Thiếu
không gian tự do tư tưởng, Việt Nam khó lòng có triết gia
Lý Minh
- Luật Khoa
27/09/2020
https://www.luatkhoa.org/2020/09/thieu-khong-gian-tu-do-tu-tuong-viet-nam-kho-long-co-triet-gia/
Việt Nam vừa mới tổ chức
thành lập Hội Triết học Việt Nam.
Trong bài phát biểu tại đại
hội thành lập, ông Võ Văn Thưởng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng,
Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, với tư cách một người học triết, có một mong
muốn là Việt
Nam có những triết gia tầm cỡ. Đó là một mong muốn hoàn toàn chính đáng của
một người học triết ra, những nhà nghiên cứu triết học và những người yêu thích
triết học.
Tuy nhiên, với cương vị của
Trưởng ban Tuyên giáo trung ương, ông Thưởng có lẽ sẽ hiểu rằng đó là một mong
muốn rất khó trở thành hiện thực ở Việt Nam trong bối cảnh hệ tư tưởng chính thống
của Việt Nam hiện nay vẫn là hệ tư tưởng Marx-Lenin. Chính Ban Tuyên giáo do
ông lãnh đạo sẽ tìm mọi cách để loại bỏ hoặc hạn chế các hệ tư tưởng triết học
khác có khả năng cạnh tranh với hệ tư tưởng chính thống của đảng ông.
Trong lịch sử nhân loại,
có một số thời kỳ mà các tư tưởng của các triết gia xuất hiện như thời Hy Lạp cổ
đại với sự xuất hiện của nhiều triết gia với đủ các trường phái đối lập nhau. Mỗi
trường phái có một cách giải thích khác nhau về sự hình thành và vận hành của
thế giới. Có trường phái cho rằng vũ trụ do nước tạo ra, có trường phái lại cho
rằng vũ trụ do lửa tạo ra, có trường phái có quan điểm duy tâm, có trường phái
lại có quan điểm duy vật. Vấn
đề mấu chốt là xã hội Hy Lạp cổ đại thời bấy giờ có một không gian tự do về tư
tưởng để tất cả các triết gia thuộc nhiều trường phái khác nhau có thể suy nghĩ
và bày tỏ suy nghĩ của mình.
Trung Quốc cổ đại cũng có
một thời kỳ “trăm hoa đua nở” về tư tưởng tương tự như Hy Lạp cổ đại, đó là thời
Xuân Thu Chiến Quốc. Đó là thời kỳ Trung Quốc được tự do tư tưởng, do đó, nhiều
nhà tư tưởng khác nhau xuất hiện như Khổng Tử với tư tưởng trung dung, Lão Tử với
tư tưởng vô vi, Hàn Phi tử với tư tưởng pháp trị…
Hai thời kỳ rực rỡ về tư
tưởng của Hy Lạp cổ đại và Trung Quốc cổ đại cho thấy rằng các triết gia chỉ có
thể xuất hiện trong một môi trường đảm bảo tự do về tư tưởng. Nếu Việt Nam muốn
xuất hiện một triết gia tầm cỡ như lời ông Võ Văn Thưởng đã nói thì điều cần làm đầu tiên không phải
là thành lập Hội Triết học Việt Nam mà chính là đảm bảo về quyền tự do tư tưởng.
Một triết gia tầm cỡ là
triết gia sáng tạo ra một tư tưởng độc nhất mà chưa có ai nghĩ ra. Để làm được
điều đó, triết gia đó cần một môi trường để tư tưởng độc nhất đó có thể được
lên tiếng, thông thường thông qua việc viết sách để công bố học thuyết của
mình. Một học thuyết triết học được xem là mới thông thường sẽ phê phán các học
thuyết cũ. Ví dụ như học thuyết xã hội chủ nghĩa của Marx đã phê phán tư tưởng
tư bản chủ nghĩa. Một triết gia tầm cỡ chắc chắn sẽ tìm cách phủ nhận các học
thuyết cũ, mở ra một chân trời mới cho nhân loại về tư tưởng.
Liệu Ban Tuyên giáo mà ông Võ Văn Thưởng là trưởng ban có chấp nhận sự xuất hiện
của một học thuyết triết học hoàn toàn mới, vượt ra ngoài suy nghĩ và nhận thức
của những người đang đảm trách việc giám sát hệ thống tư tưởng của Việt Nam? Nếu
chấp nhận tự do tư tưởng thì tư tưởng triết học mới có thể xuất hiện, các triết
gia tầm cỡ mới xuất hiện.
Từ quan điểm trên, nếu để góp phần tạo ra một triết gia Việt Nam tầm cỡ thì việc
lập Hội Triết học Việt Nam theo tôi là việc làm không cần thiết.
Mặc dù vậy, tôi hoàn toàn
ủng hộ quyền tự do lập hội của tất cả mọi người với điều kiện các hội được
thành lập không sử dụng ngân sách nhà nước mà phải tự thân vận động về kinh
phí.
Một trong những lý do
quan trọng trong việc độc lập về kinh phí của Hội Triết học so với các hiệp hội
khác đó là độc lập về kinh phí sẽ dẫn tới độc lập về hoạt động, sau đó là độc lập
về tư tưởng. Khi đó, các thành viên trong Hội Triết học Việt Nam mới có thể tự
do trong suy nghĩ, từ đó mới có thể tạo ra những tư tưởng mới, những tư tưởng mới
cọ xát với nhau để tạo nên những trường phái triết học mới. Khi đó, những triết
gia tầm cỡ mới có thể ra đời.
Là một người hoài nghi, cũng là một người yêu thích
triết học, tôi cho rằng
thiếu một không gian tự do tư tưởng, Việt Nam khó lòng có triết gia, mặc
dù trong thâm tâm của những người Việt yêu mến triết học, ai cũng mong muốn Việt
Nam xuất hiện một triết gia tầm cỡ.
Bài phản ánh quan điểm riêng của tác giả. Mọi bài
bình luận xin gửi cho Luật Khoa tại đây.
No comments:
Post a Comment