Ông Tô Lâm tại Đại học
Oxford: Thông điệp ẩn dưới lớp ngôn từ văn minh
Vũ Đức Khanh
Gửi
cho BBC News Tiếng Việt từ Ottawa, Canada
một
giờ trước
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cge552ql8d9o
Trong
khán phòng cổ kính của Đại học Oxford – nơi biểu tượng cho tự do học thuật và
lý tính phương Tây – Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói về hòa bình, phát triển và hợp
tác toàn cầu bằng một giọng điệu điềm đạm, trau chuốt.
Tổng
Bí thư Tô Lâm
Nhưng
dưới lớp ngôn từ bóng bẩy đó là một thông điệp quen thuộc: sự khẳng định quyền
lực tuyệt đối của Đảng Cộng sản Việt Nam và con đường "kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa".
Bài
phát biểu, vì thế, không chỉ là một cử chỉ ngoại giao, mà là một màn trình diễn
chính trị tinh vi – nơi quyền lực được bọc trong vẻ đẹp của ngôn từ.
Ngày
28/10/2025, trong chuyến thăm chính thức Vương quốc Anh, Tổng Bí thư Tô Lâm đã
có bài phát biểu chính sách tại Đại học Oxford – nơi được xem là một trong những
trung tâm trí thức và biểu tượng của tư tưởng khai sáng phương Tây.
Bài
phát biểu, nhìn bề ngoài, là một nỗ lực thể hiện hình ảnh cởi mở, hội nhập và tự
tin của Việt Nam trên trường quốc tế.
Nhưng
khi đọc kỹ, ta nhận ra ẩn dưới lớp ngôn từ trau chuốt, đó là một thông điệp
chính trị được soạn thảo chặt chẽ – một sự khẳng định quyền lực của Đảng Cộng sản
Việt Nam trong mọi lĩnh vực đời sống quốc gia.
Hòa
nhập nhưng không thay đổi
Ông
Tô Lâm mở đầu bằng cách khẳng định tầm quan trọng của hợp tác quốc tế, của tri
thức toàn cầu, và của những giá trị phổ quát như phát triển bền vững, công bằng
xã hội, và nhân quyền.
Những
khái niệm này được ông lựa chọn kỹ lưỡng để phù hợp với không gian trí thức
phương Tây, đặc biệt là khán phòng của Oxford – nơi người ta đề cao tự do học
thuật và lý tính khai sáng.
Tuy
nhiên, ngay sau những lời lẽ tưởng chừng hòa nhập ấy, ông nhanh chóng quay lại
với luận điểm quen thuộc: Việt Nam có con đường riêng – "định hướng xã hội
chủ nghĩa" – và Đảng Cộng sản là "nhân tố quyết định mọi thắng lợi của
cách mạng".
Sự
kết hợp giữa "kinh tế thị trường" và "sự lãnh đạo toàn diện của
Đảng" được mô tả như một mô hình thành công độc đáo, vừa học hỏi thế giới
vừa giữ vững "bản sắc chính trị".
Nói
cách khác, thông điệp cốt lõi của bài phát biểu là: Việt Nam sẽ hội nhập, nhưng
không thay đổi cấu trúc quyền lực – "mở cửa để củng cố quyền lực" chứ
không phải "mở cửa để chuyển hóa xã hội".
"Kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa": Một nghịch lý được tô điểm bằng
vẻ đẹp ngôn từ
Một
trong những đoạn quan trọng của bài phát biểu là khi Tô Lâm nhấn mạnh:
"Chúng tôi tiếp tục xây dựng và hoàn thiện mô hình 'kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa': một nền kinh tế vận hành theo quy luật thị trường,
khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, tôn trọng vai trò của doanh nghiệp tư nhân
như một động lực quan trọng của tăng trưởng; đồng thời khẳng định vai trò định
hướng, dẫn dắt, điều tiết của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, dưới sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhằm bảo đảm phát triển đi đôi với tiến bộ
và công bằng xã hội."
Nếu
chỉ đọc lướt qua, đây có vẻ là một mô tả về một mô hình dung hòa giữa kinh tế
thị trường và công bằng xã hội.
Nhưng
xét về bản chất, đoạn này chứa đựng nghịch lý: không thể có "kinh tế thị
trường tự do" khi mọi định hướng, điều tiết, và dẫn dắt đều do một đảng
duy nhất kiểm soát.
"Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa" trong cách hiểu của ông Tô Lâm không phải
là một nhà nước bị giới hạn bởi pháp luật, mà là nhà nước sử dụng pháp luật như
công cụ của Đảng, lực lượng chính trị duy nhất cầm quyền.
Các
"doanh nghiệp tư nhân" thường được ca ngợi khi hoạt động phù hợp với
định hướng chính sách của nhà nước.
Nói
cách khác, đó là một nền kinh tế thị trường không có tự do thực sự, nơi
"bàn tay hữu hình của Đảng" thay thế cho "bàn tay vô hình của thị
trường".
Lặp
lại mô thức cũ trong khung cảnh mới
Điều
đáng chú ý là bài phát biểu tại Oxford không khác nhiều so với bài diễn văn mà
Tô Lâm đọc tại Hà Nội chỉ hai ngày trước đó, nhân Hội nghị quốc tế về Việt Nam
học.
Sự
khác biệt duy nhất là yếu tố nước Anh được lồng ghép vào, với những lời khen xã
giao về "di sản tư tưởng Anh", "truyền thống đại học
Oxford", và "mối quan hệ tốt đẹp giữa hai nước".
Nhưng
cấu trúc bài phát biểu, cách dẫn dắt, và thông điệp cốt lõi – "phát triển
phải đi đôi với sự lãnh đạo của Đảng" – hoàn toàn giống nhau.
Chính
điều này cho thấy, bài phát biểu ở Oxford không phải là một nỗ lực đối thoại thật
sự với giới trí thức Anh, mà là một chiến dịch truyền thông chính trị hướng ra
quốc tế, được biên soạn công phu nhằm khắc họa hình ảnh một Việt Nam hiện đại,
nhưng vẫn kiên định với mô hình cũ XHCN.
Dưới
lớp ngôn từ văn minh là thông điệp củng cố quyền lực
Bài
phát biểu của ông Tô Lâm tại Oxford vì thế có thể coi như một điển hình cho
cách tiếp cận tinh vi nhằm thu hút sự ủng hộ của giới trí thức - dùng ngôn ngữ
của tự do, hội nhập và phát triển để che phủ thực chất của một hệ thống tập
trung quyền lực toàn trị.
Nó
vừa đủ mềm mại để thuyết phục những người không hiểu sâu nội tình Việt Nam,
nhưng cũng đủ kiên định để gửi tín hiệu nội bộ rằng Đảng không thay đổi lập trường.
Trong
thế giới ngày nay, nơi quyền lực mềm đóng vai trò ngày càng quan trọng, những
bài phát biểu kiểu này là một phần trong chiến lược "tự kể lại câu chuyện
Việt Nam" – nhưng là câu chuyện do Đảng viết vì Đảng, không phải do nhân
dân kể.
No comments:
Post a Comment