Mỗi
khi nói đến “Đại Nga” Putin đều nghĩ đến các nước thành viên NATO này
Nguyễn
Xuân Hoài, biên dịch
19/06/2022
Mới đây Tổng thống Nga đã tự ví mình với Nga
Hoàng Peter Đại đế. Phương châm của ông ta là cần khẩn trương “thu hồi các vùng
lãnh thổ”. Nếu Vladimir Putin muốn khôi phục đế chế “Đại Nga”, ông sẽ phải tấn
công các nước thành viên NATO, trong đó có Mỹ.
Nhìn vào bản
đồ của Đế chế Nga vào thời kỳ vĩ đại nhất hồi giữa thế kỷ 19, người ta không khỏi
sởn gai ốc khi phần lớn châu Âu thuộc về Nga. Gần đây hơn, Putin tự ví mình với
Peter Đại đế, người vào thế kỷ 18 không “chiếm đoạt” mà là “đòi lại” tài sản của
Thụy Điển trên biển Baltic.
Ngày nay
các nước này là các quốc gia độc lập và thuộc NATO. Nếu Putin muốn chinh phục
những vùng lãnh thổ từng thuộc về Nga thì không chỉ vùng Baltic bị đe dọa mà cả
Warsaw và Washington.
Latvia và Estonia
Hai nước
thành viên NATO này, vốn từng là các tỉnh của Thụy Điển, đã bị rơi vào tầm kiểm
soát của Đế chế Nga hoàng sau cuộc Đại chiến phương Bắc 1700-1721. Hồi đó Peter
Đại đế và Vua Thụy Điển Charles XII có tranh chấp đối với vùng biển Baltic. Việc
Thụy Điển bại trận đánh dấu việc Nga vươn lên trở thành một đại cường ở châu
Âu.
Sau gần
hai thế kỷ dưới sự cai trị của Nga, cả hai nước đều trở thành các quốc gia độc
lập vào năm 1918. Sau Hiệp ước Hitler-Stalin 1940/1941, cả hai đều bị Hồng quân
chiếm đóng và sau đó rơi vào tay quân đội Đức Quốc xã khi chiến tranh Đức-Liên
Xô bùng nổ. Với sự tiến công của Hồng quân, Liên Xô đã tái chiếm hai nước này
cho đến năm 1991.
Ở Latvia,
người ta vẫn nhớ nỗ lực bất thành của Mikhail Gorbachev hồi tháng 1 năm 1991 nhằm
ngăn chặn nền độc lập của Latvia bằng cách triển khai lực lượng đặc biệt OMON ở
Riga.
Trong nhiều
thập kỷ, mối quan hệ Estonia-Nga đã bị tác động tiêu cực bởi tranh chấp dọc
biên giới song phương. Hai nước này, cũng như Litva, đều cảm thấy bị Nga đe dọa,
và không phận của các nước Baltic liên tục bị không quân Nga khiêu khích.
Litva
Litva từng
là một cường quốc ở Đông Âu khi còn là một phần của Liên bang Ba Lan và Litva.
Năm 1795, Phổ, Áo và Nga đã chia cắt Ba Lan-Latvia lần thứ ba, và Litva trở
thành một phần của Đế chế Nga cho đến năm 1918. Nền độc lập của Litva kéo dài
cho đến Thế chiến II.
Năm 1940
nước này bị Liên Xô chiếm, và đến tháng 7 năm 1941 rơi vào tay quân đội Đức Quốc
xã. Mùa hè năm 1944, Liên Xô tái chiếm Litva. Cuộc chiến tranh du kích của “Những
người anh em trong rừng” Litva chống lại sự chiếm đóng mới của Liên Xô kéo dài
cho đến những năm 1950.
Năm 1990,
do kết quả của perestroika của Mikhail Gorbachev, Litva là nước cộng hòa
thuộc Liên Xô đầu tiên tuyên bố là một quốc gia có chủ quyền. Tháng 1 năm 1991,
Gorbachev đã cố gắng sử dụng lực lượng quân đội và lực lượng đặc biệt của Liên
Xô để dựng lên một chính phủ thân Liên Xô ở Vilnius nhưng bất thành. 14 dân thường
thiệt mạng và hơn 1.000 người bị thương.
Tháng 9
năm 1991, nhà nước Liên Xô lúc bấy giờ đã công nhận nền độc lập của Litva. Duma
Quốc gia Nga hiện đang đặt câu hỏi về tính hợp pháp của quyết định này, và
Litva bị coi là một quốc gia “bài Nga”.
Ba Lan
Sau sự
phân chia Ba Lan vào cuối thế kỷ 18 và các cuộc chiến tranh Napoléon đầu thế kỷ
19, phần lớn miền đông của nước Ba Lan cũ bị rơi vào tầm kiểm soát của các sa
hoàng với tên gọi “Ba Lan thuộc Nga” (Congress Poland), trong đó có cả thủ đô
Warsaw ngày nay.
Năm 1867,
Ba Lan bị “giáng cấp“ thành một tỉnh của Nga. Sau Cách mạng Nga, Ba Lan tuyên bố
độc lập vào năm 1918 và nhanh chóng trở thành đối thủ của nước Nga Xô-viết.
Trong Chiến tranh Ba Lan-Liên Xô, Warsaw đã có thể giành được các vùng đất ở
khu vực ngày nay là Ukraine, cũng như ở Belarus và Litva.
Với Hiệp ước
Hitler-Stalin năm 1939, Ba Lan lại bị chia cắt và bị Đức Quốc xã chiếm đóng
trong Thế chiến II. Việc Hồng quân giải phóng Ba Lan một lần nữa biến Ba Lan trở
thành một nước chư hầu của Nga. Chỉ đến năm 1989, Ba Lan mới có thể tự giải
phóng mình khỏi sự kiềm tỏa của Nga.
Ngày nay,
Ba Lan bị Nga xếp vào hàng ngũ các nước ở Đông Âu thù địch bậc nhất đối với
Nga. Các chính trị gia Nga như Tổng thư ký Hội đồng an ninh quốc gia Nikolai
Patrushev hay cựu Tổng thống Dmitry Medvedev đều công khai suy đoán Ba Lan sẽ chiếm
đóng miền tây Ukraine và triển khai các cuộc tấn công vào quân đội Nga. Trong
các cuộc nói chuyện họ đều công khai đe dọa chiến tranh, kể cả dùng vũ khí
nguyên tử, chống lại Ba Lan.
Phần Lan
Phần Lan
trong nhiều thế kỷ từng là một phần của Thụy Điển trước khi chịu sự kiểm soát của
Nga với tư cách là Đại công quốc tự trị Phần Lan sau chiến tranh Nga-Thụy Điển
đầu thế kỷ 19. Đến cuối thế kỷ 19, phần lớn quyền tự trị bị thu hẹp, luật nghĩa
vụ quân sự được ban bố và bị người dân Phần Lan phản đối kịch liệt.
Sau Cách mạng
Tháng Mười, Phần Lan tuyên bố độc lập vào tháng 12 năm 1917. Thời kỳ đầu, Lenin
công nhận nền độc lập này, song dưới thời Joseph Stalin, nền độc lập này của Phần
Lan bị chất vấn.
Trong “Chiến
tranh mùa đông” 1939-1940, Liên Xô tấn công Phần Lan, với mục tiêu ban đầu là
xây dựng một chính quyền cộng sản ở đó. Người Phần Lan chống trả quyết liệt. Phần
Lan đã phải chấp nhận những tổn thất lớn về lãnh thổ, nhưng vẫn giữ được nền độc
lập. Từ năm 1941, Phần Lan tham gia cùng quân đội phát xít Đức tiến hành các
chiến dịch chống Nga nhằm giành lại các vùng lãnh thổ đã mất nhưng không thành
công.
Trong Chiến
tranh lạnh, Phần Lan không liên kết với phe nào. Vladimir Putin coi việc Phần
Lan tới đây gia nhập NATO “không phải là mối đe dọa cấp bách” đối với Nga.
Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố sẽ xúc tiến các bước đi về “quân sự-kỹ
thuật”. Nga từng đưa ra những đe dọa tương tự trước cuộc chiến với Ukraine.
Hoa Kỳ
Năm 1799,
sa hoàng đặt Alaska, thuộc địa của Nga từ giữa thế kỷ 18, dưới sự quản lý của
Công ty Thương mại Nga-Mỹ. Tuy nhiên, trong trường hợp xảy ra chiến tranh, thuộc
địa lớn nhất của Nga ở Bắc Mỹ khó có thể được bảo vệ trước Anh, đối thủ lớn nhất
của Nga vào thời điểm đó.
Đó là lý
do tại sao Nga hoàng Alexander II quyết định bán nó cho Hoa Kỳ vào năm 1867 với
giá 7,2 triệu đô la –tương đương khoảng 140 triệu đô la theo thời giá hiện nay.
Nga hối hận khôn nguôi về việc bán Alaska, không chỉ vì ba thập niên sau đó người
ta phát hiện mỏ vàng tại đây.
Ngày nay,
bang này của Hoa Kỳ có tầm quan trọng chiến lược bậc nhất đối với Washington.
Alaska không chỉ có nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào mà còn là một căn cứ
quân sự hoàn hảo nằm giữa Thái Bình Dương và Bắc Cực.
Kể từ khi
Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014, quyền kiểm soát Alaska liên tục là một đề tài
trong cộng đồng Nga. Một số đại biểu Duma đã kêu gọi trả lại cho Nga thuộc địa
cũ này, nhưng tất nhiên việc “hoàn trả” Alaska là điều không thể xảy ra.
Nguồn:
“Nato-Länder:
Putins „großrussisches“ Imperium wäre Europas Albtraum”, WELT, 14/06/2022.
=======================
Sử gia Simon Sebag Montefiore: Putin bị ám ảnh về vị trí lịch sử
của mình
Nguồn:
Ukraine-Krieg: „Putin ist besessen von dem Platz, den er in der Geschichte
einnehmen wird“, WELT, 31/03/2022. Biên dịch: Nguyễn Xuân Hoài “Putin, một cựu
nhân viên KGB, vừa là người thừa kế, vừa là người tạo ra các cấu trúc thời
Stalin,” theo lời Simon Sebag Montefiore, nhà sử học kiêm chuyên gia về … Đọc tiếp Sử gia Simon
Sebag Montefiore: Putin bị ám ảnh về vị trí lịch sử của mình
No comments:
Post a Comment