VỚI THÔNG BÁO CỦA TRUMP và PUTIN, CUỘC CHẠY ĐUA VŨ TRANG HẠT NHÂN ĐÃ ĐƯỢC KHỞI ĐỘNG? (Minh Anh / RFI)

 

Với thông báo của Trump và Putin, cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân đã được khởi động ?

Minh Anh  -  RFI

Đăng ngày: 31/10/2025 - 14:31  -  Sửa đổi ngày: 31/10/2025 - 16:47

https://www.rfi.fr/vi/ph%C3%A2n-t%C3%ADch/20251031-v%E1%BB%9Bi-th%C3%B4ng-b%C3%A1o-c%E1%BB%A7a-trump-v%C3%A0-putin-cu%E1%BB%99c-chay-%C4%91ua-v%C5%A9-trang-h%E1%BA%A1t-nh%C3%A2n-%C4%91%C3%A3-%C4%91%C6%B0%E1%BB%A3c-kh%E1%BB%9Fi-%C4%91%E1%BB%99ng

 

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 30/10/2025, bất ngờ thông báo khởi động lại các chương trình thử nghiệm hạt nhân. Trước đó vài ngày, tổng thống Nga Vladimir Putin loan báo thử nghiệm thành công tên lửa hành trình phóng bằng năng lượng nguyên tử. Trung Quốc, trong vòng năm năm qua, âm thầm tăng gấp đôi số đầu đạn hạt nhân từ 300 lên thành 600. Việc các đại cường nguyên tử hàng đầu phô trương sức mạnh làm dấy lên nỗi lo về sự trở lại của việc phổ biến loại vũ khí hủy diệt nguy hiểm.

 

HÌNH :

 Tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Nga Yars RS-24 tham gia duyệt binh, kỷ niệm 71 năm chiến thắng phát xít Đức, Matxcơva, 07/05/2016. REUTERS/Grigory Dukor

 

Mười sáu năm, sau phát biểu nổi tiếng của cựu tổng thống Barack Obama cam kết về « một thế giới không vũ khí hạt nhân » tại Praha vào tháng 4/2009, thế giới đang chứng kiến sự trở lại mạnh mẽ của cuộc chạy đua tái vũ trang hạt nhân dưới sự « dẫn dắt » của ba đại cường nguyên tử. Và chiến tranh Ukraina, được cho là giữ một vai trò lớn trong việc thúc đẩy sự trở lại đáng lo lắng này, có nguy cơ làm đổ vỡ nền tảng cơ chế không phổ biến hạt nhân : Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Nguyên tử (TNP).

 

Kể từ năm 2014, sau khi chiếm và cho sáp nhập bán đảo Crimée, tổng thống Nga Vladimir Putin không ngừng sử dụng lá bài « hạt nhân » như một loại « vũ khí tâm lý » nhằm răn đe và ngăn cản mọi nỗ lực của phương Tây hỗ trợ quân sự cho Ukraina. Áp lực tâm lý còn gia tăng một nấc khi Nga thông báo hôm Chủ Nhật, 26/10, thử nghiệm thành công tên lửa hành trình Burevestnik, và hai hôm sau là ngư lôi, tất cả đều được phóng bằng năng lượng hạt nhân.

 

Nhưng có lẽ chỉ dấu rõ nét nhất cho thấy cuộc đua nguyên tử đã khởi động lại là việc tổng thống Nga, ngày 27/10/2025, ký đạo luật chính thức chấm dứt thỏa thuận tái xử lý chất plutonium ký kết với Mỹ vào năm 2000, từng được sửa đổi vào năm 2010. Trên thực tế, văn bản này đã trở nên lỗi thời từ năm 2016, sau khi ông Putin ban hành sắc lệnh đình chỉ tham gia vào thỏa thuận trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Nga xuống cấp.

 

Theo giải thích của AFP, thỏa thuận này là nhằm khuyến khích mỗi bên tái xử lý 34 tấn chất plutonium cất trữ từ thời Chiến Tranh Lạnh, thành các thanh nhiên liệu có thể sử dụng cho năng lượng hạt nhân dân sự. Giới chức Mỹ thời bấy giờ ước tính rằng thỏa thuận này có thể giúp tiêu hủy một loại nguyên liệu cần thiết để sản xuất tương đương với khoảng 17 ngàn loại vũ khí hạt nhân. Việc ông Putin ký đạo luật này, vốn dĩ đã được thông qua vào tháng 10/2025, là một động thái chính thức rút Nga khỏi thỏa thuận.

 

Trong bối cảnh này, việc Hoa Kỳ thông báo khởi động lại chương trình thử nghiệm hạt nhân cũng là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, hoàn cảnh địa chính trị hiện nay khác xa với thời Chiến Tranh Lạnh. Ngoài sự đối đầu giữa ba nước có trang bị vũ khí hạt nhân, môi trường an ninh xuống cấp đang đẩy nhiều nước xem xét phương cách tốt nhất để tự vệ : Tự trang bị vũ khí hạt nhân.

 

Theo Le Figaro, nguyện vọng này càng trở nên cấp thiết khi nhiều nước được cho là ở ngưỡng hạt nhân như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ả Rập Xê Út, Thổ Nhĩ Kỳ, hay Ba Lan không quên những bài học lịch sử « nhãn tiền » từ Iraq thời Saddam Hussein hay Libya của Kadhafi để lại. Đây cũng chính là điều mà Bắc Triều Tiên của Kim Jong Un đã từ chối từ bỏ vũ khí hạt nhân.

 

Trong một động thái tự tin hơn bao giờ hết, Bình Nhưỡng gần đây tuyên bố, mọi nỗ lực đàm phán với Washington phải được bắt đầu từ việc Hoa Kỳ phải công nhận vị thế cường quốc hạt nhân « vĩnh viễn » của Bắc Triều Tiên.

 

Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 21/10/2025, giảng viên Laurent Gédéon, chuyên gia về Đông Bắc Á, trường đại học sư phạm Lyon, cảnh báo, với những động thái này, thế giới có nguy cơ « chuyển từ một trật tự hạt nhân do một vài cường quốc kiểm soát sang một hệ thống đa cực bất ổn nhiều hơn, thậm chí hỗn loạn, qua việc nhiều quốc gia sẽ tìm cách bù đắp thế yếu kém của mình bằng cách sở hữu vũ khí nguyên tử. Như vậy chúng ta sẽ có hiện tượng gọi là phổ biến hạt nhân theo chiều ngang, tức là có nhiều quốc gia hạt nhân mới, và một sự phổ biến theo chiều dọc, nghĩa là hiện đại hóa các kho vũ khí hạt nhân hiện có. »

 

 

                                                               *****

 

 

Mỹ khởi động lại các chương trình thử bom nguyên tử ?

Thanh Hà  -  RFI

Đăng ngày: 31/10/2025 - 15:06

https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20251031-m%E1%BB%B9-kh%E1%BB%9Fi-%C4%91%E1%BB%99ng-l%E1%BA%A1i-c%C3%A1c-ch%C6%B0%C6%A1ng-tr%C3%ACnh-th%E1%BB%AD-bom-nguy%C3%AAn-t%E1%BB%AD

 

Ngay trước cuộc hội ngộ với chủ tịch Trung Quốc, hôm 30/10/2025 tổng thống Mỹ thông báo cho « khởi động lại các chương trình thử nghiệm hạt nhân ». Ông Trump viện cớ « các quốc gia khác đang tiến hành các vụ thử nghiệm », vậy Hoa Kỳ « không có sự lựa chọn nào khác ». Liệu Nga và Trung Quốc có là những yếu tố khiến Washington thay đổi lập trường sau hơn 30 năm ngừng các chương trình thử nghiệm vũ khí hạt nhân ? 

 

HÌNH :

Tổng thống Trump trên chuyên cơ Air Force One ngày 30/10/2025. © Evelyn Hockstein / Reuters

 

Thông báo của chủ nhân Nhà Trắng tuy còn mơ hồ nhưng cũng đủ làm dấy lên lo ngại thế giới lại bị đẩy vào một « cuộc chạy đua vũ trang ».

 

Hai câu hỏi chung quanh thông báo của tổng thống Trump về các chương trình hạt nhân : Mỹ sẽ nhanh chóng tiến hành các cuộc thử nghiệm tên lửa, một trong những phương tiện mang đầu đạn hạt nhân, hay Nhà Trắng muốn lại thử nghiệm bom nguyên tử dưới lòng đất như Bắc Triều Tiên từng làm trong thời gian vừa qua ?  

 

Trước hai khả năng đó,  hiện tại các chuyên gia quốc tế về vũ khí hạt nhân không thể trả lời thay cho tổng thống Trump, nhưng đang thiên về giả thuyết thứ hai.

 

Phó tổng thống Hoa Kỳ, JD Vance bình luận : thông điệp của tổng thống Mỹ bản thân nó đã « nói lên tất cả ». Đang có mặt tại Malaysia tham dự một cuộc họp với hai đồng cấp Ấn Độ và Trung Quốc, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, Pete Hegseth quan niệm khởi động lại các cuộc thử nghiệm hạt nhân vào thời điểm này chứng tỏ thái độ « có trách nhiệm »của Washington. Lãnh đạo Lầu Năm Góc tránh đi sâu vào chi tiết.

 

 

Mỹ vi phạm hiệp ước về nguyên tử TICE ?

 

Lần gần đây nhất Mỹ thử đầu đạn hạt nhân là vào năm 1992, trước khi tổng thống George H.W. Bush ký lệnh cấm. Hoa Kỳ và Nga là hai trong số 186 thành viên đã đặt bút ký vào Hiệp Ước Cấm Thử Hạt Nhân Toàn Diện (TICE) có hiệu lực từ năm 1996. Trong trường hợp của Hoa Kỳ, tổng thống Bill Clinton đã ký kết vào văn bản này, nhưng tài liệu chưa từng được Thượng viẹn Hoa Kỳ thông qua. Còn về phía Matxcơva năm 2023 sau khi đưa quân xâm chiếm Ukraina và bị phương Tây trừng phạt, tổng thống Vladimir Putin đã ký sắc lệnh, rút nước Nga ra khỏi TICE.  

 

Trong điều kiện đó làm thế nào để lên án Hoa Kỳ « khai tử hiệp ước TICE » ngay cả trong trường hợp tổng thống Trump cho khởi động các chương trình thử bom nguyên tử ?

 

 

Kế hoạch còn mơ hồ của Donald Trump

 

Câu hỏi kế tiếp là Washington chỉ dừng lại ở việc cho thử  tên lửa và những phương tiện khác (như máy bay, drone, tàu ngầm ..)  mang theo đầu đạn hạt nhân (vecteur nucléaire) hay sẽ cho thử đầu đạn hạt nhân như Bắc Triều Tiên ? Vì sao tổng thống Trump lại đưa ra thông báo này trước khi ngồi vào bàn đàm phán với lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và trong bối cảnh Nhà Trắng đổi giọng, cứng rắn hơn với Nga trên vấn đề Ukraina ?

 

Trong chưa đầy một tuần lễ Matxcơva hai lần thông báo thử nghiệm thành công các phương tiện mang đầu đạn hạt nhân là drone biển Poseidon và tên lửa hành trình Burevestnik chạy bằng năng lượng hạt nhân.

 

Trước đó, tháng 9/2025 Trung Quốc cũng tiến hành nhiều vụ thử nghiệm tương tự nhưng vẫn không vượt quá quy định của hiệp ước TICE, như ghi nhận của William Alberque, cựu giám đốc chương trình chống phổ biến vũ khí hạt nhân thuộc khối NATO.

 

Biện minh cho quyết định của mình, tổng thống Trump giải thích  « nếu họ thử nghiệm được thì chúng ta cũng làm được ». Ông ám chỉ Nga và Trung Quốc. Điều đó theo giới phân tích cho thấy, có thể  lãnh đạo Nhà Trắng đang thiên về kế hoạch nhắm vào các phương tiện vận chuyển đầu đạn hạt nhân.

 

Nhưng trên thực tế, cách nay vài tuần Hoa Kỳ đã thử tên lửa đạn đạo địa đối không Trident và gần đây hơn, hôm 21/10/2025 đã huy động máy bay ném bom và tàu ngầm trong khuôn khổ cuộc tập trận mang tên Global Thunder. Phóng đầu đạn hạt nhân từ máy bay ném bom hay tầu ngầm là một trong những bài tập giả định.  Vậy Hoa Kỳ đâu phải đợi đến thông báo của tổng thống Trump mới xúc tiến hồ sơ này.

 

 

Cần thời gian để khởi động lại công nghệ thử bom 

 

Trong trường hợp muốn thử nghiệm bom nguyên tử thì Mỹ cần bao nhiêu thời gian ? Từ tháng 2/2025 trên tạp chí Bulletin of The Atomic Scientists, các nhà khoa học đã đồng loạt cho rằng : trước hết, quyết định của Mỹ sẽ « lập tức dẫn tới một số sự kiện ngoài tầm kiểm soát, nhiều quốc gia khác có thể cũng sẽ noi theo gương Hoa Kỳ, điều sẽ dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang ».

 

Điểm thứ nhì là sau hơn 30 năm ngừng thử bom nguyên tử, Mỹ sẽ « cần tối thiểu 2 năm để chuẩn bị cho công tác này », đặc biệt là để nâng cấp và cập nhật hóa căn cứ tại bang Nevada : đây là nơi lần cuối cùng, vào năm 1992 Mỹ đã thử bom nguyên tử .

 

Đành rằng Donald Trump đòi khởi động lại các chương trình thử nghiệm vũ khí hạt nhân « ngay lập tức, » nhưng Daryl Kimball, giám đốc tổ chức phi chính phủ Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí (Arms Control Association) cho rằng « khởi động lại các vụ thử nghiệm nổ hạt nhân đòi hỏi thời gian ».  Mỹ cần « tối thiểu 36 tháng để khu thử nghiệm Nevada hoạt động lại ».

Chuyên gia về hạt nhân thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược của Pháp Emmanuelle Maitre lạc quan hơn khi cho rằng, thời gian cần thiết có thể chỉ là 18 tháng ». Vấn đề đặt ra là chưa ai biết rõ tổng thống Mỹ thực sự muốn gì.

 

Trên báo Les Echo, Héloise Fayet, chuyên gia về hạt nhân thuộc Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI tin là với tuyên bố hôm 30/10/2025  tổng thống Trump không nhắm tới mục tiêu thử nghiệm bom nguyên tử, vả lại trong thông điệp trên mạng xã hội cá nhân Donald Trump gián tiếp khẳng định ông muốn Mỹ phải là quốc gia có số lượng đầu đạn hạt nhân lớn nhất thế giới, khả năng răn đe của Mỹ phải « tương xứng » với hai đối thủ quan trọng nhất là Nga và Trung Quốc.

 

 

Lo sợ bị qua mặt ?

 

Ai đang nắm giữ nhiều đầu đạn hạt nhân nhất trên thế giới ? Theo báo cáo gần đây nhất của SIPRI – Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Quốc Tế tại Stockholm, Nga đang dẫn đầu với 5.489 đầu đạn hạt nhân ; Mỹ về thứ nhì với 5.177 và Trung Quốc bị bỏ xa phía sau với 600 đầu đạn hạt nhân.

 

Điều đó không cấm cản tổng thống Trump trong một thông điệp khác trên mạng cá nhân sáng nay 31/10/2025 vẫn khẳng định Mỹ mới là quốc gia có kho đạn hạt nhân lớn nhất, Nga chỉ đứng thứ nhì và Trung Quốc bị bỏ xa phía sau, nhưng sẽ bắt kịp Nga và Mỹ trong 5 năm nữa.

 

Tính tổng cộng từ năm 1945 đến 1992 Mỹ đã hơn 1.000 lần thử nghiệm bom nguyên tử, hơn hẳn Liên Xô trong cùng thời kỳ (715 đợt) hay Pháp và Anh Quốc, những cường quốc nguyên tử khác trên thế giới. .

 

Tuy còn nhiều nghi vấn chung quanh việc tổng thống Hoa Kỳ đòi khởi động lại các chương trình hạt nhân, nhưng phản ứng của quốc tế đã rất mạnh : Bắc Kinh kêu gọi Washington « tôn trọng tuyệt đối » các quy định của cộng đồng quốc tế. Tại Matxcơva phát ngôn viên của tổng thống Vladimir Putin cảnh cáo nếu Mỹ lại thử nghiệm vũ khí hạt nhân, thì Nga cũng sẽ có hành vi tương tự ».