Nguyễn
Giang
BBC News Tiếng Việt
01/06/2020
Sau 19 giờ bay trong capsule mang tên Dragon, được
điều khiển gần như tự động hòa toàn, hai phi hành gia Doug Hurley và Bob
Behnken đã cập vào Trạm Không gian Quốc tế (ISS) an toàn.
Sự kiện này đã được đánh
giá là bước ngoặt trong ngành hàng không vũ trụ của nhân loại vì nhiều lý do,
và ý nghĩa chính trị, kinh tế của nó cũng rất lớn.
SPACEX
Tôi muốn nói điều đầu
tiên là về thành công của dự án SpaceX và tàu vũ trụ nhỏ Dragon và các điểm mới
so với những chương trình trước.
Ba điểm mới của
hàng không vũ trụ
1. Giá thành thấp hơn
Sau khi ngưng chương
trình Phi thuyền Con thoi (Space Shuttle program) năm 2011, Hoa Kỳ phải thuê
tàu vũ trụ Soyuz của Nga để đưa người và hàng hóa, vật dụng lên không trung.
Giá thuê 'một ghế bay' là 86 triệu USD.
SpaceX của triệu phú -
nhà đầu tư sáng chế Elon Musk ký với Cơ quan Hàng không Không gia Mỹ (Nasa) hợp
đồng hạ giá thành xuống chừng 55 triệu cho một phi hành gia bay lên không
gian.
Crew Dragon (phải)
bên cạnh rocket Falcon 9. NASA
2. Vai trò của kinh tế tư nhân
Không chỉ có giá rẻ hơn,
việc để một công ty tư nhân đóng vai trò chính trong hoạt động khai thác
không gian vũ trụ là điều chưa từng xảy ra.
Khi Hoa Kỳ và Liên Xô
cùng ký Hiệp ước Không gian Bên ngoài (Outer Space Treaty) vào năm 1967,
chuyện thám hiểm không gian là của hai chính phủ.
Ngày nay, Trung Quốc cũng
đặt trọng tâm chạy đua vào không gian và Quân Giải phóng (PLA) đóng vai trò chủ
chốt.
Chuyến bay đưa người vào
vũ trụ của công ty SpaceX đem lại vinh dự lớn cho ông Elon Musk, người Cộng
hòa Nam Phi, năm nay 48 tuổi.
Năm ông 42 tuổi, công ty
của ông được NASA ký hợp đồng 2,6 tỷ USD cho dự án phát triển tàu vũ trụ đủ an
toàn để mang người vào vũ trụ.
Xin nhắc các tàu Dragon
chở hàng (cargo) đã hoạt động rồi, nhưng tiêu chuẩn cho tàu chở người
(human-rated spacecraft) là một đẳng cấp khác, cần công nghệ vật liệu, viễn
thông, xử lý năng lượng đạt trình độ cao nhất có thể.
Cũng năm 2014, Nasa trao
cho Boeing một hợp đồng 4,2 tỷ USD để chế tạo tàu Starliner cho nhiệm vụ
tương tự.
Nay thì ai cũng thấy cá
nhân một người trẻ, quốc tịch nước ngoài như Elon Musk làm được điều mà đại
tập đoàn Boeing chưa làm được.
Nói thế không có nghĩa là
Boeing sẽ không đưa được Starliner vào không gian, và việc “outsource' (chuyển
thuê bên ngoài) dịch vụ hàng không không gian cho hai công ty rất khác nhau cho
thấy tầm nhìn của lãnh đạo Mỹ.
Khoang Crew Dragon
dành cho các phi hành gia có các kích cỡ ghế ngồi với phần đệm khác nhau cho
phù hợp từng cá nhân. SPACEX
3. Thiết kế mới của tàu Dragon
Không rõ ông Elon Musk và
Nasa có muốn đoạt hình ảnh rồng – một trong tứ quý của Trung Quốc không mà
đặt luôn tên cho dòng tàu vũ trụ thế hệ mới của Mỹ là Rồng (Dragon)?
Điều chắc chắn là Dragon
có những tính năng khác phi thuyền con thoi trước đây:
- Dragon bỏ cách dùng
phi thuyền có cánh như tàu con thoi (shuttle) và trở lại một phần
phương án của thế hệ tàu Apollo nhưng nâng cao. Tàu gắn với 'trunk' (thân
ống) có pin mặt trời (solar panels), tấm chắn nhiệt và cánh để cân
bằng khi bay lên. Cả thân ống và buồng lái có chiều cao 8,1m
(26.7ft) và đường kính 4m (13ft).
- Dragon có 16 ống phóng nhỏ (Draco thrusters) để dẫn
nó bay trong không gian. Mỗi động cơ Draco có sức đẩy 90 pounds (cân Anh)
trong không gian.
- Hoạt động của Dragon là hoàn toàn tự động. Các
phi hành gia dùng màn hình touchscreen như iPhone, iPad, để bổ sung thông số mà
không còn các nút bấm cơ khí, cần điều khiển kiểu cũ. Thực ra, không có họ
trong đó thì con tàu vẫn lên được trạm không gian như các chuyến cargo tự động
trước đó.
- Dragon có khoang thoát hiểm kể cả ở giai đoạn vừa
rời bệ phóng, để khi cần thì phi hành gia 'bật dù' bắn ra ngoài và đáp xuống
đất, hệt như một số phim viễn tưởng.
- Phần tên lửa đẩy có thể dùng lại, và nếu rơi xuống
biển, SpaceX chuẩn bị sẵn một bệ đỡ trên tàu thủy không người, dạng drone
ship để đón. Việc này tiết kiệm cho họ hàng triệu đô. Tàu Dragon vừa bay lên
là hoàn toàn mới như SpaceX dự tính dùng nó ít nhất là ba lần trước khi chỉnh sửa.
Tham vọng ba bước:
Không gian, Mặt Trăng và Sao Hỏa
Cuối cùng, không thể
không nói đến tham vọng của Hoa Kỳ trong cuộc chinh phục, khai thác không gian
cùng đối tác, làm sao đi trước đối thủ là Trung Quốc.
Cần phải nói là dù do tư
nhân điều hành, SpaceX hợp tác chặt chẽ với Nasa và Bộ Tư lệnh Không gian của
Hoa Kỳ.
Space Wing là lực lượng duyệt cho việc phóng tàu vũ trụ. Hai phi hành gia vừa
bay lên đều là cựu phi công quân đội. Doug Hurley (sinh năm 1966) là cựu phi công Hải
quân Mỹ và là phi hành gia kinh nghiệm của Nasa, từng điều khiển hai tàu con
thoi STS-127, STS-135. Robert
Behnken (sinh năm 1970) là phi công chuyên lái thử của F-22 Combined
Test Force, và từng là kỹ sư trưởng của dự án Raptor 4004.
Bob Behnken và Doug
Hurley
Về đối tác, trong quá
trình đánh giá an toàn cho chuyến bay vừa qua, Hoa Kỳ mời và tham vấn cùng Nga
và Nhật Bản. Đây là chỉ dấu cho thấy việc khai thác không gian sẽ đi theo hướng
đó.
Tuy thế, việc phóng
thành công Dragon sẽ chấm dứt dần hợp tác với Liên bang Nga, ít nhất là trong
việc dùng tàu Soyuz đưa người và hàng lên không gian.
Hợp tác với Nhật Bản, nhất
là trong mảng khai khoáng không gian (space mining) sẽ đem lại các nguồn lợi
chưa từng có cho Hoa Kỳ, theo các chuyên gia. Không thấy EU có mặt trong dự án
vừa qua và Trung Quốc thì đã bị cho là đối thủ cạnh tranh.
Khoang Crew Dragon
Nhiều người hỏi việc phục
hồi các chương trình không gian tốn kém có ý nghĩa gì?
Đồng ý là Hoa Kỳ đang có
hai khủng hoảng lớn: Covid-19 và xung đột sắc tộc, giai cấp. Nhưng việc bay
lên không gian vũ trụ là một thắng lợi lớn, và biết đâu lại chẳng là 'bước
ngoặt toàn diện' cho kinh tế Hoa Kỳ.
Có hai chủ đề chúng ta cần
bàn thêm nhưng theo những gì chúng tôi tìm hiểu thì chương trình không gian của
Hoa Kỳ sẽ nhằm vào các mục tiêu sau:
- Mục tiêu Hoàn thiện ngành hàng không không gian để
kết nối bình thường Mặt Đất – Trạm Không gian
- Mục tiêu khai khoáng trên Mặt Trăng nơi sản lượng
kim loại hiếm có thể coi là 'vô tận'. Năm ngoái Trung Quốc đã phóng thành công
phi thuyền Hằng Nga, đưa xe tự hành Thỏ Ngọc 2 lên vùng tối của Mặt Trăng, nơi
họ đặt tên cho một quả đồi là Quảng Hàn Cung, thể hiện ý chí muốn đánh dấu
'lãnh thổ' và chuẩn bị cho các dự án về sau. Cuộc đua Mỹ - Trung từ nay chỉ
tăng tốc, không giảm.
- Mục tiêu chỉ huy và kiểm soát (Command and
Control) về an ninh không gian
Elon Musk, một
nhân vật xuất chúng
Tuần trước, mấy người bạn
ở Anh chia sẻ trên Facebook vị trí của Trạm không gian quốc tế và hướng dẫn
cách nhìn thấy bằng mắt thường từ Anh.
Đúng giờ vào một buổi tối,
tôi ra vườn nhìn lên, quả là thấy được ở hướng Đông Bắc ISS trên quỹ đạo, lóe
sáng như một vì sao to.
Từ Mặt Đất lên đó... chỉ
có trên 400 km nhưng nếu không có những con người đã lên tới đó và còn muốn bay
cao hơn thì chúng ta chỉ dừng lại với các vấn đề của Mặt Đất mà thôi. Vấn đề
là tầm nhìn, và viễn kiến.
Ở đây, phải nói là có hai
viễn kiến cho chinh phục không gian: của những cá nhân xuất chúng như Elon
Musk, và của tập thể ý thức hệ: đảng Cộng sản Trung Quốc.
Hoa Kỳ đã gặp Elon Musk ở
hai điểm về hàng không không gian và kế hoạch lên Mặt Trăng. Còn về cạnh tranh
quân sự với Trung Quốc thì là việc của chính quyền Mỹ.
Quá Trình thực hiện
chuyến bay SPACEX lên Trạm Không Gian Quốc Tế
Nói như thế không có
nghĩa Elon Musk không có có các tham vọng riêng.
Anh đã hướng tới 'nền
kinh tế không gian' của tương lai: khai thác vệ tinh để phục vụ tự động hóa
toàn bộ Mặt Đất.
Elon Musk đã đề ra dự án
đưa lên không gian 30 nghìn vệ tinh viễn thông có độ chính xác cao.
Hiện nay tất cả các nước
cộng lại đang vận hàng 2200 vệ tinh với nhiều thế hệ khác nhau, nhưng nếu
con số khổng lồ kia của Elon Musk trở thành hiện thực, thì các dự án dùng data
để điều khiển từng xe hơi không người lái trên mặt đất mới khả thi.
Phi thuyền Crew
Dragon trở về Trái Đất thế nào. SPACEX
Một tỷ phú khác, Jeff Bezof cũng có kế
hoạch tương tự cho công ty Amazon. Các hoạt động này sẽ biến đổi hoàn
toàn cách chúng ta hiểu về Internet, về mạng toàn cầu và trí tuệ nhân tạo.
Ngoài ra, Elon Musk còn
có giấc mơ đưa người lên Sao Hỏa, bằng con tàu tư nhân anh ta chế tạo.
Một số dự án khác của
Musk đã không thành, nhưng anh tin rằng từ nay mai SpaceX sẽ đưa hàng lên Sao Hỏa
để đến 2024 là đưa người lên đầu tiên.
Tôi tin rằng nhiều khả
năng đó là người Mỹ, ít ra phải là người như hai phi công dày dạn kinh nghiệm
với hàng nghìn giờ bay của Không lực Hoa Kỳ Doug Hurley và Bob Behnken.
--------------------------------------------
BBC
Tiếng Việt
27/05/2020
Công ty SpaceX của Elon Musk, đặt tại California,
có sứ mạng lịch sử vào thứ Tư 27/5/2020
Bob Behnken và Doug
Hurley. NASA
Công ty này dự định đưa
hai phi hành gia Nasa lên Trạm không gian quốc tế (ISS) trong sứ mạng có tên Demo-2.
Demo-2 sẽ là lần đầu tiên
có việc gửi phi hành gia Nasa, Doug Hurley và Bob Behnken, từ Mỹ lên không gian
kể từ 2011.
Từ khi Space Shuttle được
cho nghỉ gần 10 năm trước, Mỹ trả tiền cho Nga khoảng 80 triệu USD một ghế để
đưa phi hành gia Nasa lên ISS.
Khoang Crew Dragon
Nhưng Nasa đã dành hợp đồng
3,1 tỉ USD cho SpaceX và 4,8 tỉ cho Boeing để sản xuất tàu vũ trụ theo chương
trình có tên Commercial
Crew.
Với SpaceX, sứ mệnh
Demo-2 sẽ là chuyến bay thử cuối cùng của tàu vũ trụ Crew Dragon, được làm với
mục đích chở tối đa bảy người lên không gian.
Quan trọng hơn, chuyến
bay đánh dấu việc thương mại hóa vận chuyển người lên không gian.
Việc phóng sẽ được thực
hiện từ bệ phóng Complex 39A của Trung tâm không gian Kennedy ở Florida.
Quá trình thực hiện
chuyến bay
Bệ phóng này nổi tiếng vì
đã phóng chuyến bay không gian Apollo 11 lên mặt trăng lần đầu năm 1969, và tàu
con thoi Columbia năm 1981.
Tên lửa hai tầng Falcon-9 sẽ rời mặt đất
lúc 20:33 GMT.
Tàu con thoi Crew Dragon sẽ đến
ISS sau 19 giờ bay.
Phi thuyền Crew
Dragon trở về Trái Đất thế nào
Thời gian mà Hurley và
Behnken ở trên ISS chưa rõ bao lâu, nhưng sẽ không quá 120 ngày.
Nasa hy vọng giá bay sẽ rẻ
hơn, với dự kiến trả 55 triệu USD mỗi ghế để bay với Crew Dragon, rẻ hơn so với
giá trả cho Nga.
Phi thuyền hạ cánh
trên mặt biển. NASA
Demo-2 là bước cuối cùng trước khi Nasa có thể cấp
chứng nhận cho SpaceX được bay các chuyến thường xuyên lên ISS.
Một khi các chuyến bay đó
bắt đầu, SpaceX dự định dùng tàu Crew Dragon cho các hành trình khác như du lịch
không gian.
No comments:
Post a Comment