Nguyễn Lân Hiếu, Bác sĩ
Thứ hai,
20/6/2022, 00:00 (GMT+7)
https://vnexpress.net/thao-chay-khoi-y-te-cong-4477796.html
Những ngày
qua, tin tức y tế tràn ngập như ngày này năm trước.
Chỉ khác,
trước đây là hoạt động chống dịch còn bây giờ là những nỗi lo về thuốc, trang
thiết bị và tình trạng nhân viên ồ ạt rời bỏ bệnh viện nhà nước, mà nhiều người
gọi là "chảy máu" lực lượng y tế công.
Tôi không
nghĩ là "chảy máu" vì công hay tư vẫn nằm trong hệ thống "tuần
hoàn" chăm sóc sức khỏe nhân dân. Tuy nhiên sự xáo trộn quá nhanh về nhân
sự trong hệ thống công sẽ ảnh hưởng đến an sinh xã hội, đặc biệt là với những
người dân chưa có điều kiện tiếp cận các phòng khám và bệnh viện tư. Tôi gọi
đây là sự tháo chạy của nhân viên y tế khỏi hệ thống công lập.
Chỉ tính
riêng quý I năm nay tại TP HCM, 400 nhân viên bệnh viện công và các trạm y tế của
TP HCM nghỉ việc - bằng tổng số người nghỉ việc trung bình mỗi năm - trước đại
dịch. Năm 2021 ngành y tế thành phố có số người nghỉ việc tăng đột biến là
1.154.
Điều này
hoàn toàn dễ hiểu khi thu nhập giảm sút, phương tiện làm việc không đầy đủ, chịu
áp lực dư luận về một hệ thống công xấu xí, tham nhũng và quan liêu. Những người
chưa bỏ nghề hoặc chưa ra bệnh viện tư gồm hai nhóm.
Nhóm thứ
nhất vẫn còn tâm huyết, luyến tiếc công việc, có chuyên ngành tương đối thuận lợi,
thu nhập đảm bảo... Nhóm thứ hai là những người mới, chưa nhiều kinh nghiệm, bằng
cấp, muốn ra làm tư cũng chưa có vị trí xứng đáng.
Lời giải
cho hệ thống y tế, theo tôi nên chia hai giai đoạn: ngắn hạn nhằm ngăn sự sụp đổ
hệ thống y tế; trung và dài hạn hướng tới phát triển bền vững nền y tế hiện đại
và nhân văn.
Việc đầu
tiên cần làm là giải bài toán thiếu thuốc và trang thiết bị vật tư tiêu hao.
Cách đơn giản là cho phép bệnh nhân thanh toán chế độ BHYT bằng hóa đơn mua vào
với các mặt hàng trong một giai đoạn nhất định (có thể đến cuối năm nay); chứ
không phải bằng mệnh lệnh hành chính "phải đủ thuốc", khi Luật và các
quy định chưa kịp sửa đổi để tháo gỡ vướng mắc trong đấu thầu. Cách này vừa đảm
bảo quyền lợi toàn dân khi khám chữa bệnh, tổng quỹ bảo hiểm không đổi (bệnh
nhân không thanh toán tại viện thì thanh toán trực tiếp với BHXH tỉnh), đồng thời
giảm áp lực sai, áp lực tiến độ cho các bệnh viện, xốc lại tinh thần làm việc
cho nhân viên.
Cần xây dựng
lại hệ thống đấu thầu các sản phẩm liên quan đến sức khỏe. Đây là sản phẩm đòi
hỏi chất lượng cao đặc thù, nếu mua sắm theo cách thông thường sẽ vấp phải việc
trúng thầu thuốc, dụng cụ y tế, trang thiết bị, vật tư rẻ tiền, không đảm bảo.
Bước tiếp
theo là nâng cao thu nhập của nhân viên y tế. Nhưng nâng cao thu nhập nhân viên
y tế ở các bệnh viện công lập tự chủ chi thường xuyên là câu chuyện "con
gà quả trứng". Tự chủ đi đôi với việc phải tăng thu. Nhưng tăng thu bằng
cách nào ngoài cách làm dịch vụ? Nếu chỉ dựa vào nguồn thu BHYT, chắc chắn
không bệnh viện nào có thể trả thu nhập cao cho nhân viên. Mà mục đích của bệnh
viện công là cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho người dân một cách rộng rãi
ở mọi đối tượng, dẫn đến giá thu phải khống chế.
Nhiều nước
phát triển đã thành công với mô hình bệnh viện không chỉ dựa vào bệnh nhân và
BHYT, mà dựa vào mạnh thường quân, phí từ những nghiên cứu ứng dụng cho các
hãng dược phẩm hay phí đào tạo.
Tại Việt
Nam lúc này, mạnh thường quân chưa xuất hiện để tạo mô hình bệnh viện phi lợi
nhuận (do tư nhân xây dựng, thương hiệu công điều hành và lợi nhuận không chia
mà để tái đầu tư, hỗ trợ người nghèo...), nhưng tương lai chắc chắn sẽ có.
Mạnh thường
quân lúc này có thể chính là Nhà nước. Cần mạnh dạn sử dụng các gói phục hồi
sau đại dịch cho các cơ sở y tế đang lâm nguy. Song song với việc này là luật
hoá hoạt động đối tác công tư phi lợi nhận trong các dự án công ích. Luật Khám
chữa bệnh sửa đổi là cơ hội lớn nhất để thay đổi nhiều vấn đề cốt lõi của hệ thống
y tế. Hai chân kiềng nhân lực và hậu cần y tế tưởng như lung lay trong đại dịch
nhưng nếu chọn hướng đi đúng, tôi tin chắc ngành y sẽ vượt qua giai đoạn khó
khăn này.
Nhóm việc
thứ hai để phát triển y tế trong tương lai sẽ là một chương khó nếu giải pháp một
thất bại. Giữ chân nhân viên y tế qua được giai đoạn hai là món quà vô giá cho
các bệnh viện công. Quan trọng nhất vẫn là chiến lược phát triển con người.
Đã đến lúc
nên ngừng hô hào nâng cao năng lực y tế cơ sở như một khẩu hiệu. Bởi ai đã đến
các trạm y tế xã phường đều dễ dàng thấy không thể thay đổi một sớm một chiều
chất lượng và hiệu quả hệ thống này. Chức năng điều trị gần như biến mất ở đây.
Các bác sĩ thường không chọn nơi này để hành nghề, nếu có chọn cũng không có
khách. Họ không có cơ hội học tập và kiến thức sáu năm đại học sẽ nhanh chóng
teo tóp. Tôi đề xuất ba ý tưởng để thiết kế hệ thống y tế công trong tương lai:
Thứ nhất,
lấy bệnh viện huyện, thị là hạt nhân để đầu tư và nâng cao năng lực hệ thống y
tế. Các trạm y tế xã phường sẽ trở thành phòng khám cho bệnh viện huyện thị. Tất
cả bác sĩ sẽ có biên chế tại bệnh viện huyện, thị. Mỗi ngày trong tuần họ khám
chuyên khoa cố định tại trạm y tế. Các ngày còn lại có thể khám và điều trị trực
tiếp tại bệnh viện.
Thứ hai, tạo
các khu vực y tế mạnh ở mỗi tỉnh hoặc chí ít một khu vực. Các bệnh viện có thế
mạnh, uy tín nên gộp lại, nằm gần nhau hoặc có hệ thống liên lạc chặt chẽ. Các
cơ sở khó tồn tại độc lập như Đông y, Phục hồi chức năng... nên nằm trong khu
liên hợp với các bệnh viện từ loại một trở lên để chia sẻ cơ sở vật chất, máy
móc cũng như bệnh nhân, con người.
Thứ ba,
nên thay đổi phương thức giám sát các lỗi vận hành (hành chính), tập trung vào
vấn đề lạm dụng chỉ định chuyên môn. Tuần trước, tôi biết một bệnh nhân ra nước
ngoài lấy viên sỏi thận dưới 6 mm, một chỉ định mà hiếm bác sĩ chuyên khoa ngoại
niệu nào đồng ý nếu bệnh nhân không có triệu chứng. Việc kiểm tra bệnh án không
nên thường xuyên đồng loạt mỗi quý một lần như trước, mà nên ngẫu nhiên kiểm
tra các bệnh án đã được xoá tên tuổi và địa chỉ. Tôi tin chắc không quá lần phạt
thứ hai, mọi hoạt động của bệnh viện sẽ trở nên quy củ.
Vai trò của
các hội chuyên ngành sẽ được nâng cao nếu họ được tham gia vào cấp phép hành
nghề và phân xử các tai biến y khoa hay chỉ định đúng sai của quá trình điều trị.
Hội sẽ đứng ra bảo vệ quyền lợi cho các nhân viên y tế, dựa trên các quy tắc
chuyên môn thống nhất.
Khi nhìn
thấy những nỗ lực thay đổi của hệ thống, tôi không tin các nhân viên y tế lại
muốn tháo chạy khỏi nơi làm việc đã gắn bó và tạo nên thương hiệu của mình.
Nguyễn
Lân Hiếu
----------------------------
Hàng nghìn
nhân viên bệnh viện công đã chuyển sang hệ thống y tế tư, khiến cơ hội tiếp cận
y bác sĩ giỏi của phần lớn người dân có nguy cơ bị tước đoạt.
No comments:
Post a Comment