The Economist
Nguyễn Thị Kim Phụng, dịch thuật - Nghiên Cứu Quốc Tế
https://nghiencuuquocte.org/2025/11/11/the-gioi-hom-nay-11-11-2025/
Thượng
viện Mỹ vừa thông qua dự luật chấm dứt tình trạng đóng cửa
chính phủ liên bang kéo dài nhất từ trước đến nay. Dự luật
này, được thông qua với tỷ lệ 60-40 phiếu ủng hộ từ hầu hết các nghị sĩ Cộng
hòa và tám nghị sĩ Dân chủ, hiện đang được chuyển đến Hạ viện, nơi cuộc bỏ phiếu
có thể diễn ra sớm nhất là vào ngày mai. Dự luật sẽ khôi phục nguồn tài trợ cho
các cơ quan liên bang và trả lương cho những nhân viên bị cho nghỉ việc tạm thời,
chí ít là cho đến cuối tháng 1 năm sau. Thị trường toàn cầu đã tăng điểm mạnh mẽ
vào thứ Hai trước dự đoán này.
Donald
Trump đe
dọa kiện BBC đòi bồi thường 1 tỷ đô la nếu đài truyền hình này
không rút lại bộ phim tài liệu “phỉ báng” được cho là đã chỉnh sửa có chọn lọc
một trong những bài phát biểu của ông, cũng như xin lỗi và bồi thường. Trước
đó, Chủ tịch BBC đã xin lỗi về “sai lầm trong phán đoán” liên quan đến bộ phim
tài liệu về cuộc bạo loạn ở Điện Capitol, còn Tổng giám đốc BBC đã từ chức vào
Chủ nhật.
Tổng
thống Syria, Ahmed al-Sharaa, đã ký thỏa thuận tham gia liên
minh chống Nhà nước Hồi giáo (ISIS) do Mỹ dẫn đầu, sau cuộc gặp với
Trump tại Nhà Trắng. Liên minh gồm hơn 80 thành viên đã tiêu diệt nhiều mục
tiêu của ISIS ở Syria, nhưng cựu lãnh đạo chuyên chế, Bashar al-Assad, lại quan
tâm hơn đến việc gây chiến chống lại chính người dân của mình. Tháng 12 năm
ngoái, al-Sharaa đã lên nắm quyền, nhưng một số người trong hàng ngũ của ông vẫn
giữ thái độ ủng hộ chủ nghĩa thánh chiến.
Cục
chống tham nhũng Ukraine vừa mở cuộc điều tra về một kế hoạch
hối lộ 100 triệu đô la trong lĩnh vực năng lượng. Các quan chức cấp cao của
chính phủ và một doanh nhân có liên hệ với Tổng thống Ukraine Volodymyr
Zelensky hiện nằm trong số những người bị điều tra. Cuộc điều tra diễn ra trong
bối cảnh Nga tiếp tục tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine, làm phức tạp
thêm những nỗ lực đảm bảo nguồn cung điện khi mùa đông đến gần.
Ít
nhất 8 người đã thiệt mạng và 20 người khác bị thương sau khi một chiếc xe phát
nổ gần Pháo đài Đỏ, một địa danh lịch sử và điểm du lịch nổi tiếng ở Delhi,
thủ đô của Ấn Độ. Các quan chức vẫn chưa xác định được nguyên nhân vụ nổ; các
tòa nhà chính phủ, ga tàu, và sân bay gần đó đã được đặt trong tình trạng báo động
cao. Bộ trưởng Nội vụ Amit Shah cho biết “còn quá sớm để đưa ra bất kỳ kết luận
nào.”
Một
tòa án ở Paris đã trả tự do cho Nicolas Sarkozy sau
khi cựu tổng thống Pháp thụ án chỉ 20 ngày trong bản án 5 năm tù của mình.
Sarkozy bị kết tội vào tháng 9 về tội âm mưu hình sự liên quan đến nhận tài trợ
bất hợp pháp cho chiến dịch tranh cử năm 2007 của ông từ Muammar Qaddafi, nhà độc
tài Libya. Ông sẽ chờ đợi phán quyết kháng cáo tại nhà dưới sự giám sát của cơ
quan tư pháp.
“Flesh”
của David Szalay, một nhà văn người Hungary gốc Anh, đã đoạt giải
Booker. Cuốn tiểu thuyết kể về cuộc đời của István, một người đàn ông Hungary
cô đơn lớn lên trong cảnh nghèo khó và trở nên giàu có khi trưởng thành. Ban tổ
chức giải thưởng mô tả cuốn sách là “sự suy ngẫm về giai cấp, quyền lực, sự
thân mật, di cư, và nam tính.”
Con
số trong ngày: 45%,
là tỷ lệ dầu mà Gruzia nhập khẩu từ Nga, cao hơn gấp năm lần so với lượng nhập
khẩu năm 2012.
TIÊU
ĐIỂM
Đảng
Dân chủ nhượng bộ trong vấn đề ngân sách
Vụ
đóng cửa chính phủ Mỹ kéo dài nhất trong lịch sử dường như sắp kết thúc sau khi
tám thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ đã phá vỡ sự thống nhất của đảng mình vào cuối
ngày Chủ nhật để ủng hộ một thỏa thuận tài trợ ngắn hạn. Dự luật mới sẽ giúp
chính phủ hoạt động đến ngày 30/01, khôi phục lại công việc cho các nhân viên
liên bang bị sa thải trong thời gian đóng cửa, và đảm bảo trả lương cho những
nhân viên bị cho nghỉ việc tạm thời. Vẫn cần thêm thời gian để chính phủ mở cửa
trở lại. Thượng viện đã thông qua thỏa thuận vào thứ Hai, và hiện nó đang được
chuyển đến Hạ viện để bỏ phiếu lần nữa.
Sự
nhượng bộ của một số thượng nghị sĩ Dân chủ đã gây bất bình trong nội bộ đảng.
Hakeem Jeffries, lãnh đạo Đảng Dân chủ tại Hạ viện, cho biết ông sẽ từ chối ủng
hộ dự luật tạm thời này. Thỏa thuận này không giải quyết được yêu cầu chính của
Đảng Dân chủ: gia hạn tín dụng thuế chăm sóc sức khỏe, vốn sẽ hết hạn vào cuối
năm nay. Đảng Cộng hòa đã cam kết sẽ tổ chức bỏ phiếu về việc gia hạn tín dụng.
Sau 40 ngày đấu tranh và bất chấp sự ủng hộ của công chúng, Đảng Dân chủ có thể
sắp phải bỏ cuộc.
Phải
chăng những người độc thân Trung Quốc quá ngại ngùng để mua sắm?
Trong
hôm nay, người mua sắm dự kiến tìm kiếm các chương trình giảm giá nhân dịp
“Ngày Độc thân” – phiên bản ngày săn hàng giảm giá của Trung Quốc tương tự như
Lễ Tình nhân Valentine. Nhưng các nhà bán lẻ đang cảm thấy không được yêu mến.
Người tiêu dùng thận trọng vì họ ít tin tưởng vào nền kinh tế. Tốc độ tăng trưởng
doanh số bán lẻ chậm lại chỉ còn 3% trong tháng 9 so với cùng kỳ năm ngoái,
trong khi nền kinh tế tăng trưởng khoảng 5%. Điều đó khiến tháng 9 trở thành
tháng thứ tư liên tiếp tăng trưởng giảm và là mức thấp nhất trong năm cho đến
nay. Để đối phó, các nhà bán lẻ đã bắt đầu giảm giá năm tuần trước kỳ nghỉ lễ.
Đối
với các nhà hoạch định chính sách, lễ hội mua sắm sẽ là cơ hội để đánh giá tâm
trạng của người tiêu dùng. Chính phủ đã cam kết thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng
trong năm nay. Họ đang trông chờ vào chi tiêu cao hơn để chống lại giảm phát và
giảm bớt sự phụ thuộc của Trung Quốc vào xuất khẩu. Các công ty lớn, bao gồm
Tencent, một công ty công nghệ, và JD.com, một
cửa hàng trực tuyến, sẽ công bố báo cáo thu nhập trong tuần này. Họ đang hy vọng
vào một sự thay đổi tích cực.
Canh
bạc trí tuệ nhân tạo của SoftBank
Masayoshi
Son, giám đốc điều hành của SoftBank Group, từng nói rằng ông “sinh ra để hiện
thực hóa” trí tuệ nhân tạo. Vào ngày 05/11, nhà đầu tư công nghệ Nhật Bản này
đã công bố một dự án kinh doanh mới với OpenAI, công ty Mỹ đã tạo ra ChatGPT.
“SB OAI Japan” – thuộc sở hữu chung của OpenAI và một công ty con của SoftBank
– sẽ xây dựng “trí tuệ tinh thể” (crystal intelligence), hay các tác nhân AI có
thể giúp các doanh nghiệp Nhật Bản tự động hóa các nhiệm vụ như làm giấy tờ và
nghiên cứu.
Dịch
vụ này, dự kiến ra mắt vào năm 2026,
là một phần của nỗ lực rộng lớn hơn. Son đã cam kết đầu tư hơn 30 tỷ đô la vào
OpenAI trong năm nay. SoftBank cũng là thành viên của Stargate, một dự án cơ sở
hạ tầng AI trị giá 500 tỷ đô la có sự tham gia của OpenAI và Oracle, một công
ty khác của Mỹ. Nhưng sự hào hứng của thị trường đối với AI có thể đang suy yếu.
Tuần trước, cổ phiếu của SoftBank đã giảm một phần năm trong bối cảnh bán tháo
cổ phiếu AI toàn cầu, khiến công ty mất 48 tỷ đô la giá trị thị trường. Hôm
nay, tập đoàn dự kiến công bố kết quả kinh doanh nửa đầu năm tài chính. Các nhà
đầu tư sẽ muốn bằng chứng cho thấy tầm nhìn “tinh thể” của Son không chỉ là lời
hứa suông.
Bình
yên mong manh của Iraq bị thử thách
Hôm
nay, người dân Iraq sẽ đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử quốc hội lần thứ sáu kể từ
khi Mỹ xâm lược nước này vào năm 2003. Thủ tướng theo chủ nghĩa dân tộc
Muhammad Shia al-Sudani dự kiến sẽ giành chiến thắng. Nhiệm kỳ đầu tiên của
ông đã mang lại sự ổn định và tăng trưởng kinh tế chưa từng có.
Tuy
nhiên, tính minh bạch của cuộc bầu cử đã bị đặt dấu hỏi. Khi cuộc bỏ phiếu sớm
bắt đầu vào cuối tuần trước, hàng chục người đã bị bắt giữ ở Thủ đô Baghdad và ở
Basra vì cáo buộc mua phiếu bầu. Muqtada al-Sadr, đối thủ chính trị theo dòng Hồi
giáo Shia, đang khuyến khích hàng triệu người ủng hộ trung thành của mình tẩy
chay cuộc bỏ phiếu. Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu dự kiến sẽ giảm xuống dưới
40%, bất chấp tỷ lệ tham gia cao trong cuộc bỏ phiếu sớm.
Việc
Sudani trở lại nắm quyền không được đảm bảo. Các cuộc đàm phán liên minh thường
kéo dài và phân mảnh. Ông sẽ cần phải đảm bảo sự ủng hộ của một số nhóm dân
quân hùng mạnh được Iran hậu thuẫn, bao gồm cả nhóm được lãnh đạo bởi Qais
al-Khazali, người bị Mỹ cho là khủng bố, nhưng lại đóng vai trò như “kẻ tạo
vua” trong Quốc hội Iraq. Việc thương lượng về các vị trí trong nội các có thể
kéo dài hàng tháng.
*****
The Economist
Nguyễn Thị Kim Phụng, dịch thuật - Nghiên Cứu Quốc Tế
https://nghiencuuquocte.org/2025/11/10/the-gioi-hom-nay-10-11-2025/
Đợt
đóng cửa chính phủ liên bang dài nhất từ trước đến nay tại Mỹ có
thể sắp kết thúc sau khi Thượng viện bỏ phiếu thông qua một dự luật thỏa hiệp.
Một số thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ đã chấp nhận ủng hộ dự luật cấp ngân sách
cho chính phủ đến ngày 30/01, dù vấn đề gây tranh cãi chính – việc gia hạn bảo
hiểm y tế – vẫn chưa được giải quyết ngay lập tức. Thay vào đó, họ đã được hứa
sẽ bỏ phiếu riêng về vấn đề này vào tháng 12. Những đảng viên Dân chủ quyết định
ủng hộ cho biết dự luật đã bao gồm các điều khoản cho phép phục hồi chức vụ cho
những nhân viên liên bang đã bị sa thải trong thời gian đóng cửa 40 ngày. Tuy
nhiên, dự luật này vẫn phải được Hạ viện thông qua và được Donald Trump phê chuẩn.
Tổng
Giám đốc BBC, Tim Davie, vừa từ chức. Đài truyền hình công cộng Anh
đang phải đối mặt với làn sóng chỉ trích vì đưa tin thiếu trung lập trong một số
chủ đề, bao gồm Trump, Gaza, và quyền của người chuyển giới. Nhà Trắng đã chỉ
trích một bộ phim tài liệu về cuộc nổi loạn ở Điện Capitol năm 2021, trong đó
dường như đã biên tập bài phát biểu của Tổng thống Mỹ một cách có chọn lọc.
Davie nói rằng ông “chịu trách nhiệm cuối cùng” cho những sai sót gần đây.
Công
tố viên đặc biệt của Hàn Quốc đã truy tố cựu tổng thống Yoon
Suk Yeol với các cáo buộc mới, bao gồm lạm quyền và hỗ trợ quốc gia thù địch.
Công tố viên cáo buộc Yoon cố gắng kích động xung đột giữa Hàn Quốc và Triều
Tiên trong nỗ lực ngắn ngủi nhằm áp đặt thiết quân luật vào tháng 12/2024. Tòa
án Hiến pháp Hàn Quốc đã ra phán quyết phế truất ông vào tháng 4.
Bão
Fung Wong dự
kiến sẽ hướng đến Đài Loan sau khi giết chết hai người và buộc hơn 1,4 triệu
người phải rời bỏ nhà cửa ở Philippines. Điện đã bị cắt ở một số khu vực trên Đảo
Luzon, hòn đảo đông dân nhất Philippines, và một số sân bay đã phải đóng cửa do
mưa lớn gây ra lũ lụt.
Trung
Quốc cho
phép nối lại việc xuất khẩu chip Nexperia nhằm phục vụ mục
đích dân sự, theo đó giảm bớt tình trạng thiếu hụt cho các nhà sản xuất xe hơi
châu Âu. Hồi tháng 9, chính phủ Hà Lan đã kích hoạt lại một luật an ninh đã tồn
tại 73 năm để nắm quyền kiểm soát nhà sản xuất chip có trụ sở tại Hà Lan, với
lý do lo ngại về chủ sở hữu Trung Quốc của công ty, Wingtech. Trung Quốc trả
đũa bằng cách tạm dừng xuất khẩu. Chính phủ Trung Quốc kêu gọi Hà Lan “sửa chữa
những hành động sai trái của mình.”
Hamas đã trả lại hài
cốt của một binh sĩ Israel thiệt mạng tại Gaza năm 2014, nói rằng
nó được tìm thấy trong quá trình tìm kiếm các con tin khác. Theo thỏa thuận ngừng
bắn, nhóm phiến quân này đã thả 20 con tin và 24 thi thể để đổi lấy các tù nhân
Palestine. Động thái này có thể giúp củng cố thỏa thuận ngừng bắn mong manh .
Cảnh
sát Tanzania đã bắt giữ Amani Golugwa, một nhân vật cấp cao của
đảng đối lập CHADEMA, và ban hành lệnh bắt giữ chín người khác bị cáo buộc gây
bất ổn sau cuộc bầu cử gây tranh cãi tuần trước. Làn sóng biểu tình nổ ra khi
các ứng viên đối lập bị cấm tham gia bỏ phiếu, và vì thế giúp Tổng thống Samia
Suluhu Hassan trở lại nắm quyền. CHADEMA cáo buộc hơn 1.000 người đã thiệt mạng
trong cuộc đàn áp sau đó, một con số mà chính phủ bác bỏ.
Con
số trong ngày: 9
tỷ bảng Anh (11,5 tỷ đô la), là giá trị xuất khẩu dịch vụ pháp lý của Anh trong
năm ngoái, tăng so với mức 6,3 tỷ bảng Anh năm 2020.
TIÊU
ĐIỂM
Brazil
tổ chức “COP của sự thật” ở Amazon
Năm
1992, Brazil đã đăng cai tổ chức “Hội nghị Thượng đỉnh Trái đất” Rio, nơi đã
thông qua Công ước Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu và hệ thống các cuộc họp
thường niên. Hội nghị năm nay, COP30, sẽ quay trở lại Brazil – nhưng là ở
Belém, một thành phố thuộc vùng Amazon. Ban tổ chức hy vọng rằng việc tổ chức
cuộc họp giữa một trong những hệ sinh thái quan trọng nhất thế giới sẽ thúc đẩy
hợp tác.
Tuần
trước, Liên Hiệp Quốc lần đầu tiên thừa nhận rằng mục tiêu hạn chế sự nóng lên
toàn cầu ở mức 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp không còn khả thi nữa. Tổng
thống Brazil đã hứa hẹn một “COP của sự thật,” nơi các quốc gia thực sự thực hiện
những lời hứa trong quá khứ. Những lời hứa này bao gồm giảm phát thải và chuyển
đổi nhanh hơn khỏi nhiên liệu hóa thạch, cũng như cam kết được đưa ra tại COP29
về việc cung cấp cho các nước nghèo ít nhất 300 tỷ đô la để giúp họ giảm thiểu
và thích ứng với khí hậu vào năm 2035. Nhưng chính những lập luận này đã làm
trì trệ các cuộc đàm phán về khí hậu suốt ba thập kỷ. Và tinh thần mong muốn
hành động vì khí hậu ở Mỹ và Châu Âu đã giảm sút đáng kể. Tiến trình khí hậu
đòi hỏi nhiều hơn là những sự kiện mang tính biểu tượng.
Sự
hồi sinh của Syria ở nước ngoài
Trong
một cảnh tượng không thể tưởng tượng nổi chỉ một năm trước, hôm nay, Tổng thống
Syria Ahmed al-Sharaa sẽ gặp Donald Trump tại Washington. Mới tháng 12 năm
ngoái, Sharaa còn là nhân vật được Mỹ treo tiền thưởng 10 triệu đô la vì vai
trò chỉ huy al-Qaeda. Giờ đây, ông sắp trở thành Tổng thống Syria đầu tiên đến
thăm Nhà Trắng.
Trước
chuyến thăm, Bộ Tài chính Mỹ đã loại Tổng thống Syria cùng người đứng đầu cơ
quan tình báo của nước này khỏi danh sách trừng phạt. Quốc hội Mỹ cũng đang thảo
luận việc bãi bỏ Đạo luật Caesar năm 2019, trong đó áp đặt các biện pháp trừng
phạt nghiêm khắc đối với các ngành xây dựng, năng lượng, và tài chính của
Syria. Thượng viện đã bỏ phiếu bãi bỏ đạo luật này, nhưng Hạ viện thì chưa.
Trong
nước, một số người Syria đang ngày càng bất mãn với chế độ cai trị biệt lập và
vòng tròn thân tín của Sharaa . Nhưng nhiều người ngưỡng mộ sự thay đổi của ông
ở nước ngoài. Hai thập kỷ trước, ông là một tù nhân Mỹ ở Iraq, và giờ đây, ông
sẽ được chào đón ở Phòng Bầu dục.
Bầu
cử ở tiểu bang nghèo nhất Ấn Độ
Tham
vọng làm giàu của Ấn Độ phụ thuộc rất nhiều vào Bihar, tiểu bang miền đông, nơi
sinh sống của khoảng một phần mười dân số. Thu nhập bình quân đầu người ở đây
chỉ đạt 66.000 rupee (800 đô la) một năm, chưa bằng một phần ba mức trung bình
toàn quốc. Điều này khiến cuộc bầu cử tại tiểu bang , kết thúc vào ngày mai, có
ý nghĩa vô cùng quan trọng. Kết quả, dự kiến công bố vào thứ Sáu ngày 14/11,
cũng sẽ thử thách mức độ ủng hộ của Đảng Bharatiya Janata (BJP), đảng đang lãnh
đạo Ấn Độ và là một phần của liên minh cầm quyền tại Bihar. Đồng thời, nó cũng
sẽ cho thấy khả năng đoàn kết của phe đối lập.
Trong
chiến dịch tranh cử, các chính trị gia đã đưa ra những lời hứa mơ hồ về việc
mang lại tăng trưởng cho bang, nhưng họ cũng khai thác bản sắc giai cấp, thứ đã
ăn sâu bén rễ ở Bihar. Các đảng phái đã chọn ứng viên dựa trên khả năng tập hợp
các cộng đồng cụ thể, thay vì dựa trên ý tưởng phát triển hay thành tích tranh
cử. Đây là một mô hình cũ, và cũng là lý do khiến bang này vẫn là bang nghèo nhất
Ấn Độ.
Ai
sẽ giành Giải Booker?
Sau
khi chấm Giải Booker năm 1985, Joanna Lumley, một diễn viên người Anh, đã kết
luận rằng “cái gọi là thế giới diễn xuất cay nghiệt” chỉ là “một bữa tiệc trà
so với vùng nước đầy rẫy cá piranha của ngành xuất bản.” (Lumley đã mô tả tác
phẩm The Bone People của Keri Hulme là “thứ khiến người ta phải
chết.” Nhưng dù sao thì cuốn sách vẫn đoạt giải.)
Ban
giám khảo năm nay – bao gồm Roddy Doyle, chủ nhân Giải Booker năm 1993, và
Sarah Jessica Parker, nữ diễn viên yêu sách – chắc chắn đã có nhiều cuộc tranh
luận sôi nổi và bất đồng quan điểm về các tiểu thuyết tham gia tranh giải thưởng
thường niên danh giá dành cho tiểu thuyết tiếng Anh. Người chiến thắng sẽ được
công bố trong buổi lễ hôm nay.
Các
nhà cái đang đánh giá cao tác phẩm The Loneliness of Sonia and Sunny của
Kiran Desai, kể về câu chuyện của hai cô gái trẻ người Ấn Độ cố gắng tìm kiếm
cơ hội ở Mỹ. (Trước đó, Desai đã giành giải Booker năm 2006 cho cuốn The
Inheritance of Loss). Một tác phẩm được yêu thích khác là The Land
in Winter của Andrew Miller, kể về hai người hàng xóm đang mang thai
trong một trong những mùa đông lạnh giá nhất từng được ghi nhận ở Anh.
No comments:
Post a Comment