Bước ngoặt quan hệ Mỹ –
Việt sẽ dẫn tới điều gì?
BBC News Tiếng Việt
2 tháng 9 2023, 16:45 +07
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-66694495
Chuyến thăm dự kiến tới Hà Nội của Tổng thống Mỹ
Joe Biden có thể không chỉ nâng cấp quan hệ hai bên lên "Đối tác chiến lược
toàn diện" mà còn đánh dấu sự chuyển biến, mở ra một không gian đa chiều về
địa chính trị tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Bình luận về ý nghĩa của bước ngoặt này, TS
Đinh Hoàng Thắng, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hà Lan, hiện là nhà nghiên cứu về
chính trị quốc tế và đối ngoại, nói với BBC, điều quan trọng là "Đối tác
chiến lược toàn diện" (Comprehensive Strategic Partnership - CSP) Hoa Kỳ -
Việt Nam có cơ hội dẫn tới các cặp CSP khác giữa Hà Nội với Tokyo, Canberra và
Singapore v.v"
Trả lời câu hỏi của nhà báo Nguyễn Giang, ông
Đinh Hoàng Thắng nói hiển nhiên, không chỉ trên danh tính, mà trong nội hàm, những
cặp đối tác chiến lược toàn diện mới này của Việt Nam sẽ có những chiều kích
khác với quan hệ đã có ở cấp độ đó với Trung Quốc và Liên bang Nga.
TS Đinh Hoàng Thắng: Trước hết là với Nga, tôi cho rằng đây là câu chuyện của quá khứ, nó
nói lên "tình nghĩa thủy chung" của người Việt Nam đối với những bên
mình phải chịu ơn. Đó là chữ tín với bạn cũ, từ thời Chiến tranh Lạnh.
Nhưng quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với
Trung Quốc lại đến từ nhu cầu thực tiễn, thậm chí còn vì "lời nguyền địa
lý và lịch sử": VN ở cạnh Trung Quốc nên không thể làm khác, và quan hệ
đó có thể thêm cả những níu kéo của hiện tại. Riêng về các quan hệ CSP sau này
thì gồm cả hiện tại lẫn tương lai.
Các quốc
gia Việt Nam thiết lập quan hệ đối tác
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/BB0E/production/_130968874_vnpartnershipsgraphic.jpg
BBC: Về một đánh giá tổng quan cho quan hệ đối tác
chiến lược [nếu xảy ra] giữa Hoa Kỳ và Việt Nam sắp tới, ông cho biết ý kiến?
TS Đinh Hoàng Thắng: Tôi tin rằng mối bang giao ngốn nhiều giấy mực này sẽ chứng kiến bước
tiến ngoạn mục. Quan hệ song phương này sau khi được vượt cấp, có thể không chỉ
đánh dấu quá trình chuyển hóa chưa từng có tiền lệ, mà còn mở ra một không gian
đa chiều trong các chuyển động nội tại của đại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương
tự do và rộng mở (FOIP).
Còn về an ninh, về kinh tế, Mỹ sẽ có các khuyến
khích mới đối với Việt Nam, như giúp Việt Nam giải quyết những khó khăn về thay
đổi dàn vũ khí tự vệ. Cái này vừa mất thời gian, vừa tốn kém tiền bạc. Cụ thể
hơn, tới đây, Quốc hội Mỹ có thể mở rộng thêm, bán cho Việt Nam cả các loại vũ
khí sát thương. Vấn đề bảo vệ bờ biển và bảo đảm an ninh, an toàn về hàng hải
trên Biển Đông không thể không có sự hợp tác với các nước khu vực.
Trên địa hạt kinh tế, có thể dự báo sẽ có những
làn sóng đầu tư mới, với chất lượng cao hơn về cả kỹ thuật lẫn công nghệ. Việt
Nam sẽ không còn "lay lắt" chỉ với khoản tiền gia công từ các công ty
FDI. Mỹ đang có những hỗ trợ trong khai thác Cá Voi Xanh; ứng phó với biến đổi
khí hậu tại hai đầu đất nước, đồng bằng Sông Hồng và đồng bằng Cửu Long; không
loại trừ Việt Nam sẽ là cầu nối cho những tập đoàn và các công ty lớn của Mỹ tại
Đông Nam Á.
BBC: Nhưng nói thế có vẻ Việt Nam "muốn gì được
nấy" và vẫn "dĩ bất biến ứng vạn biến" trong kỷ nguyên số?
TS Đinh Hoàng Thắng: Phải nói cho rõ rằng đối nội và đối ngoại trong kỷ nguyên số là hai mặt
của một đồng tiền, chúng không còn có thể cắt nghĩa theo các sách giáo khóa cũ,
đối ngoại là kéo dài của đối nội. Đó không còn là hai đoạn thẳng nối tiếp nhau
mà chúng là "hai đường ray" cho con tàu quốc gia tiến lên phía trước.
Các bạn đọc thông cáo từ Nhà Trắng: "Lãnh đạo hai nước sẽ tìm kiếm các cơ
hội để phát huy tăng trưởng cho nền kinh tế Việt Nam, tập trung vào công nghệ
và đổi mới…"
Tôi nghĩ tinh thần lần này không chỉ là
"Đổi mới" như năm 1986 nữa (Renevation) mà động năng của "Đổi mới"
lần này là tập trung vào công nghệ và sáng kiến (Technology-focused and
Innovation-driven). Mà Technology và Innovation thì đương nhiên không thể đạt
được bằng những con người cũ, tư duy cũ, mô hình thể chế cũ.
Việt Nam sẽ buộc phải thay đổi để đáp ứng các
đòi hỏi của mô hình tập trung vào sáng tạo, nghiên cứu và phát triển công nghệ,
chứ không chỉ đơn giản là sản xuất hàng hóa và dịch vụ truyền thống. Kết quả của
quá trình phức hợp ấy là tăng trưởng được tăng cường, đa dạng hóa các ngành
công nghiệp, phải cải thiện về chất lượng cuộc sống và khả năng thích nghi tốt
hơn với những biến đổi và thách thức kinh tế trên toàn cầu.
.
BBC: Còn về những khác biệt khá lớn trong các
nhận thức hai bên Mỹ - Việt về dân chủ, nhân quyền, xã hội dân sự thì sao,
thưa ông?
TS Đinh Hoàng Thắng: Cái này có hai mặt. Phải đẩy năng động tính của toàn thể xã hội lên cao
hơn nữa. Vai trò bên trong của toàn xã hội Việt Nam là chính. Trí thức Việt
Nam, lớp trẻ Việt Nam, các nhóm dân sự phải cùng nhau tiến bước. Người Mỹ, các
nước Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc đều đã mở rộng vòng tay về ngoại giao,
về đầu tư, nên không chỉ bộ máy mà người dân, doanh nghiệp VN cần phát huy tối
đa nội lực của dân tộc.
Tôi xin nói điều đã rõ là nhân tố bên ngoài chỉ
giữ vai trò xúc tác nhất định. Cơ hội tới thì xã hội phải chớp lấy mà chuyển
động, không thì cơ hội sẽ qua đi.
BBC: Về phía Trung Quốc, ngoài lời nhắc của Bộ trưởng
Vương Nghị về con đường xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, vì sao họ chưa có phản ứng
gì gay gắt về chuyến thăm của ông Biden tới Hà Nội?
TS Đinh Hoàng Thắng: Về tương lai sau này thì chưa rõ, nhưng trước mắt mọi việc có vẻ trót lọt.
Vì xét cho cùng Trung Quốc cũng phải giữ thể diện. Nói như nhà ngoại giao kỳ cựu
Dương Khiết Trì, từng nói cho Ngoại trưởng Singapore năm 2010 biết rằng, Trung
Quốc là cường quốc… Mà đã là nước lớn thì phải có cách cư xử xứng tầm đại cường,
trước con mắt của dư luận quốc tế. Theo tôi, Trung Quốc và Mỹ có thể nhìn xa
hơn, biết đâu cả hai có thể tính đến Việt Nam như "một lá bài dự bị",
khi hai đại cường như đang vào hồi "đoạn giao".
BBC: Đề nghị ông giải thích thêm ý "lá bài dự
bị" là gì?
TS Đinh Hoàng Thắng: Khi mâu thuẫn giữa các nước lớn bị đẩy lên cao, dù bất cứ cao đến đâu,
người ta vẫn phải tính đến lối ra. Ở đây, Việt Nam có thể là một "dư địa"
trong phép tính ấy. Ví dụ, trên một cương vị nhất định, Hà Nội có thể giữ cho
khối ASEAN đừng quá "tan đàn xẻ nghé" chẳng hạn, thì cũng tốt cho các
bên.
BBC: Ông đánh giá sao về chuyện trước Hội nghị
G20 ở Ấn Độ, Trung Quốc mới đây vẫn công bố bản đồ cho vào lãnh thổ của họ
không chỉ toàn bộ quần đảo Trường Sa mà cả các vùng tranh chấp với Ấn Độ, với
Nga?
TS Đinh Hoàng Thắng: Tôi thấy Bộ Ngoại giao Việt Nam đã lên án hành động nói trên của Trung
Quốc, coi việc công bố bản đồ 2023 là vô giá trị, vi phạm luật pháp quốc tế, nhất
là UNCLOS. Hà Nội đặc biệt nhấn mạnh hành động phi lý của Bắc Kinh khi bồi đắp
bảy đảo đá ở Trường Sa mà Việt Nam coi là của mình, biến chúng thành các đảo
nhân tạo và quân sự hóa thành tiền đồn trên Biển Đông. Không chỉ Việt nam mà cả
Philippines, Đài Loan, Malaysia cũng bác bỏ bản đồ mới của Trung Quốc về Biển
Đông.
Việt Nam và nhiều
nước giận dữ phản đối bản đồ 'đường 10 đoạn' mới của TQ trên Biển Đông
Chủ tịch Tập có thể không
dự G20 vì tranh cãi bản đồ với Ấn Độ?
BBC: Có ý kiến nói vụ bản đồ này chỉ là cách Trung
Quốc "làm giá" để Hoa Kỳ nhượng bộ trong quan hệ mà Trung Quốc đang
có với Ấn Độ, vậy có cái giá như thế trong tam giác Mỹ - Trung - Việt hay là
không?
TS Đinh Hoàng Thắng: Cái giá trong tam giác Mỹ - Trung - Việt là CSP Mỹ - Việt chỉ dừng lại ở
biểu tượng ngọai giao và chỉ ở mức độ hợp lý là để đối trọng lại với Trung Quốc.
Nhưng như thế nào là "hợp lý" thì vấn đề có thể sẽ chuyển hóa. Một sự
chuyển hóa về chất.
Sự vật, ở đây là mối bang giao Việt - Mỹ, sẽ
là một sự vật khác sau khi vượt qua "điểm tới hạn" (tipping point). Bản
thân bước chuyển này là chưa từng có tiền lệ trong lịch sử Việt Nam. Bước chuyển
này sẽ mở ra các chiều kích mới trong "đa dạng hóa, đa phương hóa" của
"ngoại giao cây tre" thời hậu Ukraine.
BBC: Chiều kích mới ở đây là gì?
TS Đinh Hoàng Thắng : Việt Nam sẽ gắn bó sâu hơn, thực chất hơn tại những vùng chồng lấn
(overlapping) giữa Việt Nam với các các bộ tam, bộ tứ. Những chỗ nào khớp với lợi
ích chiến lược, phục vụ đắc lực cho quyền lợi của người dân và đất nước thì Việt
Nam sẽ không ngần ngại "dấn thân". Thế giới ngày càng được thu hẹp lại.
Và nhiều vấn đề cả quốc phòng lẫn kinh tế trong không gian FOIP sẽ đụng chạm đến
mọi quốc gia. Đây có thể là thời cơ lớn cho an ninh và phát triển của đất nước.
Tôi nhớ cố Thủ tướng Singapore, ông Lý Quang
Diệu từng nói, Việt Nam có thể "đứng mũi chịu sào" trong ASEAN nhờ vị
trị địa chính trị và nhờ tư chất của người dân Việt Nam. Nếu ta từng bị coi thường
là vì Hà Nội lừng khừng thì sau lần "xoay trục" này, tôi hy vọng cái
nhìn về Việt Nam sẽ thay đổi, ngay trong ASEAN.
-----------------------
TIN LIÊN QUAN
Biden thăm HN: Quan hệ Mỹ-Việt,
vị thế của TBT Nguyễn Phú Trọng và tương quan Việt-Trung
1 tháng 9 năm 2023
.
Liệu Việt Nam có đón Tổng
thống Joe Biden để tạo niềm tin chiến lược với Hoa Kỳ?
25 tháng 8 năm 2023
No comments:
Post a Comment