Đa
dạng di truyền của loài sen Châu Á trồng tại Việt Nam và Thái Lan
PV
Tia Sáng
Trong
công trình “Genetic diversity and inferred ancestry of Asian lotus (Nelumbo
nucifera) germplasms in Thailand and Vietnam”, xuất bản trên tạp chí Plant
Diversity, nhà nghiên cứu Hoàng Thị Nga (Trung tâm Giống cây trồng, Viện KH
Nông nghiệp Việt Nam) và cộng sự Thái Lan đã sử dụng các chỉ thị phân tử trình
tự lặp đơn giản EST-SSR và đa hình khuếch đại trình tự SRAP để đánh giá sự đa dạng
di truyền và suy luận ra tổ tiên của loài sen nhiệt đới đang hiện diện ở Thái
Lan và Việt Nam.
https://tiasang.com.vn/wp-content/uploads/2022/06/anh-tin-sen-1.jpg
Sen (Nelumbo
Adans.) là loại cây có lịch sử tiến hóa lâu đời, hiện chỉ có hai loài tồn tại
trên thế giới, sen châu Á (N. nucifera Gaertn.), phân bố từ châu Á đến Bắc
Australia và sen châu Mỹ (N. lutea Willd.) phân bố từ Trung đến Bắc Mỹ.
Trước đây có những nghiên cứu về 292 giống sen trồng và dại ở châu Á đánh giá
là sen có thể không cùng một nguồn gốc duy nhất mà có nguồn gốc đa nguồn và phức
tạp. Bên cạnh đó cũng có nhiều nhà khoa học cho rằng Thái Lan và Việt Nam là
trung tâm nguồn gốc của sen dại châu Á. Do đó, nhà nghiên cứu Hoàng Thị Nga và
cộng sự đã tìm cách phân loại mối liên quan di truyền và nhận diện được cây di
truyền của sen nhiệt đới ở Thái Lan và Việt Nam bằng các chỉ thị phân tử
EST-SSR và SRAP.
Để thực hiện
nghiên cứu này, họ đã quy tụ được 69 mẫu sen, trong đó 27 mẫu thu thập tại Thái
Lan vào năm 2015, phân bố từ Bangkok đến Chiang Mai, và 29 mẫu ở Việt Nam vào
năm 2016, phân bố từ Bắc Ninh, Hà Nội, Hải Dương đến Huế, TP.HCM, Đồng Tháp,
Long An và Sóc Trăng. 13 mẫu mầm sen là các mẫu sen dại và đã được thuần hóa,
được dùng để làm vật liệu tham chiếu, được lấy từ Bộ sưu tập sen quốc tế ở Vườn
thực vật Chenshan Thượng Hải.
Bằng các
chỉ thị phân tử EST-SSR và SRAP, họ lần lượt dò được 164 và 41 dải đa hình
trong số 69 mẫu, qua đó có thể thấy sen Thái Lan có tính đa dạng di truyền cao
hơn sen Việt Nam.
Với các kết
quả này, họ đã lập được một cây phát sinh gene, được xây dựng dựa trên kỹ thuật
ma trận khoảng cách di truyền từ việc kết hợp các dải DNA của chỉ thị phân tử
EST-SSR và SRAP. Cây này gồm 5 cụm chính, trong đó cụm một gồm 17 mẫu sen Thái
Lan; cụm hai gồm 3 mẫu sen Thái, 11 mẫu từ các vùng miền Bắc Việt Nam, 1 mẫu
sen tham chiếu; cụm ba gồm 2 mẫu tham chiếu, 1 mẫu Thái Lan, 11 mẫu Việt Nam. Từ
cây phát sinh gene này, các nhà nghiên cứu đã thực hiện phân tích cấu trúc di
truyền và phát hiện ra nền tảng di truyền của phần lớn các mẫu sen Thái và Việt
chủ yếu là thuần chất và rất hiếm khi thấy sự nhân giống nhân tạo sen ở cả hai
quốc gia. Các kết quả cũng cho thấy các chất mầm nguyên sinh của sen Thái và
sen Việt đều thuộc về hai quần thể gene khác nhau. Phần lớn mẫu sen đều liên
quan đến các mẫu hình phân bố địa lý ở Thái Lan và Việt Nam. Rất có thể là các chất
mầm nguyên sinh sen này đã trải qua quá trình phân hóa di truyền, do đó chúng rất
có khả năng trở thành những vật mẫu sáng giá cho các chương trình nhân giống
trong tương lai. Tương tự như Thái Lan, phần lớn mầm sen của Việt Nam đều ở dạng
thuần chất hoang dã. Điều đó cho thấy các hoạt động canh tác nông nghiệp, thường
được tiến hành với việc nhân giống nhân tạo, đã ít ảnh hưởng đến dòng di truyền
các giống sen.
Tuy nhiên,
họ cũng phát hiện ra rất nhiều điểm tương đồng và gần gũi giữa các loại sen được
trồng ở các khu vực địa lý khác. Đó là mẫu sen ‘Jianxuan 35’ và sen từ đảo Hải
Nam, Trung Quốc gần gũi về mặt di truyền với mẫu sen từ miền Bắc Việt Nam.
Nguyên nhân của sự gần gũi này có thể là do khoảng cách địa lý ở hai vùng, tuy
nhiên cũng cần nghiên cứu thêm để xác định liệu hai mẫu sen Trung Quốc nguyên gốc
ở Trung Quốc hay được di thực từ miền Bắc Việt Nam. Tương tự, họ cũng thấy có sự
gần gũi giữa sen miền Bắc Việt Nam với sen Úc.
Một số điểm
thú vị khác của nghiên cứu này là sự tương đồng của sen Bắc Ninh và sen Hà Nội
với sen Chiba (Nhật Bản) và sen Dan Sajin – một loại sen được trồng ở cả Trung
Quốc và Nhật Bản nhưng chưa rõ về nguồn gốc của chúng.□ (PV)
---------------------
Xem thêm:
·
Góc
nhìn chi tiết mới nhất về rìa hệ Mặt trời
·
Đổi
mới tuyển sinh tại Hàn Quốc
·
Chuyện
Tết Tây Tết Ta, lịch Tây lịch Ta
·
Hơn
1.000ha xây dựng Khu công nghệ cao Đà Nẵng
No comments:
Post a Comment