Đinh
Yên Thảo
25/06/2020
Ngoại trừ số ít học sinh
đặc biệt yêu thích sử học vì một lý do gia đình hay đam mê cá nhân nào đó, sử học
với những cuốn sách dày vài trăm trang chứa đầy vô số dữ liệu, sự kiện, ngày
tháng, số liệu cần nhớ đã trở thành môn học kém phần hứng thú với các học sinh.
Không chỉ riêng với các học sinh Mỹ vốn không quen việc phải học từ chương, thuộc
lòng mà là tình trạng tại cả Việt Nam cùng không ít các quốc gia khác.
Theo dõi và đánh giá khả
năng các học sinh trong những môn học được giảng dạy tại trường học, tổ chức
NAEP của Bộ Giáo Dục Hoa Kỳ trong một phúc trình vài năm trước từng cho biết chỉ
có khoảng 18 % học sinh lớp tám là được xem nắm được lịch sử Mỹ đã từng được học
qua.
Không được xem là một môn
học chính, không nằm trong các cuộc sát hạch quan trọng để vào đại học, những tỉ
lệ thấp như trên xem ra chưa phải là mối bận tâm lớn từ các nhà giáo dục cho đến
phụ huynh học sinh. Ngoại trừ những nhà sử học.
Bởi các nhà sử học cho rằng,
lịch sử đóng một vai trò quan trọng trong việc mang lại cho các em một khả năng
nhận thức và đánh giá các vấn đề xã hội đương thời một cách hữu hiệu, độc lập
và công tâm hơn khi liên tưởng, so sánh với những câu chuyện trong lịch sử.
Đó là nền tảng để có sự
thông hiểu và góp phần phát triển xã hội.
Lịch sử không phải là một
môn học riêng biệt với các học sinh Hoa Kỳ, nó là một phần trong môn học khoa học
xã hội, bao gồm lịch sử, địa lý, công dân giáo dục, hệ thống công quyền, kinh tế,
chính trị, tôn giáo..., thay đổi theo các bậc học khác nhau.
Từ lớp một, các học sinh
đã học dăm câu chuyện lịch sử căn bản lồng trong những chú gà tây mùa lễ Tạ Ơn,
lá cờ Hiệp Chủng Quốc dịp lễ Độc Lập... được kể bằng ngôn ngữ dành cho trẻ thơ.
Bậc học tăng cao, sử học được giảng dạy trong học đường là chương trình lịch sử
Hoa Kỳ, lịch sử thế giới với các cuộc chiến tranh, các phong trào, xu hướng xã
hội cùng các nhân vật lịch sử liên quan.
Nếu xem những môn học căn
bản nhằm tạo nền tảng cho các chương trình học và công việc chuyên môn sau này,
thì sử học đã góp thêm phần tạo dựng một thế hệ công dân yêu nước và có tinh thần
công dân tích cực. Nó giúp cho các em phát triển một khả năng nhận thức, phân
tích, lý luận và cách giải quyết vấn đề trong các vấn đề xã hội và giao tiếp với
con người.
Sử học thực chất là môn học
về con người, về một tiến trình phát triển của nhân loại. Cho dù có những khác
biệt về địa lý hay ở các giai đoạn thời gian khác nhau, con người vẫn có chung
những đặc tính căn bản với dăm khác biệt đến từ văn hóa và môi trường sống của
mình tạo nên.
Sử học dạy cho các em
nhìn thấy sự biến chuyển của xã hội theo thời gian, hiểu được sự việc đã xảy ra
như thế nào, tại sao và những ai đã dự phần, những ai đã bị bỏ quên. Nó giúp
cho các em biết về những nhân vật lịch sử, yêu thích những người đã có công với
quốc gia, với nhân loại trong quá khứ, từ đó ảnh hưởng và hình thành tích cách
của mình theo những nhân vật mang lại niềm hứng khởi cho các em.
Lịch sử giúp các em nhận
diện được chân dung của chính mình, của một cộng đồng và của cả dân tộc. Các em
được học về những bước thăng tiến lẫn các sai lầm mà con người đã mắc phải và
trả giá trong quá khứ, trong lịch sử để định hình một cái nhìn, cách giải quyết
vấn đề cho hiện tại và tương lai. Ở nhiều lãnh vực khác nhau. Bởi lịch sử không
giới hạn trong chiến tranh, những phong trào, xu hướng, mà còn là khoa học, kỹ
thuật, vũ trụ, y tế, canh nông...
Không phải vô số các kỹ
thuật tân tiến ngày nay thực chất đã xuất phát, rồi tiến hóa từ những ý tưởng của
người xưa, những điều thô sơ đã có từ thời cổ đại? Hay nói cách khác, thế giới
hôm nay là một sự tiếp diễn, kéo dài từ những con người và sự việc hôm qua.
Không biết những câu chuyện hôm qua, sẽ khó lòng cho bất cứ ai hiểu tường tận
và có cái nhìn đúng đắn với những điều đang xảy ra hôm nay.
Như tên gọi
"historia" trong tiếng Hy Lạp, lịch sử mang ý nghĩ là một sự tìm hiểu
và thu nhận kiến thức từ những khảo cứu. Sự nghiên cứu này có đặc tính riêng biệt
của nó vì lịch sử không phải là một khoa học chính xác như toán học, mà nó được
nhìn ở nhiều góc cạnh và cấp độ khác nhau, phụ thuộc vào sự diễn giải và quan
điểm có thể gây tranh cãi của những nhà sử học, cho dù sử học hiện đại đã có những
bước khá dài trong nỗ lực nhìn lại quá khứ một cách trung thực và công tâm hơn.
Chính lẽ đó mà trên thực
tế thì lịch sử viết về Đệ Nhị Thế Chiến ắt sẽ có những sự khác biệt khi nó được
viết ra từ những quốc gia can dự như Mỹ, Nga, Pháp, Đức, Do Thái, Nhật Bản...
Hay cuộc chiến Việt Nam đã kết thúc gần nửa thế kỷ qua vẫn còn là câu chuyện
tranh cãi từ nhiều phía.
Rồi hiện nay, câu chuyện
thời cuộc về sắc tộc, phong trào tranh đấu của cộng đồng người Mỹ gốc Phi,
tranh cãi về tượng đài của các danh tướng trong cuộc nội chiến Hoa Kỳ... lại có
nguy cơ gây xung đột, bất hòa cho nước Mỹ bởi người ta nhìn lại lịch sử một
cách khác biệt và không trong bối cảnh và thời điểm của lịch sử.
Chính vì những điều này,
học sử và đọc sử nhằm giúp người ta một khả năng thu thập, phân tích và so sánh
những sự kiện lịch sử dựa theo những tài liệu lịch sử khả tín khác nhau. Nó tạo
những nhìn nhận một cách độc lập, không thiên kiến hay bị ảnh hưởng từ các diễn
giải đầy mâu thuẫn, thậm chí là bịa đặt từ dăm người mang mục đích nào đó. Xa
hơn nữa, là một khả năng lý luận, phản bác bằng những lập luận riêng biệt của
mình, dựa trên sự thật và xu hướng tích cực, nhân bản.
Việc xem nhẹ lịch sử cùng
những giá trị, bài học lịch sử và hệ lụy của chúng, cho dù với bất cứ quốc gia
nào trên thế giới, thì những thế hệ đương thời chắc chắn sẽ đối diện nhiều rủi
ro lặp lại những vết chân lịch sử và quá khứ bi thương của dân tộc hay nhân loại.
Ở mặt nào đó, đây cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng chia rẽ,
xung đột trong cộng đồng cho đến quốc gia hiện nay.
No comments:
Post a Comment