bệnh và 207,000 người chết
do COVID-19 ở Mỹ, kể từ khi dịch bệnh bùng ra hồi đầu năm nay. (V.Giang)
No comments:
Post a Comment