GIỚI TRẺ TRUNG QUỐC TIẾT KIỆM TRONG KHI CHÍNH PHỦ MUỐN HỌ TIÊU PHA (Stephen McDonell / BBC News Tiếng Việt)

 

Giới trẻ Trung Quốc tiết kiệm khi chính phủ muốn họ tiêu pha

Stephen McDonell, Phóng viên chuyên về Trung Quốc

BBC News Tiếng Việt

12 tháng 11 2025, 16:43 +07

https://www.bbc.com/vietnamese/articles/clyl7pw07d2o

 

Trung Quốc đang phải đối mặt với nhiều thách thức kinh tế và chính phủ nước này muốn thế hệ người tiêu dùng tiếp theo bắt đầu chi nhiều hơn vì lợi ích chung, nhưng rất khó để thuyết phục họ làm vậy.

 

 Các quan chức cho biết mức tiêu dùng nội địa không đủ ở phần lớn xã hội đang kìm hãm tăng trưởng, nhưng những người mới tốt nghiệp có nhiều lý do hơn hầu hết mọi người để thận trọng.

 

Tỉ lệ thất nghiệp ở thanh niên đã dao động ở mức dưới 20% trong một thời gian, những người có việc làm lo sợ rằng họ có thể mất việc và cuộc khủng hoảng bất động sản đang diễn ra có thể khiến triển vọng sở hữu nhà trở nên xa vời đối với nhiều người, đặc biệt là ở các thành phố lớn.

 

Sự bất ổn này đang khiến nhiều thanh niên Trung Quốc hướng đến lối sống bình dị và mạng xã hội tràn ngập những lời khuyên về cách mọi người có thể sống sót với số tiền ít ỏi.

 

"Công việc của tôi là hướng đến lối sống tối giản," một người làm nghề influencer (người có ảnh hưởng) toàn thời gian chia sẻ với BBC.

 

Các video của cô gái 24 tuổi, với nghệ danh trực tuyến là Zhang Small Grain of Rice, có nội dung như cô ấy sử dụng một cục xà phòng bình thường cho mọi nhu cầu vệ sinh cá nhân, thay cho các sản phẩm làm sạch da đắt tiền.

 

Video cho thấy cô cũng đi dạo quanh các khu mua sắm và khoe những chiếc túi xách và quần áo đa dạng mà cô cho là rất đáng tiền vì chúng bền hơn.

 

Các công ty trả tiền cho cô để giới thiệu sản phẩm của họ đến 97.000 người theo dõi trên nền tảng Xiaohongshu (Tiểu Hồng Thư).

 

"Tôi hy vọng nhiều người sẽ hiểu được bẫy tiêu dùng để họ có thể tiết kiệm. Điều này sẽ giúp họ giảm bớt căng thẳng và thấy thư thái," cô nói.

 

Những người khác tập trung vào việc ăn uống tiết kiệm.

 

Một người đàn ông 29 tuổi có nghệ danh là Little Grass Floating In Beijing đăng video tự nấu những món ăn cơ bản. Anh nói rằng mình có thể ăn hai bữa chỉ với hơn 1 đô la (hơn 26.000 VND).

 

"Tôi chỉ là một người bình thường từ nông thôn. Tôi không có trình độ học vấn cao cũng không có mạng lưới quan hệ có ảnh hưởng, vì vậy tôi phải làm việc chăm chỉ để có một cuộc sống tốt đẹp hơn," anh nói với những người theo dõi mình.

 

Anh làm việc cho một công ty bán hàng trực tuyến và khẳng định lối sống cực kỳ tiết kiệm của mình đã giúp bản thân tiết kiệm được hơn 180.000 đô la trong sáu năm.

 

Một số người đã hỏi anh trên mạng rằng liệu anh có mong muốn vợ con tương lai của mình cũng sống theo cách tương tự không và mục tiêu cuối cùng là gì. Anh trả lời: "Tôi không biết."

 

https://ichef.bbci.co.uk/ace/ws/800/cpsprodpb/7471/live/c3457700-beab-11f0-9d0e-d55ceea13692.jpg.webp

Một số người trẻ Trung Quốc đang tiết kiệm tiền bằng cách cắt giảm chi tiêu cho thực phẩm

 

Trung Quốc đã xây dựng được danh tiếng là một nền kinh tế không gì cản nổi, có khả năng vượt qua những biến động của đại dịch và cuộc chiến thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

 

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng nước này sẽ phải đối mặt với những thách thức đáng kể về lâu dài nếu không thúc đẩy chi tiêu trong nước.

 

Trong khi Mỹ đang gặp vấn đề với tình trạng người dân tích lũy nợ thẻ tín dụng, thì ở Trung Quốc, vấn đề lại hoàn toàn ngược lại. Người dân vốn đã có xu hướng tiết kiệm hơn là chi tiêu và điều này càng gia tăng khi họ nhận thức về thời kỳ khó khăn sắp tới.

 

Chính phủ Trung Quốc đã nhiều năm cam kết tăng tiêu dùng hộ gia đình nhưng hiện nay chỉ số vẫn chỉ chiếm khoảng 39% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), trái ngược với khoảng 60% ở hầu hết các nước phát triển.

 

Một phần của vấn đề là giới trẻ ngày nay bi quan hơn so với những năm 1990 và đầu những năm 2000.

 

"Hiện tại, kiếm tiền quan trọng hơn đối với tôi. Tôi thực sự cần phải mở rộng nguồn thu nhập và cắt giảm chi phí," một phụ nữ trẻ ở trung tâm Bắc Kinh nói với BBC.

 

Cô nói thêm rằng, giống như nhiều người trẻ khác, lương của cô đã bị cắt giảm.

 

"Tôi đã đổi việc và công việc đó không còn được trả lương cao như trước. Hơn nữa, tôi không biết công việc mới này có thể duy trì được bao lâu trong tương lai. Một môi trường kinh tế khó khăn như thế này khiến mọi người cảm thấy chán nản vì thu nhập không cao. Việc tìm kiếm việc làm ngay từ đầu cũng không hề dễ dàng."

 

Mức độ thất nghiệp ở giới trẻ - ngoài việc lan truyền sự bất an - còn khiến các nhà tuyển dụng vốn đang khó khăn thì nay lại dễ dàng giảm lương hơn vì người lao động phải đối mặt với lựa chọn hoặc chấp nhận mức lương thấp hơn hoặc lao vào một thị trường việc làm cạnh tranh cao.

 

Một thanh niên, cũng ngoài 20 tuổi, cho hay tồn tại những công việc trình độ thấp nhưng rất khó tìm được việc làm tử tế trong lĩnh vực chuyên môn của mình.

 

"Một số bạn tôi đang thất nghiệp, vẫn sống ở nhà và đang tìm việc làm," anh nói.

 

"Họ học đủ loại chuyên ngành ở đại học, từ dịch vụ tài chính đến bán hàng. Nền kinh tế hiện nay đang có chút khó khăn. Tôi hy vọng mọi thứ sẽ tốt hơn để tất cả chúng tôi có thể có một cuộc sống tốt hơn."

 

Và anh đánh giá thế nào về khả năng điều này sớm xảy ra? "Tôi không mấy lạc quan," anh thừa nhận.

 

Một mối lo ngại lớn đối với những sinh viên mới tốt nghiệp của Trung Quốc là đất nước này đang trải qua quá trình chuyển đổi khó khăn từ một nhà sản xuất hàng loạt hàng hóa giá rẻ sang một nền kinh tế công nghệ cao. Và nhiều ngành công nghiệp mới này không yêu cầu nhiều lao động như các ngành cũ.

 

Nhà kinh tế học George Magnus, cộng sự tại Trung tâm Trung Quốc thuộc Đại học Oxford, đã theo dõi hiện tượng này.

 

Ông trích dẫn số liệu từ hai công ty tuyển dụng lớn ở Bắc Kinh cho thấy một tỉ lệ lớn sinh viên tốt nghiệp đại học, ngay cả khi có bằng thạc sĩ, đang làm tài xế giao hàng.

 

"Điều này phản ánh sự chênh lệch về kỹ năng giữa bằng cấp mà mọi người tốt nghiệp đại học mang theo và nhu cầu lao động hiện tại," ông nhận định.

 

"Tất nhiên, việc này càng trở nên khó khăn hơn bởi xu hướng thúc đẩy để trở thành cường quốc về robot và AI. Bởi lẽ, ít nhất là trong thời điểm hiện tại, điều này đang kìm hãm các cơ hội việc làm. Ngành công nghệ vốn không đòi hỏi nhiều nhân lực."

 

https://ichef.bbci.co.uk/ace/ws/800/cpsprodpb/03b8/live/f565a610-beab-11f0-9d0e-d55ceea13692.jpg.webp

Tỉ lệ thất nghiệp của thanh niên vẫn ở mức cao tại Trung Quốc

 

Chụp lại hình ảnh,Tỉ lệ thất nghiệp của thanh niên vẫn ở mức cao tại Trung Quốc

Helena Lofgren đã nghiên cứu mô hình tiêu dùng của Trung Quốc cho Viện Quan hệ Quốc tế Thụy Điển và tin rằng nền kinh tế nước này đang phụ thuộc quá nhiều vào việc đổ tiền vào các ngành công nghiệp ưu tiên và tập trung vào việc bán sản phẩm ra nước ngoài trong thời điểm bất ổn địa chính trị đáng kể.

 

"Người dân tiết kiệm nhiều hơn mức họ tiêu xài, và cần tiêu dùng chiếm tỷ trọng lớn hơn trong nền kinh tế so với thực trạng hiện nay ở Trung Quốc," bà nói.

 

"Nền kinh tế quá chú trọng vào xuất khẩu và dựa nhiều vào đầu tư. Điều đáng ngại hiện nay là những lĩnh vực này đã trở nên quá lớn, khiến cho nền kinh tế khó có thể duy trì sự ổn định."

 

Vấn đề cốt lõi nằm ở sự mất cân bằng kinh tế. Chẳng hạn, nếu Trung Quốc đột ngột bị mất một khoản doanh thu xuất khẩu đáng kể, liệu nước này có đủ công cụ để đối phó bằng cách tăng cường khả năng tài chính cho dân số khổng lồ trong nước hay không?

 

Một số nhà quan sát đã đặt câu hỏi về mức độ nghiêm túc của Đảng Cộng sản trong việc tăng cường tiêu dùng nội địa.

 

Trong những thập kỷ gần đây, đất nước đã phát triển mạnh mẽ nhờ mô hình đầu tư và xuất khẩu, nhưng cách tiếp cận đó hiện phải đối mặt với một thách thức lớn: giảm phát. Những khách hàng tiềm năng thường chờ đợi giá hàng giảm xuống.

 

Nếu chẳng hạn, một cặp vợ chồng trẻ muốn mua một bộ ghế sofa mới, họ có lý do để chờ đợi nhằm có được mức giá tốt hơn.

 

Việc họ, và nhiều người khác như họ, trì hoãn các giao dịch mua sắm lớn càng lâu, các công ty càng có xu hướng phải cắt giảm giá. Điều này lại khiến người tiêu dùng tiếp tục chờ đợi lâu hơn nữa để mua được với giá còn tốt hơn.

 

Tuy có vẻ như việc có hàng hóa rẻ hơn là một ý tưởng hay, nhưng tình trạng giảm phát có thể buộc các công ty phải đóng cửa và kéo lùi tăng trưởng kinh tế chung.

 

Để đối phó với tình trạng này, cần có biện pháp nào đó để thúc đẩy sự lạc quan trong nhóm người tiêu dùng ở độ tuổi 20 hoặc 30. Việc xây dựng một mạng lưới an sinh xã hội tốt hơn hoặc tăng lương tối thiểu có thể là những giải pháp hữu hiệu.

 

Đã có một số nỗ lực nhằm làm điều này, bằng cách đưa ra các ưu đãi để thay thế ô tô cũ, thiết bị gia dụng và các mặt hàng khác. Tuy nhiên, những biện pháp này vẫn chưa thể kích thích tiêu dùng một cách đáng kể.

 

Influencer Zhang cho rằng sự cẩn trọng trong chi tiêu đã ăn sâu vào văn hóa của đất nước cô.

 

"Thế hệ ông tôi đã sống rất tiết kiệm, rất tằn tiện. Đó là một phần của truyền thống Trung Quốc. Đối với người Trung Quốc, việc sống tiết kiệm đã thấm vào máu họ rồi."