Ukraina,
nạn nhân của những tính toán thực dụng mùa bầu cử
Thụy My - RFI
Đăng ngày: 04/10/2023 - 13:10
Xã luận của Le Monde ngày
03/10/2023 nhận định, Ukraina đang đứng trước thử thách của xu hướng thực dụng
kiếm phiếu từ chính phủ một số nước. Kết quả bầu cử ở Slovakia mới đây và cuộc
bỏ phiếu trước đó tại Quốc Hội Hoa Kỳ để tránh shutdown (đóng cửa), là cảnh báo
cho việc lợi dụng cuộc chiến tranh ở Ukraina trong đối nội.
https://s.rfi.fr/media/display/fe6c5532-6233-11ee-9e6f-005056bfb2b6/w:980/p:16x9/22-9.webp
Biểu tượng quốc gia
Ukraina trên tấm khiên của tượng đài Mẹ tổ quốc được chiếu sáng với màu quốc kỳ,
nhân Ngày những người bảo vệ Ukraina tại Kiev ngày 01/10/2023. REUTERS -
STRINGER
Raspoutitsa, mùa bùn lầy sắp tới không phải là trở ngại duy nhất cho cuộc
phản công của quân đội Ukraina. Trong khi viễn cảnh chiến tranh sẽ kéo dài sang
năm thứ ba, nỗi lo sự ủng hộ của phương Tây giảm dần ngày càng lớn. Các ngoại
trưởng Liên Hiệp Châu Âu (EU) bất ngờ họp tại thủ đô Ukraina hôm qua. Cuộc họp
tuy không chính thức nhưng mang nặng tính biểu tượng, nhằm chứng tỏ quyết tâm ủng
hộ lâu dài, vào lúc Kiev đang cần sự giúp đỡ hơn bao giờ hết.
Hai tin không vui từ Bratislava và Washington
Tại Bratislava, cho đến nay vẫn là đồng minh vững chắc của Kiev, chính
sách sẽ thay đổi hẳn nếu ông Robert Fico tập hợp được một liên minh đủ mạnh.
Nhân vật dân tộc chủ nghĩa và dân túy này bị mất chức thủ tướng năm 2018 sau vụ
ám sát nhà báo Jan Kuciak - người đã mở mắt cho người Slovakia qua tiết lộ về sự
thâm nhập của mafia vào Slovakia - thân Nga thấy rõ, cũng giống như láng giềng
Viktor Orban. Nhất là Robert Fico có thể trông cậy vào chiến dịch bóp méo thông
tin mà ông chủ điện Kremlin là bậc thầy.
Cho dù xu hướng theo đuôi Nga không phải là đa số ở Slovakia, và Robert
Fico trong quá khứ vẫn thực dụng, sự trỗi dậy của xu hướng này có nguy cơ ảnh
hưởng đến sự hỗ trợ của châu Âu đối với Ukraina. Tin tức từ Slovakia đến sau
khi vừa xảy ra xích mích giữa Kiev với Vacxava, mà thực chất do Ba Lan đang
trong mùa tranh cử.
Tại Washington, Dân Chủ và Cộng Hòa đã đạt được thỏa thuận hiếm hoi để
tạm tránh việc chính quyền liên bang phải đóng cửa trong 45 ngày. Nhưng với cái
giá là hy sinh phần viện trợ cho Ukraina, mà tổng thống Volodymyr Zelensky đã đến
tận Quốc hội để kêu gọi. Tuy chưa phải là đáng báo động, nhưng sự đồng thuận lưỡng
đảng về Ukraina sẽ bị rung chuyển vào tháng 11 tới. Phe thân Trump quyết tâm hạ
bệ chủ tịch Hạ Viện Kevin McCarthy vì hợp tác với kẻ thù Dân Chủ, khiến Ukraina
không còn là vấn đề trung tâm.
Theo Le Monde, những sự kiện trên đây nhắc nhở nghĩa vụ của các nền dân
chủ, là phải nỗ lực không mệt mỏi để giải thích cho việc hỗ trợ Ukraina lâu
dài. Bên cạnh nguyên tắc tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ, còn phải nhấn mạnh rằng
giúp đỡ Kiev còn nhằm ngăn cản những thế lực tàn bạo nhất biến vũ lực thành quy
luật xử sự giữa các quốc gia.
EU không phải liên bang, một nước nhỏ vẫn có thể
gây trở ngại
Libération phân tích, đã hẳn Slovakia là một nước nhỏ chỉ có 5,4 triệu
dân trong một Liên hiệp gần 450 triệu công dân. Tại Hội đồng Bộ trưởng, đa số
quyết định phải đạt 55 % (tức 15/27 nước), đại diện cho 65 % dân số. Slovakia
chỉ có 14/705 nghị sĩ trong Nghị Viện Châu Âu trong đó có 2 thuộc Smer, đảng của
ông Fico. Thế nhưng lại có quyền phủ quyết trong tất cả những lãnh vực phải đạt
đồng thuận, nhất là về trừng phạt kinh tế hay quốc phòng. Cho tới nay, chỉ có
Hungary của Viktor Orbán buộc lòng phải giúp Ukraina và trừng phạt Nga, vì lệ
thuộc vào trợ giúp tài chánh của EU.
Việc Robert Fico quay lại nắm quyền có nguy cơ tạo ra trục
Budapest-Bratislava, kéo theo một số chính quyền Đông Âu đang có các phe thân
Kremlin như Bulgarie. Bên cạnh đó, cánh hữu cực đoan PiS ở Ba Lan đang gặp khó
khăn trước cuộc bầu cử ngày 15/10 phản đối nhập khẩu nông sản Ukraina - vốn là
sống còn với Kiev. Chính quyền Mateusz Morawiecki tuyên bố ngưng giao vũ khí,
như vậy coi như đứng về phía Hungary và Robert Fico. Ẩn số là nếu PiS tiếp tục
nắm quyền, chưa thể biết đảng này có liên minh với đảng cực hữu Konfederacja và
giữ nguyên chủ trương mang tính cơ hội hay không.
Ở Tây Âu, phe dân túy đe dọa đến sự đoàn kết. Dù thủ tướng cực hữu Ý
Giorgia Meloni vẫn ủng hộ Ukraina, đảng BB ở Hà Lan, một số đảng cực tả và cực
hữu Pháp, AfD ở Đức muốn ngưng giao vũ khí cho Ukraina. Một lần nữa cho thấy
khuyết điểm chính của EU : Liên Hiệp Châu Âu không phải là một liên bang với những
định chế độc lập được bầu lên để tiến hành các chính sách châu Âu, mà chỉ đơn
giản là một tập hợp các Nhà nước, các chính phủ được chọn lựa dựa theo nhu cầu
từng nước. Vladimir Putin biết điều đó, cũng như biết rằng thời gian là đồng
minh của ông ta : chiến tranh càng kéo dài, châu Âu và có thể là Hoa Kỳ có thể
chuyển thành trung lập, có nghĩa là hồi kết của Ukraina.
Mọi ngờ vực chỉ làm lợi cho Matxcơva
La Croix lạc quan hơn, cho rằng không nên nghi ngờ về cam kết của các đồng
minh. Nếu phóng đại sự « chán nản » của phương Tây, sẽ làm lợi cho Matxcơva, vốn
chỉ chờ đợi có thế. Robert Fico chỉ chiếm được 23 % số phiếu và ông Donald
Trump, người thân Nga nhất trong số những ứng cử viên tổng thống Mỹ, đang tiến
gần đến một bản án hơn là một nhiệm kỳ thứ hai. Về sự ủng hộ của người dân Ba
Lan đối với người tị nạn Ukraina thì vẫn vững chắc.
Những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên này cho thấy áp lực tìm kiếm hòa bình
đang tăng lên, nhưng bỏ rơi Kiev sẽ là sai lầm cả về đạo đức lẫn chính trị. Bởi
vì cuộc chiến sẽ không ngưng lại dù không có sự ủng hộ của Hoa Kỳ và châu Âu,
không nên đánh giá thấp quyết tâm chiến đấu bảo vệ sự tồn vong đất nước của người
Ukraina. Hòa bình duy nhất phải là nền hòa bình sau khi luật pháp quốc tế chiến
thắng vũ lực.
Viễn cảnh Kiev gia nhập EU
Trong một bài viết khác, La Croix cho biết sắp tới, EU cũng phải quyết
định về việc mở thương lượng về kết nạp Ukraina, mà yêu cầu trước hết là phải
có những tiến bộ trong chống tham nhũng và cải cách tư pháp. Chủ tịch Hội Đồng
Châu Âu Charles Michel nêu ra khả năng gia nhập vào năm 2030.
Trong khi chờ đợi, ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock tại Kiev cổ vũ
châu Âu thông qua « một kế hoạch bảo vệ Ukraina trong mùa đông, gồm phòng
không, cung cấp máy phát điện, tăng cường nguồn cung năng lượng ». Mùa đông năm
ngoái được đánh dấu bởi chiến dịch oanh tạc rầm rộ của Nga nhắm vào tất cả các
trạm biến điện, để cả nước Ukraina chìm trong bóng tối, giảm thiểu sức kháng cự
của người dân.
Về việc mở rộng EU, Les Echos cho rằng không nên lặp lại những sai lầm
trong quá khứ. Sau khi kết nạp 8 nước thuộc Liên Xô cũ, Malta, Chypre năm 2004,
rồi đến Rumani, Bulgarie năm 2007, Croatia 2013, EU dừng lại ở đây. Cuộc xâm
lăng Ukraina đã thay đổi hẳn cục diện, nay Liên hiệp tin rằng cần thu nhận thêm
Ukraina, Moldova và các nước Balkan vốn đã chờ đợi gần 20 năm qua. Tuy nhiên
thay vì tiến trình mang nặng tính kỹ thuật, ảo tưởng những thành viên mới gắn
bó với các giá trị căn bản…cần hội nhập từ từ, không ấn định thời điểm cứng nhắc.
Hợp tác sản xuất vũ khí tại Ukraina
La Croix nhận thấy châu Âu cũng đang thay đổi chiến lược viện trợ quân
sự. Theo yêu cầu của Kiev, kỹ nghệ phương Tây nghiên cứu khả năng sản xuất vũ
khí tại Ukraina để bảo đảm nguồn cung cấp lâu dài.Tháng Chín vừa qua, Kiev đã tổ
chức diễn đàn kỹ nghệ quốc phòng đầu tiên, và muốn chuyển đổi công năng những
nhà máy thời Liên Xô cũ để làm ra những vũ khí tân tiến, hợp tác với phương
Tây. Thụy Điển dự kiến đặt nhà máy sản xuất thiết vận xa CV90. Pháp có khoảng
20 công ty đến tham dự diễn đàn cùng với bộ trưởng Quân Lực Sébastien Lecornu.
Nhiều công ty Pháp đã ký các hợp đồng : Nexter, chi nhánh tập đoàn
Pháp-Đức KNDS giao thêm 6 đại bác Caesar; Arquus nhận bảo trì tại chỗ các phụ
tùng thiết giáp, CEFA cung cấp 8 robot gỡ mìn hạng nặng SDZ và 8 thiết bị đổ bộ.
Delair nhận đơn đặt hàng 150 drone, Thales và Turgis & Gaillard ký hợp đồng
hợp tác phát triển drone, Vistory lập một trung tâm in ấn 3D ở Ukraina để cung
cấp phụ tùng thay thế.
Le Figaro dẫn lời một viên chức châu Âu nhận xét : « Có hai chủ đề mà
châu Âu chưa thể đáp ứng đúng mức : đạn dược, vì không có dự trữ, và tình báo,
vì khả năng của Mỹ vượt trội ». Trước mắt, khó thể rút ngắn được khoảng cách ;
và vấn đề chính hiện nay là sản xuất.
Nga : Phong trào gởi bưu thiếp cho tù chính trị
Tại Nga, thông tín viên La Croix cho biết mỗi thứ Năm cuối tháng, khoảng
vài chục người dân Matxcơva tụ tập lại để viết và gởi hàng trăm bưu thiếp đến
những tù nhân chính trị. Đây là hình thức gián tiếp phản đối Kremlin, hiện vẫn
chưa bị cấm đoán.Một tình nguyện viên cho biết hiện có gần 1.000 tù nhân chính
trị tại Nga, và họ cảm thấy có bổn phận phải ủng hộ tinh thần những người này.
Trên những chiếc bàn chồng chất những tấm bưu ảnh, những tờ giấy A4 và
rất nhiều cái tên – tất cả đang trong nhà tù. Một số là những khuôn mặt nổi tiếng
như nhà báo Ivan Safronov bị kết án 22 năm tù vì dán một tấm áp-phích chống chiến
tranh, hay đạo diễn Evguenia Berkovitch đang bị tạm giam vì cáo buộc « cổ vũ khủng
bố », có nguy cơ lãnh 7 năm tù.
Một thanh niên nói, chúng tôi viết thư cho họ vì sắp tới cũng có thể
chính mình phải ngồi tù, và như vậy rất mong nhận được thư từ bên ngoài để
không cảm thấy bị bỏ rơi. Chỉ là những từ ngữ bình thường, không liên quan đến
chính trị vì sẽ nguy hiểm. Được biết gần 20.000 người Nga phản đối chiến tranh
với Ukraina đã bị bắt kể từ đầu cuộc xâm lăng, theo tổ chức phi chính phủ
OVD-Info, một số bị kết án nặng nề. Chỉ riêng trong tuần này, các tòa án Nga
xét xử 85 vụ liên quan đến chính trị.
« Woke », đồng minh tốt nhất của độc tài
Nhìn chung về địa chính trị, một bài viết trên mục Ý kiến của Le Figaro
cho rằng « phong trào wokisme (thức tỉnh) là đồng minh tốt nhất của các chế độ
độc tài ». Sinh ra từ các trường đại học Mỹ vào thập niên thứ nhì của thế kỷ
21, ý tưởng « woke » dựa trên bản sắc liên quan đến chủng tộc, giới tính, xu hướng
tính dục ; gây sốc cho tinh thần cổ điển Pháp. Những người theo chủ trương «
woke » không chấp nhận những quan điểm khác biệt, muốn xóa bỏ những ý tưởng
khác, theo đuổi « cancel culture » (văn hóa chối từ). Họ muốn đổi tên thủ đô nước
Mỹ, lấy cớ là Washington sở hữu nô lệ trong trang trại ở Virginia. Từ chối đặt
vấn đề vào bối cảnh lịch sử, chủ nghĩa « woke » mang tính toàn trị, vừa giản
đơn vừa nguy hiểm. Vô hình trung họ đã làm lợi cho Vladimir Putin và Tập Cận
Bình, các nhà độc tài luôn đàn áp những ai dám phản biện.
Loạn sách do AI viết, các nhà văn lo sợ
« Thật kỳ lạ, ai đã viết ra tiểu sử của tôi ? ». Tác giả Anh Rory
Cellan-Jones, cựu tổng biên tập BBC vừa xuất bản cuối Hồi ký, cuối tuần trước
đã bất ngờ khi phát hiện trên Amazon một bản sao giả mạo được số hóa, nằm trong
số những cuốn được tìm kiếm nhiều nhất. Tò mò, ông đặt mua một quyển, và nhận
thấy tất cả đều sai, rõ ràng là do trí thông minh nhân tạo (AI) viết ra. Vài
ngày trước đó, các tác giả Mỹ Jane Friedman và Charlie Poter cũng khám phá trên
nền tảng này có những tựa sách mang tên mình tuy họ chưa hề viết ra.
Trên đây là vài ví dụ đáng ngại về việc thương mại hóa các sách do AI
soạn thảo, bắt đầu nở rộ từ đầu năm nay. Về phía Amazon đã cho rút nhiều sách
giả khỏi trang web và bắt đầu có một số biện pháp để ngăn chận. Những cỗ máy
như ChatGPT có thể soạn ra văn bản, công cụ Midjourney vẽ minh họa và làm bìa
sách. ChatGPT nay có thể đứng tên tác giả mà không cần mượn tên tuổi người khác
: Le Figaro thống kê được 988 cuốn sách do robot này viết ra bằng tiếng Anh,
Pháp, Tây Ban Nha, về công nghệ mới, sách thiếu nhi, hướng dẫn du lịch, gia chánh.
Các tác giả và nhà xuất bản trên thế giới hết sức lo sợ những tác phẩm sẽ bị
dùng để nuôi dưỡng cơ sở dữ liệu của AI mà không hề được đền bù về tài chánh.
No comments:
Post a Comment