Đại hội 13: Điều gì đang cản trở chiến dịch chống tham nhũng của
Đảng?
TS.
Phạm Quý Thọ
2020-08-03
Chiến dịch chống tham nhũng tại Việt Nam vẫn đang
được đẩy mạnh trước thềm Đại hội 13. Những kẻ vi phạm bị kỷ luật, lĩnh án, theo
ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, đều ‘tâm phục, khẩu phục và ăn năn’. Vậy điều
gì đang cản trở ?
Cuối tháng 7/2020 một loạt
báo chính thống của nhà nước đưa tin việc ‘kê khai tài sản’ của cán bộ công chức
lãnh đạo lại một lần nữa ‘lỡ hẹn’. Đại diện Thanh tra chính phủ - cơ quan soạn
thảo Nghị định về kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn
trong cơ quan, tổ chức, đơn vị - nêu lý do là Đảng và chính quyền ‘chồng chéo’
kiểm soát tài sản, thu nhập của đối tượng này. Chính phủ đã ‘xin ý kiến’ Đảng
nhiều lần nhưng vẫn đang phải chờ quyết định.
Kiểm soát tài sản quan chức,
nghĩa là ‘động chạm’ đến chế độ, xuất phát từ thực tế, từ sự tồn vong của chế độ
và sự đòi hỏi của người dân. Đó chính là điều đang cản trở chiến dịch chống
tham nhũng.
Tham nhũng có căn nguyên
từ quyền lực tha hóa. Kiểm soát tài sản của cán bộ lãnh đạo dựa trên cơ sở luật
pháp là cơ chế điều chỉnh các hành vi tham nhũng do tha hoá quyền lực. Tuy
nhiên, việc triển khai chủ trương này đang gặp ‘rắc rối’, bắt nguồn từ chế độ đảng
toàn trị với quyền lực tập trung.
Tài sản tham nhũng
Tham nhũng được định
nghĩa là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn
đó vì vụ lợi. Nói ngắn gọn, cán bộ lãnh đạo sử dụng chức quyền như một phương
tiện để trục lợi cho mình, gia đình mình hoặc cho người thân về lợi ích vật chất
hoặc lợi ích tinh thần.
Tài sản tham nhũng là chứng
cứ rõ ràng nhất để kết tội. Không kiểm soát được tài sản của quan chức không thể
chống được tham nhũng. Dư luận chỉ có thể bàn tán, người dân ‘nhỏ to’ về sự
giàu lên nhanh chóng của quan chức, những biệt thự, xe sang, con cái đi học nước
ngoài, du lịch, chữa bệnh cao cấp… thách thức trước mắt họ, nhưng nếu không có
bằng chứng tham nhũng, việc tố cáo là không thể, thậm chí gặp ‘nguy hiểm’ liên
quan đến quy định pháp luật và cơ chế kiểm soát.
Trong giai đoạn khủng khoảng
thể chế trước thềm Đại hội 12, tài sản quan chức cao cấp được tung lên mạng xã
hội có chủ đích gây ảnh hưởng tới ‘lá phiếu bầu cử’ các chức danh lãnh đạo chủ
chốt của Đảng. Trang ‘Chân dung quyền lực’ có nhiều bài viết chi tiết về sự
giàu có của nhiều quan chức, tuy nhiên đó không thể là chứng cứ. Tài sản của
quan chức tham nhũng nằm ngoài sự kiểm soát của Đảng.
‘Chồng chéo’ quản
lý
Chiến dịch chống tham
nhũng được Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đẩy mạnh từ sau Đại hội 12 của Đảng.
Hàng nghìn vụ kỷ luật và án tù được tuyên đối với nhiều cán bộ lãnh đạo, đảng
viên vi phạm các quy định của Đảng và pháp luật gây thiệt hại nghiêm trọng về
tài sản công, tuy nhiên rất khó khăn để chỉ ra tội tham nhũng của quan chức tha
hoá. Đại án AVG là ngoại lệ hiếm hoi, trong đó các cựu lãnh đạo Bộ Thông tin
Truyền thông bị kết tội ‘nhận hối lộ’, có thể coi là ‘thành tích’, nhưng không
thể cung cấp biện pháp chính sách hiệu quả để chống tham nhũng.
Thực trạng tham nhũng vẫn
nghiêm trọng và lan rộng. Các cán bộ, đảng viên lãnh đạo giữ chức vụ từ trưởng,
phó phòng trở lên đã phải kê khai tài sản. Chính sách này mang nặng tính hình
thức, kém hiệu lực do thiếu cơ sở pháp luật. Luật Phòng, chống tham nhũng chỉ
được ban hành 2018 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2019, và cần thiết một
nghị định – văn bản dưới luật để thực thi.
Tuy nhiên, Nghị định về
kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ
chức, đơn vị vẫn chưa thể được ban hành, cho nên không thể tiến hành ‘kê khai
tài sản’ của cán bộ công chức lãnh đạo. Nguyên nhân, được vị đại diện Thanh tra
Chính phủ thừa nhận, là Đảng và Chính quyền ‘chồng chéo’ kiểm soát tài sản, thu
nhập của đối tượng này, và Nghị định không thể ban hành nếu thiếu ý kiến quyết
định của Ban Bí thư, Bộ Chính trị.
Nguyên tắc ‘Đảng lãnh đạo,
Nhà nước quản lý’ vận hành gặp trục trặc ngày càng thường xuyên trong quá trình
chuyển nền kinh tế sang thị trường, đặc biệt trong công tác cán bộ. Đảng lệ dựa
trên các quy định nặng về định tính trong khi pháp luật nhà nước điều tiết hành
vi bằng các chế tài cụ thể, định lượng. Một quan chức suy thoái có thể bị Đảng
khiển trách hay cảnh cáo, tuy nhiên luật định gặp khó khi đưa ra các mức chế
tài tương đương. Thậm chí, mới đây thôi, cựu thứ trưởng Bộ Công thương, từng bị
Đảng cách ‘nguyên’ chức trong nhiệm kỳ khi còn công tác, tuy nhiên khi sai phạm
có liên quan trong vụ án được phát hiện sau vài năm, đã kịp ‘cao chạy xa bay’
ra nước ngoài !
Thanh tra Chính phủ - cơ
quan soạn thảo nghị định - cho biết, rằng Ban Bí thư ‘sẽ ban hành quy chế phối
hợp kiểm soát tài sản’ của đối tượng này để giải quyết ‘chồng chéo’, nhưng đây
cũng chỉ có thể là giải pháp tình huống. Kiểm soát tài sản quan chức là cơ sở
chắc chắn hơn nếu dựa vào pháp luật. Nghị định trên cần được sớm ban hành và thực
thi một cách thực chất như một giải pháp chính sách chống tham nhũng để đáp ứng
đòi hỏi của người dân. Tham nhũng đang ‘sói mòn’ niềm tin của nhân dân đối với
chế độ. Niềm tin liệu có ‘quay trở lại’ tùy thuộc vào mức độ Đảng tự sửa khi ‘tự
lấy đá ghè chân mình’.
---------------------------------------
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự
Do
No comments:
Post a Comment