Fri, 10/24/2014 - 14:32 — nguyenthituhuy
Đánh giá về năng lực của đảng viên, đặc biệt là của các
đảng viên đứng ở cương vị quản lý các cấp, hiện nay có hai luồng ý kiến khác
nhau, khác đến mức đối lập nhau. Không cần phải so sánh các tin tức trên hai
luồng báo chí đối lập (lề phải/lề trái) để có nhận xét này. Chỉ cần đọc báo
chính thống cũng thấy được sự mâu thuẫn trong đánh giá về năng lực lãnh đạo và
quản lý của hệ thống cán bộ.
Một mặt, bản thân các đảng viên tự coi mình là những
người xuất sắc. Họ tự coi mình là « những người con ưu tú của dân
tộc », đưa dân tộc « đi từ thắng lợi này đến thắng lợi
khác » ; điều này được ghi trong hầu như các sách của nhà nước khi
đánh giá về vai trò của đảng, và được ghi trên các khẩu hiệu chăng đầy các
đường phố mỗi dịp lễ lạt, kể cả không lễ lạt.
Mặt khác, không ít người nhìn các đảng viên như là các
tội phạm lịch sử đã đẩy dân tộc vào những thảm cảnh : nghèo đói, lạc hậu,
giáo dục băng hoại, văn hóa suy đồi, tài nguyên kiệt quệ, đất nước lệ thuộc vào
Trung Quốc. Nghĩa là xét về năng lực lãnh đạo và quản lý họ là những người rất
kém cỏi. Kém cỏi thì mới để xảy ra tình trạng như vậy.
Tại sao cùng một đối tượng mà lại nhận được những đánh
giá trái ngược đến như vậy ?
Ai trả lời được câu hỏi này ?
Khi bắt đầu viết blog này tôi đã tự nhủ mình rằng đây sẽ
là không gian của các câu hỏi, rằng tôi sẽ đảm nhận cái vai trò của người đặt
câu hỏi. Và hy vọng sẽ nhận được câu trả lời từ trí tuệ của mọi người, trong đó
hy vọng lớn nhất đặt vào các bạn sinh viên, những người mà trong bối cảnh của
nền giáo dục hiện nay chỉ được dạy cho cách học thuộc lòng, bị bắt phải học
thuộc lòng, chứ không được dạy cho cách đặt câu hỏi, và cách tự tìm kiếm câu
trả lời cho câu hỏi, tức là tự tìm kiếm cách giải quyết các vấn đề của cuộc
sống thực tế.
Trở lại với câu hỏi trên đây và hai luồng ý kiến đối
nghịch trên đây, bản thân tôi dĩ nhiên chẳng thể nào có được câu trả lời đầy
đủ.
Ở đây, xin nhắc lại, tôi chỉ tập trung vào một
điểm : ý kiến đánh giá về năng lực quản lý và lãnh đạo của đảng, mà đảng
thì không trừu tượng, trái lại đảng hiện thân trong các thành viên của đảng,
nghĩa là nói đến đảng là nói đến các đảng viên.
Và tôi giới hạn vấn đề vào một điểm nhỏ hơn nữa : LỰA
CHỌN người để kết nạp đảng viên và để đặt vào vị trí quản lý. Về thời gian,
chỉ xét từ thời điểm Việt Nam bắt đầu xây dựng và phát triển đất nước một cách
độc lập, tức là từ sau 1975 ; bởi vì chính từ thời kỳ này mới có thể đánh
giá năng lực quản lý và lãnh đạo công cuộc tái thiết và phát triển quốc gia
trong hòa bình, về mọi mặt : kinh tế, giáo dục, văn hóa, khoa học…, nghĩa
là bài này không đề cập đến thời kỳ chiến tranh.
Đảng viên cho rằng những người được lựa chọn là những
người xuất sắc, có nghĩa là bản thân họ là những người xuất sắc. Trái lại, nhận
định của một bộ phận xã hội cho rằng những người được đảng lựa chọn là kém năng
lực. Nhận định này dựa trên tình trạng bê bối và băng hoại toàn diện của xã hội
Việt Nam hiện nay.
Ta thử xét từ góc độ nhìn nhận của những người đảng viên.
Để công bằng thì phải nói rằng, trước khi việc bổ nhiệm
nhân sự được tiến hành theo cách thức mua bán như hiện nay, tiêu chí lựa chọn
của đảng quả là từng dựa trên năng lực, đảng đã muốn chọn những người xuất sắc,
dĩ nhiên là xuất sắc theo thang đánh giá của đảng, trong đó có điều kiện về lý
lịch và nhân thân. Lấy ví dụ về trường hợp kết nạp sinh viên vào đảng :
người ta không chọn sinh viên kém để cho vào đảng. Để được vào đảng sinh viên phải
thuộc diện xuất sắc, và theo tiêu chí hiện hành thì đó là những sinh viên được
điểm cao, có hạnh kiểm tốt. Tuy nhiên điểm của sinh viên lại tùy thuộc vào cách
dạy, cách ra đề và cách đánh giá bài thi của giáo viên. Do vậy, trên thực tế,
giữa một sinh viên đạt điểm cao và một sinh viên đạt điểm trung bình, khó biết
được trên thực tế ai giỏi hơn ai. Với cách đánh giá kiểu bộ đề, bài văn mẫu,
hiện nay, thì phẩm chất được đánh giá cao là trí nhớ tốt, khả năng học thuộc
lòng, chứ không phải sự thông minh, sáng tạo và năng lực tư duy độc lập. Tuy
vậy, không loại trừ việc những sinh viên đạt điểm cao là những sinh viên giỏi
thực sự.
Và tiêu chí hạnh kiểm tốt ở trường học chúng ta đồng
nghĩa với khả năng vâng lời, ở trình độ sinh viên thì đó là khả năng trung thành
với lý tưởng của đảng. Các phẩm chất được dạy ở trường: yêu tổ quốc, yêu
đồng bào, khiêm tốn, thật thà, dũng cảm (tất cả mọi học sinh đều phải học thuộc
lòng, vì năm điều này được dán trong mọi trường học), trên thực tế bị xếp ở
dưới cái yêu cầu phải trung thành với đường lối và nghị quyết của đảng. Càng về
sau, yêu cầu trung thành với đảng càng trở thành tiêu chí thiết yếu trong việc
lựa chọn cán bộ cho bộ máy nhà nước.
Trên thực tế, đảng cũng đã chọn được những người có năng
lực, và có đạo đức. Bởi như đã nói, đảng không phải là cái gì trừu tượng, mà là
từng đảng viên cụ thể, ở những vị trí cụ thể, và ở những địa phương cụ thể.
Những con người cụ thể đó vẫn có thể có những cách làm việc, ứng xử riêng của
mình, cho dù hiện nay bộ máy gần như muốn đồng hóa tất cả.
Hãy nhìn trường hợp Bí thư Hội An, ông Nguyễn Sự. Người
đàn ông gầy gò đi một chiếc xe máy cũ tàng. Ông là người đã giữ linh hồn cho
Hội An. Theo một cách khác, cũng có thể nói ông là người mang lại linh hồn cho
Hội An, đã biến Hội An thành một thành phố được du khách yêu thích bậc nhất ở
Việt Nam, vì đến Hội An họ nhìn thấy lịch sử, quá khứ, nhìn thấy các giá trị
tinh thần. Lịch sử, quá khứ, bản sắc, các giá trị tinh thần là những thứ mà các
thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn đang mất dần. Sự biến dạng của chùa Trăm Gian
là nỗi đau của người Hà Nội. Và Thương xá Tax đang là nỗi đau của người Sài
Gòn. Phá hết, hủy hoại hết như vậy thì làm gì còn lịch sử !!! Một dân tộc
sẽ như thế nào nếu không có ký ức lịch sử ? Ông Nguyễn Sự không chỉ làm
cho Hội An trở thành điểm du lịch yêu thích, ông đã giữ lại ký ức lịch sử cho
không chỉ người Việt Nam. Du khách Nhật, du khách Trung Quốc, du khách Pháp đến
Hội An đều có thể tìm lại hình ảnh tiền nhân của mình qua các dấu tích để lại ở
thành phố nhỏ bé này, nó nhỏ đến mức gây cảm giác luyến tiếc cho những người
dạo phố. Đó là cảm giác mà tôi đã có khi đến Hội An. Tôi đã ước gì Hội An rộng
hơn, lớn hơn, có nhiều phố xá hơn, để có thể bù đắp thêm phần nào cho sự xuống
cấp về tinh thần và văn hóa của đa số các thành phố khác trên đất nước này.
Tuy nhiên, chính ở điểm này mà ta có thể đặt vấn đề ngược
lại. Có thể vì Hội An nhỏ như thế nên ông Nguyễn Sự mới giữ được nó như thế. Ở
một thành phố lớn, nơi có nhiều quyền lực kinh tế xâu xé lẫn nhau, ông Nguyễn
Sự có làm được điều mà ông đã và đang làm cho Hội An ?
Trường hợp Bí thư Hội An cho thấy rằng không phải toàn bộ
đảng viên hay toàn bộ những người đang làm việc cho bộ máy đảng đều là những
người thiếu năng lực quản lý hay thiếu đạo đức. Trong bộ máy vẫn còn có những
người làm việc cho các giá trị chung của cộng đồng, và có đủ khả năng để làm
việc đó. Nhưng những người như thế rất hiếm hoi. [Mở ngoặc để nêu một câu
hỏi : tại sao, điều gì trong thể chế này không tạo điều kiện để có nhiều
người như thế, trái lại khiến cho họ rơi vào tình trạng hiếm hoi, đơn độc, và
ngày càng hiếm hoi hơn ? Câu hỏi này sẽ dẫn tới câu hỏi khác (mà câu trả
lời không phải là mục đích của bài này) : một thể chế chính trị như thế
nào thì khuyến khích được những người như ông Sự phát triển và tạo điều kiện
cho họ xuất hiện phổ biến trong xã hội ?]
Nói về trường hợp ông Nguyễn Sự để tự nhắc nhở
rằng : cần phải chống lại cỗ máy phi nhân của cơ chế độc đảng hiện hành,
nhưng sẽ sai lầm nếu chống lại con người. Nếu một số lãnh đạo trong các cơ chế
độc tài có thể từ bỏ lợi ích của mình (trường hợp gần đây nhất là Then Sen,
hiện là đương kim tổng thống Miến Điện) là bởi họ có khả năng nhận ra tính phi
nhân của bộ máy đang mang lại lợi ích cho riêng cá nhân họ nhưng lại làm hại
cho cộng đồng của họ. Và họ nhận ra được điều đó nhờ phần nhân tính ở trong họ,
vì họ là con người, và cái phần con người đó khiến họ có đủ lý trí và sức mạnh
để tách ra khỏi bộ máy.
Câu hỏi là : trường hợp ông Nguyễn Sự rất hiếm hoi,
vậy có nghĩa là việc ông được lựa chọn không đại diện cho cách lựa chọn người
để kết nạp đảng viên và bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo các cấp ?
Paris, 19/10/2014
Nguyễn Thị Từ Huy
No comments:
Post a Comment