Chuyện
chưa kể về những gánh xiếc tư ở Hà Nội
Dân Trí Online
Thứ tư,
22/06/2022 - 11:16
Trong
căn nhà 40m2 ở góc phố Hàng Đào - Hàng Bạc, trừ căn gác xép dành cho cả gia
đình sinh hoạt, còn lại toàn bộ diện tích là nơi để đạo cụ và phòng tập cho các
tiết mục uốn dẻo, tung hứng, ảo thuật.
…Nhìn tổ hợp
xiếc khép kín của gia đình ông Thiện, người ta cứ ngỡ đó là một bộ phận của Rạp
xiếc Trung ương. Ngay giữa nhà là một chiếc đu bằng kim loại cao sát trần để tập
nhào lộn hàng ngày…
Biểu diễn mô tô bay
Vợ chồng
ông Thiện sau nhiều năm bôn ba cùng gánh xiếc, vừa biểu diễn, vừa bán thuốc gia
truyền khắp nông thôn, thành thị thì sau này những người con của ông cũng nối
nghiệp cha thi vào đoàn xiếc. Được đào tạo bài bản, qua những năm tháng khổ luyện,
họ cũng đã trở thành những diễn viên xiếc thực thụ. Nổi bật nhất là cô con gái
Vân Khánh, một diễn viên uốn dẻo xuất sắc trong đoàn. Tiếp đến là cậu con trai
Thành Ngôn tung hứng khéo léo, lão luyện. Cả 2 diễn viên trẻ này đều được đánh
giá cao trong ngành xiếc lúc bấy giờ. Ngoài ra thì cậu con trai út tên Mạnh
cũng đang theo nghề nhờ những bí kíp ảo thuật mà ông Thiện chưa truyền cho
ai.
Những năm
1970, nếu ai nhìn vào nhà ông Thiện sẽ được chứng kiến quang cảnh không khác gì
sân tập thu nhỏ. Trên chiếc đu, một cô gái trẻ mặc quần sa tanh đỏ tung người
bám lên thanh tre nhào lộn nhiều vòng. Còn góc nhà, một anh thanh niên vạm vỡ cởi
trần, đầu quấn khăn vàng, 2 tay như múa tung những quả cầu nhiều màu sắc một
cách điệu nghệ. Cạnh đấy, ông Thiện đang ngửa cổ di chuyển thăng bằng với thanh
kiếm dài trên miệng… Những lúc như thế, ngoài cửa thường xuất hiện đám đông người
xem, đa phần là trẻ con, nhưng cũng có nhiều người lớn hiếu kỳ đi qua dừng lại.
Giai đoạn
1965 - 1970, quận Hoàn Kiếm được coi là cái nôi văn hóa của Thủ đô, là một
trong những quận điển hình về phong trào văn hóa quần chúng, nhiều năm tham gia
thi Hội diễn thành phố đều giành Huy chương Vàng. Cũng bởi địa bàn này tập
trung nhiều nghệ sĩ chuyên và bán chuyên nên Phòng Văn hóa quận hồi ấy đã tập hợp
được nhiều nhóm văn nghệ sĩ như kịch, múa, hát, cải lương… trong đó có cả gánh
xiếc của gia đình ông Thiện.
Chỉ tính
riêng đội văn nghệ thôi cũng đã hội tụ được vô khối nghệ sĩ nổi tiếng một thời
như nhạc sĩ Hoàng Giác, Hoàng Kim, Đỗ Liên, nhạc công đàn Accordeon Lê Thăng,
nghệ sĩ kèn Clarinet Trần Quý, kèn Trompet Triệu Hàng Bạc và nhiều nhạc công
chơi Violon khác… Chưa kể nhiều ca sĩ bán chuyên có giọng ca không thua kém dân
chuyên nghiệp. Những ngày lễ lớn, ở các điểm vui chơi công cộng như vườn hoa
Chí Linh (vườn hoa Lý Thái Tổ ngày nay) và khu vực quanh hồ Hoàn Kiếm, đội văn
nghệ hùng hậu này đều tham gia biểu diễn cùng các đoàn văn công chuyên nghiệp của
quân đội và Trung ương. Những lần ấy, nhóm xiếc nhà ông Thiện đều được mời biểu
diễn. Ngành văn hóa từ đấy biết tiếng mà liên tục mời gia đình ông tham gia các
chương trình chào mừng các ngày lễ lớn.
Một thời ngang dọc
Tập luyện xiếc chồng người - gánh xiếc gia
đình NSND Tạ Duy Hiển
Những
thành công liên tiếp đã đưa gia đình đặc biệt này lên một đỉnh vinh quang mới.
Rồi từ đó, không hiểu bằng cách nào mà ông Thiện cũng đã có giấy phép hành nghề
mang danh "Đoàn Xiếc Hà Nội" đi biểu diễn khắp các huyện thị, từ những
tỉnh đồng bằng cho đến các vùng đồng bào dân tộc ít người ở Hà Giang, Yên Bái,
Lào Cai, Cao Bằng, Tuyên Quang… Đi cùng với xiếc không thể thiếu nhóm nhạc mà
chủ đạo là kèn hơi (Trompet, Sacxophone) để làm tăng không khí sôi động trên
sân khấu với các giai điệu Samba, Pasodoble, Chachacha… Đến địa phương nào,
đoàn ông Thiện cũng được đón tiếp nhiệt tình.
Thời bấy
giờ, người dân các tỉnh miền Bắc nói chung còn rất "đói" văn hóa, văn
nghệ. Ở những vùng sâu, vùng xa, chiếu bóng quốc doanh còn phải mang máy chiếu
phim di động về phục vụ bà con. Nơi nào có đoàn văn công về biểu diễn thì địa
phương đó như có hội. Xiếc cũng vậy. Hay tin huyện nhà có Đoàn Xiếc Hà Nội về
phục vụ thì làng trên, xóm dưới đã kháo nhau từ mấy ngày trước. Băng rôn, áp
phích quảng cáo giăng khắp phố huyện. Đến ngày khai mạc, người đi làm đồng,
nông dân hợp tác xã đều tranh thủ về sớm để còn chuẩn bị tối đi xem xiếc.
Rồi cũng đến
ngày tôi được mời đi theo đoàn xiếc. Nhóm chúng tôi gồm có Minh
"cong" chơi kèn Sacxophone, Lợi "kỳ đà" chơi kèn Trompet,
Toán "xồm" chơi Guitare, Đắc "sọ" đánh trống, và tôi chơi
đàn Accordeon. Nhóm nhạc công được ông chủ đoàn xiếc mời đến nhà vào một sáng
Chủ nhật. Ông Thiện lúc ấy đã ngoài 50 tuổi nhưng rất nhanh nhẹn, đầu chải bóng
mượt và nụ cười xã giao khiến ai cũng ấn tượng. Ngay cả bà Oanh, vợ ông cũng ra
tiếp chúng tôi.
Bàn nước
được bày rất long trọng, có ấm trà mạn, bao thuốc lá Điện Biên bao bạc để trên
chiếc khay, thêm đĩa bánh chả và đĩa kẹo mềm Hải Châu. Cô diễn viên uốn dẻo
xinh đẹp của hai ông bà chịu trách nhiệm pha trà tiếp nước. Ông Thiện đưa ra mức
bồi dưỡng cho anh em nhạc công là 10 đồng/ngày, còn toàn bộ chi phí ăn ở ông
lo. Một anh trong nhóm chúng tôi đưa ra ý kiến: "Tiền công như vậy theo
tôi là thấp vì phải đi xa vất vả. Ngay ở Hà Nội, mỗi lần theo đoàn đi diễn
trong bán kính 30km chúng tôi cũng đã nhận được tiền bồi dưỡng 10 đồng/ngày rồi".
Ông Thiện
nhẹ nhàng giải thích: "Anh nói cũng đúng, nhưng có điều anh chưa nghĩ đến
là chuyến đi này chủ yếu phục vụ đồng bào vùng sâu, vùng xa. Các anh qua 1 ngày
là được lãnh thù lao, còn chúng tôi phải đối mặt với bao khó khăn. Những ngày
mưa gió đoàn nghỉ không diễn được mà lương vẫn phải trả. Trong khi phải lo mỗi
đêm diễn sao cho số vé bán ra đảm bảo được chi phí cho cả đoàn mấy chục con người.
Cũng nói thêm để các anh thông cảm, nhiều đêm vợ chồng tôi mất ngủ vì lo những
ngày tới không biết lượng khách đến xem có đủ để bảo đảm doanh thu hay không.
Nhân đây tôi cũng đưa ra một so sánh để các anh cân nhắc. Ấy là anh em trong
các đoàn Trung ương đi biểu diễn tỉnh xa như chúng mình, cơm ăn 3 bữa, đêm ngủ
nhà dân mà lương tháng cũng chỉ được lĩnh trên dưới 50 đồng. Các anh chỉ cần phục
vụ 5 ngày là bằng lương cả tháng của họ rồi còn gì".
Nghe đến
thế, cả nhóm nhạc công chúng tôi ngẩn tò te, không ai ý kiến gì nữa. Cuối cùng
thì tất cả đều nhất trí và chuẩn bị lên đường.
No comments:
Post a Comment