Từ
đế chế Phù Nam – Khmer tới con kênh lịch sử Funan Techo của vương quốc Cam Bốt
16 Tháng
Mười, 2023
Gửi
20 triệu cư dân ĐBSCL
Gửi
Nhóm Bạn Cửu Long
***
http://vanviet.info/wp-content/uploads/2023/10/clip_image0029.jpg
Hình
1: Dự án Funan Techo
Canal, sẽ là Con Kênh Lịch sử của Vương quốc Cam Bốt 2024-2028 kết
nối Cảng Phnom Penh ra tới Vịnh Thái Lan.
DẪN
NHẬP_ Dự
án “Funan Techo Canal” nhằm phục hồi một hệ thống đường thủy
đã được xây dựng và vận hành từ triều đại Đế chế Funan-Khmer [sic] có từ khoảng
500 năm trước Công Nguyên. Công trình này nhằm cải thiện giao thông đường thủy
trong lãnh thổ Cam Bốt. Con kênh này có chiều dài 180 km, kết nối 4 tỉnh:
Kandal, Takeo, Kampot, và Kep. Mục đích chính của dự án này như một kết nối lại
với lịch sử và nhằm cải thiện giao thông đường thủy cho các cộng đồng cư dân địa
phương. Triển khai dự án này phù hợp với cam kết của Cam Bốt theo điều khoản 1
và 2 của Hiệp Định Sông Mekong 1995, với sự bình đẳng về chủ quyền, tôn trọng
những quyền hạn và các lợi ích chính đáng.(1) [trích Thông Báo của Cambodia gửi Ủy
Ban Thư Ký Sông Mekong]
ĐẾ
CHẾ PHÙ NAM-KHMER
Phù Nam là
tên gọi một quốc gia cổ đại đã tồn tại trong vùng Đông Nam Á, từ trước Công
nguyên, với di tích cảng Óc Eo nơi Đồng Bằng Sông Cửu Long [ĐBSCL], nơi trao đổi
buôn bán từ Trung Hoa xuống và từ Địa Trung Hải qua. Nguyên là một vương quốc
hùng mạnh bao gồm cả vùng đất phía nam Việt Nam sang tới Thái Lan và bán đảo Mã
Lai. Vương Quốc này chỉ tồn tại tới thế kỷ thứ VII, sau đó bị Chân Lạp thôn
tính.
Nhưng rồi
Chân Lạp bị phân hóa thành Thủy Chân Lạp phía nam và Lục Chân Lạp phía bắc luôn
luôn bị đội quân hải đảo Java xâm lăng. Tới thế kỷ thứ IX, vua Jayavarman II kết
hợp được dân chúng nổi dậy giành lại được độc lập từ Java, và Chân Lạp trở
thành Đế quốc Khmer hùng cường. Tới thế kỷ XII, vua Jayavarma VII, sau khi đánh
thắng quân Champa đã khai sinh ra một triều đại huy hoàng nhất của Đế quốc
Khmer với Angkor Wat là một kỳ quan kiến trúc của thế giới. Khi Jayavarman chết,
cũng là ngày suy tàn của Đế quốc Angkor Khmer, và sau đó chỉ còn một đất nước
Cam Bốt thăng trầm cho tới ngày nay.
http://vanviet.info/wp-content/uploads/2023/10/clip_image0047.jpg
FUNAN
http://vanviet.info/wp-content/uploads/2023/10/clip_image0066.jpg
EMPIRE
KHMER
Hình
2: trái, sơ
đồ Vương quốc Phù Nam vào khoảng thế kỷ thứ III bao gồm các vùng đất
phía nam Việt Nam, Cam Bốt sang tới Thái Lan và bán đảo Mã Lai. Phù Nam chỉ tồn
tại tới thế kỷ thứ VII sau đó bị Chân Lạp / Chenla thôn tính; kế tục Chân Lạp
là một Đế Quốc Khmer hùng mạnh ra đời từ thế kỷ thứ IX; phải, sơ đồ
Vương quốc Khmer với diện tích bao trùm nam Việt Nam, Cam Bốt, Lào,
Thái Lan và bán đảo Mã Lai, và rồi tiêu vong vào thế kỷ thứ XV. Kế tiếp chỉ còn
lịch sử một Vương quốc Cam Bốt thăng trầm cho tới ngày nay. (nguồn: Wikipedia)
Ý
NGHĨA DANH XƯNG “PHÙ NAM-KHMER”
Đế quốc
Phù Nam và đế quốc Khmer là hai thời kỳ lịch sử riêng biệt, nhưng có mẫu số
chung là hai nền văn minh cổ xưa ấy đã để lại trên cùng dải đất những di tích về
các công trình thủy lợi. Người Phù Nam, từ thế kỷ thứ V họ đã biết đào kênh, tạo
nên mạng lưới giao thông kết nối các thị trấn Angkor Borei (Nam Phnom Penh), Óc
Eo (núi Sập, núi Ba Thê – Long Xuyên), và Thị Trấn Trăm Đường (Đông Nam Kiên
Giang) (6)
Tới cuối
thế kỷ 20, sau thời kỳ Khmer Đỏ đầy tang tóc, đất nước Cam Bốt đã xuất hiện một “con
người của thời cuộc”: đó là Hun Sen, có gốc là Khmer Đỏ ly khai, theo Việt
Nam và có một giai đoạn bị đánh giá rất sai lầm là “bù nhìn của Hà Nội”.
Nhưng không, với thời gian Hun Sen đã chứng tỏ là một chính khách bản lãnh và đầy
tham vọng, đã đưa đất nước Cam Bốt ra khỏi quỹ đạo Việt Nam. Hun Sen được kể là
vị Thủ Tướng trị vì đất nước Cam Bốt với bàn tay sắt, và đã tại vị lâu năm nhất
trong lịch sử Cam Bốt và của cả thế giới hiện tại [gần 4 thập niên từ 1985 tới
2013]. Và nay thì con trai ông là Tướng Hun Manet tiếp nối cha đảm nhận chức Thủ
Tướng Cam Bốt từ tháng 7/2023. Nhưng trên thực tế, Hun Sen vẫn có quyền lực bao
trùm của một Thái Thượng Hoàng.
Và không
phải là tình cờ khi ông Hun Sen đã chọn tên Phù Nam, gắn liền với Techo là
một phần danh hiệu rất dài của ông: Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen
/ có nghĩa tổng quát là Ngài Thủ Tướng Samdech Hun Sen kiêm Tư lệnh Quân đội Tối
cao (Wikipedia).
Chỉ
riêng chữ Techo được chính ông Hun Sen giải nghĩa: “Ai vinh dự mang tên ấy có sứ
mệnh đánh đuổi quân xâm lăng đất nước Cam Bốt” [Who carry the honorific Techo are
destined to fight off the invaders of Cambodia. _The Cambodia Daily 4/2/2010]. Với
người dân Cam Bốt thì họ hiểu rằng, quân xâm lăng ấy không ai khác hơn là từ
hai nước láng giềng Việt Nam/ Youn và Thái Lan/ Siam.
Funan
Techo Canal
sẽ như một di sản mà Samdech Techo Hun Sen muốn để lại cho đất nước Cam Bốt, nó sẽ có ý nghĩa hơn một tượng đài,
luôn luôn gợi nhớ về một quá khứ hào hùng của dân tộc Khmer và cũng gián tiếp gửi
một thông điệp cho Việt Nam rằng có một thời kỳ vùng châu thổ ĐBSCL trong lịch
sử đã là phần lãnh thổ của Đế Chế Angkor Khmer.
http://vanviet.info/wp-content/uploads/2023/10/clip_image008.png
Hình
3: Sơ đồ
Dự án kênh Funan Techo Canal dài 180 km của Vương Quốc Cam Bốt, tổn
phí lên tới 1.7 tỷ USD được tài trợ bởi Trung Quốc qua quỹ Sáng kiến Một
Vành Đai Một Con Đường (Belt and Road Initiative / BRI), dự trù khởi công
năm 2024, sẽ hoàn tất và vận hành 4 năm sau (2028). [Nguồn: Mekong River Commission
/ MRC]
THÔNG
SỐ KỸ THUẬT KÊNH ĐÀO FUNAN TECHO
Chính phủ
Hoàng Gia Cambodia, thông qua Bộ Công chánh và Vận tải [Public Work and
Transport / MPWT] đã gửi một Thông Báo ký ngày 8 tháng 8 năm 2023 tới Tiến sĩ
Anoulak CEO Ban Thư Ký Ủy Hội Sông Mekong về một Dự án Kênh đào nội địa
“Funan Techo Canal” (1) với các chi tiết kỹ thuật
như sau:
_ Tên Dự
án: Kênh Đào Nội địa “Funan Techo Canal”
_ Vị Trí của
Dự án, gồm hai phần:
· Phần I:
khởi điểm từ dòng chảy thiên nhiên Prek Takeo thuộc huyện Kien Svay và được nối
với dòng chảy thiên nhiên Prek Ta Ek thuộc huyện Saang, tỉnh Kandal.
· Phần II:
khởi điểm từ dòng chảy thiên nhiên Prek Ta Hing, huyện Kothom, tỉnh Kandal và nối
dòng chảy thiên nhiên Prek Takeo thuộc hai tỉnh Kapot và Kep.
_ Đề xuất
Sử dụng: Trên phụ lưu của con sông Mekong trong phần I. Trên phụ lưu của con
sông Bassac trong phần II.
_ Mục đích
của Dự án: Kênh Nội địa cho mục đích vận tải và giao thông đường thủy.
_ Dự trù
triển khai:
· Khởi
công 2024
· Hoàn tất
xây dựng 2027
· Bắt đầu
vận hành 2028
_ Mô tả Dự
án
· Dẫn nhập:
nhằm phục hồi dự án đường thủy “Funan Techo Canal”
đã được xây dựng và vận hành từ Triều đại Đế chế Funan-Khmer [sic] có từ khoảng
500 năm trước Công Nguyên (BCE). Công trình này nhằm phục hồi và cải thiện giao
thông đường thủy trong nội địa. Con kênh này có chiều dài khoảng 180 km, kết nối
4 tỉnh: Kandal, Takeo, Kampot, và Kep. Mục đích chính của dự án phục hồi thủy vận
là kết nối lại với lịch sử và cải thiện giao thông đường thủy cho các cộng đồng
cư dân địa phương. Triển khai dự án này phù hợp với cam kết của Cam Bốt theo điều
khoản 1 và 2 của Hiệp Định Sông Mekong 1995, với sự bình đẳng về chủ quyền và
tôn trọng những quyền hạn và lợi ích chính đáng. [… in line of
principles of the foreign equality and respect for rights and legitimate
interests.]
· Những Yếu
Tố Kỹ Thuật chính:
Trọng tải:
1.000 tấn (DWT / tons deadweight)
Chiều dài:
180 km
Độ sâu và
độ rộng: 4,7m x 50m
Độ thông cầu:
16m x 53m (Bridge Navigation Clearance)
Mẫu tàu:
60m x 12m x 3,6m (Length x Width x Full Draft)
· Công
trình âu tàu (Lock Works):
Kích thước
âu tàu: 135m x 18m x 5,8m (Dài x Rộng x Sâu)
Công suất:
7,04 triệu tấn / năm (mỗi âu tàu)
Số âu tàu:
3
Lượng nước
xả tối đa: 3,6m3/ giây
Đào đất và
lấp
Xây dựng
các âu tàu
Xây cửa âu
tàu
Xây các cơ
sở hỗ trợ công trình
Mạng lưới
điện cho âu tàu
Hệ thống
liên lạc cho âu tàu
Hệ thống
điều khiển tự động cho các âu tàu
Hệ thống
phòng hỏa cho các âu tàu
· Công
trình Kênh thủy vận
Đáy rộng 2
chiều 50m
Độ sâu
4,7m
Bán kính
cong tối thiểu 300m (Minimum Radius of the Canal)
Bờ nghiêng
con kênh: 1:3 ~ 1:5
· Số cầu:
11
Chiều dài
cầu chính 161m
Cầu vượt
520m (Length for Approach)
_ Lượng
Giá Ảnh hưởng Môi trường/ EIA:
a) Ảnh hưởng về lượng nước trên hệ thống
sông:
Do có 3 âu
tàu trên kênh, nên lượng nước được kiểm soát hiệu quả. Lượng nước xả tối
đa cho một âu tàu là 3,6 m3/ giây (trung bình mỗi ngày), con số đó không
đáng kể so với dòng chảy của hệ thống sông Mekong. Và như vậy sẽ không có ảnh
hưởng đáng kể nào trên lượng nước sông Mekong. [sic]
b) Ảnh hưởng tích cực của dự án:
Cải thiện
giao thông và vận tải bằng đường thủy cho các cộng đồng cư dân phía nam Cam Bốt.
Giảm thiểu
lũ lụt ở một số vùng như các tỉnh Kandal và Takeo.
Tạo thêm
môi trường sống bền vững cho cá, các loài động vật dưới nước, các loại chim
muông và rong tảo.
Bảo đảm an
toàn lương thực cho cư dân địa phương bằng phát triển ngư nghiệp.
Gia tăng
tiềm năng du lịch do cải thiện hệ thống giao thông.
c) Ảnh hưởng tiêu cực của dự án:
Ô nhiễm bụi
và tiếng ồn trong giai đoạn xây cất.
Vấn đề nước,
đường sá và bảo vệ đất đai trong giai đoạn xây cất với rác thải.
d) Giảm thiểu tác động tiêu cực của dự
án:
Xây dựng 3
âu tàu nhằm kiểm soát được ưu lượng dòng chảy của con kênh, kiểm soát được dòng
chảy tràn / outflow của con sông Bassac qua con kênh đổ ra biển và chống lại nạn
nhiễm mặn xâm nhập từ biển.
Bảo vệ môi
trường với các biện pháp kiểm soát theo tiêu chuẩn quốc tế, bảo tồn cây xanh,
giảm thiểu xói mòn và giảm thiểu ô nhiễm trong giai đoạn xây dựng và cả thời
gian vận hành.
_
Những Kết Luận
Dự án Kênh
Nội địa “Funan Techo Canal” sẽ giúp các cộng đồng cư dân địa phương Cam Bốt cải
thiện mạng lưới thủy vận, kích thích phát triển về kinh tế và xã hội trong
vùng. Sẽ không có ảnh hưởng đáng kể hay tiêu cực trên lưu lượng dòng chảy
của hệ thống sông Mekong. Ba âu tàu, có khả năng điều hợp hữu hiệu
dòng chảy của con kênh; cũng như ảnh hưởng trên môi trường và xã hội tối thiểu
trong thời gian xây dựng và vận hành con kênh về sau này.(1) [Hết
trích dẫn]
Trong bức
thư của Chính Phủ Hoàng Gia Cam Bốt gửi MRC có nhắc tới Điều Khoản 1 & 2 và
Điều khoản 4.3.2 của Quy trình PNPCA của Hiệp Định Sông Mekong 1995, vậy các điều
khoản đó là gì?
ĐIỀU
KHOẢN 1 & 2 CỦA HIỆP ĐỊNH SÔNG MEKONG 1995
Về Mục tiêu và Nguyên tắc Hợp tác
_ Điều 1. Các lãnh vực hợp tác: Hợp tác trong tất cả các lãnh vực
phát triển bền vững, sử dụng, quản lý và bảo vệ tài nguyên nước và các tài
nguyên liên quan của lưu vực Mekong, bao gồm các lãnh vực chính sau: tưới, thủy
điện, giao thông đường thủy, kiểm soát lũ, thủy sản, thả bè, giải trí và du lịch để
đạt được mức tối ưu trong sử dụng đa mục tiêu và cùng có lợi cho tất cả các quốc
gia ven sông và giảm tới mức thấp nhất các ảnh hưởng có hại gây ra bởi
các hiện tượng tự nhiên và các hoạt động của con người.
_ Điều 2. Các dự án, các chương trình
và lập quy hoạch. Thúc đẩy, hỗ trợ, hợp tác và điều hợp
trong việc phát triển mọi tiềm năng vì lợi ích bền vững của tất cả các
quốc gia ven sông và ngăn ngừa sử dụng lãng phí nước trong Lưu vực sông Mekong,
chú trọng và ưu tiên các dự án phát triển chung có quy mô lưu vực và các chương
trình lưu vực thông qua lập quy hoạch phát triển lưu vực nhằm xác định, phân loại
và lập hạng ưu tiên cho các dự án, và các chương trình hỗ trợ và thực hiện ở cấp
lưu vực.
ĐIỀU
KHOẢN 4.3.2 CỦA QUY TRÌNH PNPCA
Cho dù
theo Hiệp Định Sông Mekong 1995, không một quốc gia nào có quyền phủ quyết /
veto power nhưng các dự án sông Mekong vẫn phải trải qua 3 giai đoạn tham vấn
viết tắt là PNPCA bao gồm:
_ Giai
đoạn I Thủ Tục Thông Báo [PN
/ Procedures for Notification]: Ủy Hội Sông Mekong sẽ được chính phủ liên hệ
thông báo chính thức về dự án.
_ Giai
đoạn II Tham Vấn Trước [PC
/ Prior Consultation]: với khoảng thời gian 6 tháng, nhưng nếu các nước
thành viên chưa đạt được sự đồng thuận thì khung thời gian này có thể được gia
hạn.
_ Giai
đoạn III Chuẩn Thuận [A
/ Agreement], dự án sẽ khởi công khi đạt được sự chuẩn thuận của các
nước thành viên.
PHÂN
TÍCH VỀ BẢN THÔNG BÁO THIẾU SÓT VỚI NHIỀU ẨN SỐ
_
ĐIỀU ĐƯỢC NÓI RA
Trong
Thông Báo gửi MRC, khi nói về mục đích của Dự án chỉ vỏn vẹn có một câu: “Con
kênh nội địa có mục đích vận tải và giao thông đường thủy”, với lợi ích rất
rõ ràng:
Chặng đường
sông nếu phải qua ngả Việt Nam khoảng 433 km, nay với con kênh Phù Nam Techo
khoảng cách chỉ còn 237 km, rút ngắn được 196 km, như vậy sẽ giảm thiểu thời
gian di chuyển và bớt nhiên liệu tiêu thụ, – cũng có nghĩa là giảm đáng kể chi
phí vận chuyển và quan trọng hơn nữa là tạo được một trục / hub giao
thương mới mà không cần phải đi qua khúc sông Mekong của Việt Nam. Tất
cả nhằm tăng tính cạnh tranh, thu hút thêm đầu tư, giảm thiểu chậm trễ và giảm
chi phí về tiếp vận.
Dự án này
đã được một đại Công ty Trung Quốc China Communications Construction
Company / CCCC thực hiện cuộc nghiên cứu về tính khả thi và sẽ được Chương
trình Belt and Road Initiative / BRI tài trợ 1,7 tỷ USD.
[ Tưởng
cũng nên có thêm ít dòng về công ty CCCC đầy tai tiếng này, có liên hệ với Chiến
lược “Một Vành Đai Một Con Đường” đã từng bị Mỹ đưa vào danh sách
trừng phạt vì có tệ trạng tham nhũng, lũng đoạn tài chánh, tàn phá môi trường
và những lạm dụng khác trên khắp thế giới. Và nước Cộng Hòa Nhân Dân
Trung Hoa không được phép sử dụng công ty này và các công ty quốc doanh khác
như thứ vũ khí bành trướng. _ Silk Road Briefing, Aug 27, 2020]
Chúng ta
hãy nghe John Yip Weiyan, Giám đốc Đầu tư Quỹ Một Vành Đai Một Con Đường
[The Belt and Road Initiative] của Trung Quốc nhận định: “Dự án hạ tầng
Funan Techo Canal sẽ là một game-changer/ một nhân tố thay đổi hệ thống hậu cần/
logistics và sẽ ảnh hưởng tới sự phân phối các thùng hàng/ containers của Cam Bốt
từ cảng biển sâu Sihanoukville và cảng Phnom Penh. Sẽ có nhiều thùng hàng hóa
được vận chuyển tới các cảng địa phương theo con kênh đào này sau khi hoàn tất.
Sử dụng con kênh đào cũng có tác dụng kích thích phát triển thêm những cảng quốc
tế khác như dự án cảng quốc tế đa năng Kampot / Multi-Purpose Logistics and
Port Centre, tạo thêm một hành lang vận chuyển cho thủ đô Phnom Penh.” (2)
_
NHỮNG ĐIỀU KHÔNG ĐƯỢC NÓI RA
Nhưng
trong thực tế Funan Techo sẽ là một con Kênh Đào Đa Năng /
Multipurpose, với rất nhiều mục đích khác mà chính phủ Hoàng gia Cam Bốt
đã không nói ra, chúng ta có thể kể:
_ Con kênh
nước ngọt ấy lấy nước từ con sông Mekong và con sông Bassac chảy qua 4 tỉnh, với
1,6 triệu dân sống hai bên kênh, khi có được nguồn nước vô giá, con kênh không
những giúp cho việc tiêu tưới mở rộng diện tích canh tác / agriculture mà còn tạo
những hồ nước nuôi trồng thủy sản / aquaculture, bảo đảm lương thực và cải thiện
đời sống các cộng đồng cư dân trong vùng.
_ Trong
các cuộc bàn thảo của Diễn đàn Vận Tải và Hậu Cần 2023 (Transport
and Logistics Forum 2023), người ta còn bàn tới sự gia tăng giá trị đất đai và
bất động sản ven con kênh, khi có thêm được những cảng phụ / subordinate ports,
tạo thêm công ăn việc làm, đồng thời với phát triển các khu gia cư cùng với nhu
cầu nguồn nước cho sinh hoạt.
Như vậy,
với con kênh đào 180 km chiều dài ấy đâu có phải chỉ cần có 80 triệu m3 nước
và một lượng nước xả từ mỗi âu tàu (ship-lock) là 3,6 m3 / giây
(trung bình mỗi ngày) để mà kết luận rằng: con số đó là không đáng kể so với
lưu lượng dòng chảy của hệ thống sông Mekong. (1)
[GH1] http://vanviet.info/wp-content/uploads/2023/10/clip_image0101.png
Hình
4: hình
chụp cắt từ Google Maps, và chấm đỏ nơi tỉnh Prek Takeo trên bản đồ là khởi điểm
của con kênh đào Funan Techo dài 180km.
Với tình
huống bất định đó, Kỹ sư Thủy học Đỗ Văn Tùng, P.Eng. rất giàu
kinh nghiệm và từng là kỹ sư tham vấn cho nhiều công ty Mỹ và Canada, cho rằng: “Nếu
con kênh này bắt đầu từ Prek Takeo (chấm đỏ ở bản đồ đính kèm) nối dòng chính
sông Mekong và sẽ gặp sông Bassac ở hạ lưu. Sau khi hoàn thành, con kênh dài
180 km này sẽ cần khoảng 80 triệu mét khối nước để thông thương. Sau đó lưu lượng
dòng chảy trong kênh sẽ tùy thuộc vào chênh lệch cao độ giữa đầu và cuối con
kênh, cùng với ảnh hưởng của thủy triều. Lưu lượng nước này sẽ lấy từ sông
Mekong và Bassac. Ảnh hưởng như thế nào ở mỗi mùa đối với Biển Hồ Tonle Sap và
ĐBSCL vẫn chưa rõ. Cần phải có một mô hình điện toán về thủy lực
[Hydraulic modeling] mới tính được chính xác. Nhưng có một điều chắc
chắn là trong mùa khô nước ở ĐBSCL sẽ ít hơn làm vấn đề nhiễm mặn trầm trọng
hơn”.
Kỹ sư
Phạm Phan Long, P.E. Giám đốc điều hành Việt Ecology Foundation, nhận định rằng: “Báo
cáo đánh giá tác động môi trường ĐTM (TbEIA/ Transboundary Environmental Impact
Assessment, Technical Review Report) của con kênh đào Funan Techo vô
cùng quan trọng và là trách nhiệm của Cam Bốt, Việt Nam không thể đánh giá dự
án này dựa trên một bản Thông Báo / Prior Notification rất sơ lược (1) mà
không có những chi tiết thiết kế và các thông số về quy trình vận hành.” KS
Phạm Phan Long cũng nói tới mối quan tâm xa hơn là khi đã có con kênh nước ngọt
này rồi, Cam Bốt có thể đơn phương bơm nước từ 180km con kênh
này để tưới cho khắp vùng châu thổ 4 tỉnh từ Takeo xuống tới Kep trước khi đổ
ra Vịnh Thái Lan, và như vậy thì lưu lượng nước lấy từ con sông Mekong và con
sông phụ lưu Bassac không phải chỉ 113 triệu mét khối mỗi năm mà sẽ nhiều lần lớn
hơn và Việt Nam ở cuối nguồn không thể nào lường trước được. [hết trích dẫn] (5)
TỪ
KÊNH VĨNH TẾ TỚI KÊNH FUNAN TECHO
Năm 1819,
khi Thoại Ngọc Hầu được lệnh vua Gia Long đào một con kênh lớn chạy thẳng từ
Châu Đốc xuống đến Kiên Giang, nhập vào sông Giang Thành ra tới Hà Tiên đổ vào
Vịnh Thái Lan. Kênh Vĩnh Tế bắt đầu từ tả ngạn sông Hậu (tên Bassac bên phía
Cam Bốt), dọc theo đường biên giới, dài 90 km, rộng 30 m, sâu 2,5 m; với nguồn
nước từ sông Hậu đổ vào. Con kênh Vĩnh Tế ở giai đoạn thời kỳ Nam Tiến chủ yếu
là một con hào chiến lược có giá trị quốc phòng hơn là giá trị kinh tế. Tuy lấy
nước từ sông Hậu, nhưng theo TS Lê Anh Tuấn, nguyên Phó Giám Đốc Viện Nghiên cứu
Biến đổi Khí Hậu (DRAGON Institute], Phó Giáo sư Khoa Tài Nguyên và Môi Trường
Đại Học Cần Thơ viết: “Kinh Vĩnh Tế nối từ sông Hậu ở Châu Ðốc đến sông
Giang Thành thuộc Hà Tiên. Lưu lượng chảy ra Biển Đông gần như không đáng kể vì
độ dốc ngược, biên độ thủy triều ở Vịnh Thái Lan rất thấp nên không tạo ra độ
chênh mực nước lớn. Con kinh này ngày xưa vua nhà Nguyễn cho đào với mục tiêu
chính là bảo vệ phần đất Việt Nam với Cam Bốt và một phần giao thông đường thủy
chứ không có mục tiêu thoát nước.”
Đến với
con Kênh Vĩnh Tế cũng là đến với một chặng đường lịch sử trải dài ngót 200 năm
với nhiều máu, mồ hôi và nước mắt. Vĩnh Tế đã để lại một vết hằn thù hận trong
tâm khảm người Cam Bốt.
Trong bối
cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu như hiện nay, với một ĐBSCL đang thiếu nước canh
tác, tình trạng ngập mặn ngày thêm trầm trọng do ảnh hưởng chuỗi đập thủy điện
dòng chính thượng nguồn từ Trung Quốc [11 đập] xuống tới Lào [9 đập] và cả vô số
những con đập phụ lưu trong khắp lưu vực, chưa kể những bước phát triển sai lầm
tự hủy của chính Việt Nam nơi ĐBSCL. Nay lại sắp có thêm con kênh Phù Nam Techo
của Cam Bốt chắc chắn không thể không gây mối quan tâm cho nhiều người Việt
Nam, mà nạn nhân trực tiếp không ai khác hơn là 20 triệu cư dân nghèo khổ nơi
ĐBSCL bấy lâu không được quyền có tiếng nói. Nếu chỉ về kích thước với chiều
dài, bề rộng và độ sâu thì con kênh Vĩnh Tế nhỏ hơn con kênh Phù Nam Techo rất
nhiều, còn về cấu trúc cho tới phương thức vận hành tự động hóa thì đây sẽ là một
thủy lộ không những rất lớn mà còn rất hiện đại.
TINH
THẦN SÔNG MEKONG MỘT MẪU SỐ CHUNG
Tiếp sau bản
Thông Báo của Vương quốc Cam Bốt gửi Ủy Hội Sông Mekong ký ngày 8/8/2023, trong
hơn hai tháng qua, là một cuộc tranh luận sôi nổi trên khắp các diễn đàn trong
nước và hải ngoại, kể cả sự giận dữ trước tình cảnh rất bị động của Việt Nam
như hiện nay.
Nếu nói
Sông Mekong là sợi chỉ đỏ nối kết các quốc gia trong lưu vực nhưng thực tế thì
ngược lại. Mekong
đang trở thành một con sông chia rẽ do những tranh chấp quyền lợi riêng tư của
mỗi quốc gia trong vùng. Việt Nam là một quốc gia cuối nguồn, với một Ủy Ban
Sông Mekong Việt Nam vô hiệu và bất lực, hơn bao giờ hết đây là lúc Việt Nam phải
có ngay một Toán Đặc Nhiệm / Task Force Sông Mekong – điều lẽ
ra phải làm từ lâu, nhằm đề ra được một chiến lược lâu dài có khả năng đối phó
với mọi tình huống.
Điều trước
tiên về phía người Việt, hãy quên đi thứ Văn hóa Chiến tranh [Culture
of War], một cuộc “chiến tranh vì nước”, và ngay từ bây giờ, từ giới lãnh đạo
cho tới người dân cần hành động bằng một đầu óc tỉnh táo, thay vì nhiều giận dữ
như hiện nay. Vị thế Việt Nam và Cam Bốt năm 2023 đã khác xa với 40
năm trước. Việt Nam không thể hành xử như một “Tiểu Bá” – chữ của Bắc Kinh gán
cho Việt Nam.
Với Dự án
Kênh Funan Techo 2024-2028, hoàn toàn nằm trong lãnh thổ Cam Bốt, cộng thêm với
quyết tâm của vị vua thời hiện đại là Samdech Techo Hun Sen, với hậu
thuẫn toàn diện của Bắc Kinh nằm trong Chiến lược Một Vành Đai Một Con
Đường, Việt Nam đã không có một thế đối trọng để ngăn cản, hay cấm đoán Cam
Bốt thực hiện dự án này. Nói vậy, không có nghĩa là Việt Nam hoàn toàn bó tay
mà thực ra có rất nhiều việc phải làm để đối phó ngay với Dự Án Funan Techo và
giới hạn mức độ tổn thất.
1_ Lập
ngay một Toán Đặc Nhiệm “Funan Techo” có quyền hạn mà trụ sở đầu não là Khoa
Tài Nguyên Môi Trường của Đại Học Cần Thơ, với Ủy Ban Sông Mekong phải là một
thành viên trong đó.
2_ Tòa Đại
Sứ và Lãnh Sự Việt Nam ở Nam Vang phải có ngay các “tùy viên môi sinh” – như một
dạng tình báo môi sinh, trực tiếp theo dõi tại thực địa từng bước diễn tiến của
dự án này.
3_ Một khoản
đầu tư xứng đáng để thuê toán chuyên gia quốc tế thực hiện một cuộc khảo sát
đánh giá một cách khoa học và khách quan với cả một mô hình thủy học /
Hydraulic Modeling là không thể thiếu.
KS Thủy Học
Đỗ Văn Tùng, Canada có 3 góp ý thêm về phần 3:
a_ Nếu
chưa có một mô hình thủy học mới, Việt Nam – Cam Bốt có thể ứng dụng mô hình
MIKE 11 để tính toán ảnh hưởng của dự án kênh đào Phù Nam Techo, với ưu điểm là
nó đã có sẵn, tương đối phổ biến trong Ủy Hội Sông Mekong MRC, nhiều người đã
quen sử dụng nên dễ trao đổi thảo luận với nhau hơn.
b_ Quan trọng
hơn nữa là cần có một quy chế rõ ràng giữa Cam Bốt và Việt Nam về việc chia sẻ
số liệu, nhất là về lưu lượng nước sông Mekong và Bassac chảy vào con kênh Phù
Nam Techo. Những số liệu này sẽ được dùng thường xuyên trong mô hình MIKE 11 để
(i) đánh giá độ tin cậy của số liệu, và (ii) tính toán ảnh hưởng và thiệt hại ở
ĐBSCL.
c_ Cam Bốt
và Việt Nam nên có một tầm nhìn xa hơn, nhắm tới mục tiêu có một thỏa ước về việc
tính toán và đền bù ra sao nếu như phía Cam Bốt lấy quá nhiều nước gây thiệt hại
kinh tế và môi trường nơi ĐBSCL. Nếu thoả ước này thực hiện được thì nó sẽ là một
hướng đi tốt có thể áp dụng cho toàn Lưu vực sông Lancang Mekong.
4_ Ở một mức
cao hơn nữa, giữa hai chính phủ, Việt Nam phải tận dụng “Quyền Lực Mềm
/ Soft Power” qua ngả chính trị ngoại giao bằng sự thuyết phục, và cả
chứng tỏ sự thành tâm hợp tác nhắm tới những phúc lợi cho cả hai bên, cùng với
một nỗ lực “giải một lời nguyền” xóa dần mối thù hận có tính
cách lịch sử giữa hai dân Việt – Khmer trong quá khứ.
Và như vậy
không phải chỉ có hô hoán những khẩu hiệu kích động thêm sự hận thù như “Hun
Sen kẻ phản bội” – người đã từng tốt nghiệp trường Đảng Hồ Chí Minh,
hay bi đát hơn là lời than vãn “Kênh đào Phù Nam là chiếc đinh cuối
cùng đóng vào quan tài ĐBSCL”.
Thách thức
của con kênh Phù Nam Techo là có thật cho Việt Nam, và mọi người dân Việt cần
trầm tĩnh, tập trung năng lượng và chất xám để đối phó, nhằm giới hạn mức tác động
thiệt hại của con kênh chiến lược này. Nếu vô tình gây thêm thù hận và chia rẽ
giữa hai nước Cam Bốt và Việt Nam là trúng sách lược “chia để trị” của
Trung Quốc.
Tương lai
Việt Nam không cần thêm một cuộc chiến tranh vùng, mà đang cần tới một giới
lãnh đạo có trí tuệ, có một tầm nhìn lịch sử để không đẩy cả dân tộc vào một chặng
đường tứ diện thọ địch bi đát như hiện nay.
NGÔ
THẾ VINH
California,
10/10/2023
--------------------
THAM KHẢO
1/
Notification of The Inland Waterway Project “Funan Techo Canal”. Kingdom of Cambodia.
Cambodia National Mekong Committee. Date of Submission 08 Aug 2023
2/
Funan Techo Canal – Opening Cambodia to the World
KhmerTimes,
May 31, 2023 https://www.khmertimeskh.com/501298529/funan-techo-canal-opening-cambodia-up-to-the-world/
3/
Funan Techo Canal Approved to Link Bassac and Kep. B2B Cambodia 23/05/23 https://www.b2b-cambodia.com/news/funan-techo-canal-approved-to-link-bassac-and-kep/
4/
Study on Bassac River-Kep sea waterway link finished. Hom Phanet, Phnom Penh
Post 24/04/2022.
https://www.phnompenhpost.com/business/study-bassac-river-kep-sea-waterway-link-finished
5/ Đại
Vận Hà Phù Nam của Cam Bốt, trước âm mưu thâm độc của Bắc Kinh. Phạm Phan Long,
P.E. Viet Ecology Foundation, October 09, 2023
6/ Cửu
Long Cạn Dòng, Biển Đông Dậy Sóng. Ngô Thế Vinh, Nhà xuất bản Văn Nghệ,
California 2000.
------------------------------
Tháng Mười
16, 2023
Bình
luận về Dự án giao thông thủy Funan – Techo nối sông Mekong với biển ở
Campuchia
No comments:
Post a Comment