Ðinh
Quang Anh Thái/Người Việt
Monday,
November 17, 2014 4:38:26 PM
Phỏng
vấn Nguyễn-Xuân Nghĩa
LTS:
Nhà
xuất bản Người Việt sẽ chính thức phát hành tác phẩm
Ðèn Cù II của Trần Ðĩnh vào ngày Thứ Sáu, 21 Tháng
Mười Một sắp tới. Nhân dịp này, Người Việt phỏng
vấn chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa về Ðèn Cù I và
Ðèn Cù II.
Ðinh
Quang Anh Thái (NV): Ông
đã đọc cuốn Ðèn Cù I và đọc bản thảo của quyển
hai, tác phẩm này trong mắt ông ra sao?
Nguyễn
Xuân Nghĩa:
Trong cả ngàn cuốn sách mà người Việt Nam và ngoại
quốc đã viết về hiện tượng Cộng Sản tại Việt
Nam, cuốn Ðèn Cù của Trần Ðĩnh có một vị trí riêng.
Ðó là sách thuộc loại bán chạy trong năm dù ở trong
nước còn là bán chui và bị tịch thu. Và sau này, Ðèn
Cù chắc chắn sẽ là tài liệu tham chiếu của rất nhiều
người.
Ðọc
hết quyển I cuốn Ðèn Cù, mỗi độc giả lại có một
cách thẩm định. Chỉ riêng phản ứng “không thể đọc
chơi rồi bỏ” của nhiều độc giả cũng đủ nói lên
giá trị đặc biệt của tác phẩm. Chẳng những vậy,
đọc rồi, không ít người đã viết ra và lưu truyền
nhận xét của mình.
Trong
số này, một số độc giả còn mau mắn... hài tội tác
giả để nói về sự khôn ngoan tinh tế của họ. Nhẹ là
“sao giờ này mới viết cái chuyện ai cũng biết?” Nặng
hơn thì “có ý chạy tội cho Hồ Chí Minh.” Thậm chí
còn chạy tội cho Trung Cộng. Hoặc cuốn sách ra đời
trong một âm mưu mờ ám để cho thấy là so với các lãnh
tụ Cộng Sản Việt Nam ở đầu nguồn thì thế hệ ngày
nay đã đổi mới, v.v...
Ðôi
ba người tinh quái lại xoáy vào nội tâm tác giả - hay
của chính mình. Họ nói đến phản ứng tình dục lồng
trong chính trị và táo tợn suy đoán rằng, biết đâu
chừng, chính vì bản năng thâm sâu ấy nên một người
bị kết tội “chống đảng” như Trần Ðĩnh mới chỉ
bị đi cải tạo, thay vì bị tù đày như các “đội
bạn” của nhóm “Nhân Văn Giai Phẩm,” hoặc các nhân
vật lãnh tội “xét lại chống đảng” ngày xưa.
Vẫn
biết rằng khi đã xuất bản, tác phẩm hết còn là của
tác giả, mọi người đều có quyền phán xét khen chê
như vậy. Nhưng sự khen chê ấy cũng tùy trình độ - và
cả giác độ - của người đọc. Ðược một cái là
càng bị đây đó dị nghị thì cuốn sách lại bán càng
chạy.
NV:
Một
số người đọc Ðèn Cù cho rằng, tác giả Trần Ðĩnh
“phải lòng” văn hóa Trung Hoa và “mê” lý tưởng
Cộng Sản; ông nghĩ sao ạ?
Nguyễn
Xuân Nghĩa:
Tôi xin chỉ vạch ra hai tội của Trần Ðĩnh: một là mê
văn hóa Trung Hoa, như nhiều người có học khác. Hai là
mê lý tưởng Cộng Sản, ban đầu kết tinh vào Hồ Chí
Minh hay Trường Chinh.
Là
người uyên bác - làm không ít độc giả hụt hơi khi đọc
và phải đọc lại - Trần Ðĩnh có biệt tài ngôn ngữ
của một nhà văn lớn. Nhưng trước hết, ông hiển nhiên
biết nhiều ý của chữ “mê.”
Ban
đầu, ông chỉ là con mê, một loại nai, bị khớp đèn
của các lãnh tụ trên rừng xanh khi họ chưa có dân trong
tay để siết. Trong tuổi thanh xuân ấy, mê có thể là
thích, ai chẳng biết vậy? Nhưng mê quá cũng làm ta mờ
trí, chẳng mê tín thì mê thất là lạc đường, đầu óc
mụ mị. Trong cõi mê hoang mờ mịt ấy, người ta khó
thấy được thực hư và có khi là đồng lõa của tội
ác.
Mê
còn hàm ý mân mê sờ soạng - Lê Ðức Thọ hiểu cảm
giác này ở trong tù. Sờ quá thì mất luôn cảm giác, như
tê mê, hoặc mê như bị chất ether trên giường bệnh.
Hay bê bết dơ dáy như “chân mình đầy cứt mê mê”...
Ðọc
lại Ðèn Cù I và đọc qua quyển II, chúng ta sẽ thấy ra
ngần ấy nét “mê”!
NV:
Nhận
xét như thế, ông có nói quá mà “vẽ rắn thêm chân”
không?
Nguyễn
Xuân Nghĩa:
Tôi không hề “vẽ rắn thêm chân.” Chỉ cần đọc
chương 49 trong quyển II, chúng ta sẽ thấy ông Trần Ðĩnh
luận bàn đầy tâm đắc với một người trong Nam, thuộc
Việt Nam Cộng Hoà, về tiến trình phơi bày bản chất ô
uế của đảng Cộng Sản Việt Nam như “mở nắp bô.”
Tôi
xin trích: “Việt Cộng mải mê vùi cứt cho ông anh (là
Trung Cộng) nên không dọn được cứt mình ngập hết bản
thân mình và... - Và đang được nhân dân bới ra, vâng,
chính xác, dân đang mở nắp bô đấy.”
Mê
như [Trung] Cộng và [Việt] Cộng như vậy từ khi còn trai
trẻ, cuối cùng thì Trần Ðĩnh đã tỉnh dần sau nhiều
lần choáng váng. Mà không chỉ tỉnh lấy một mình. Từ
hơn hai chục năm nay, ông muốn viết lại cả tiến trình
giải thoát của bản thân và giải độc cho người khác.
NV:
Xin
ngắt lời ông, trong một chương trình “Giờ Giải Ảo”
phát hình trên Người Việt TV, ông có nói Ðèn Cù là
liều thuốc “trục độc” nhằm tống Chủ nghĩa Cộng
Sản ra khỏi cơ thể Việt Nam?
Nguyễn
Xuân Nghĩa:
Ðúng vậy. Tôi đề nghị, để “trục độc,” những
ai muốn hiểu ra cái ác tại đầu nguồn của đảng Cộng
Sản Việt Nam, khởi đi từ Mao Trạch Ðông và Hồ Chí
Minh cho tới mãi sau này, thì nên đọc - và đọc kỹ - bộ
Ðèn Cù của Trần Ðĩnh.
Người
sính văn chương có thể cất công xếp loại Ðèn Cù là
tự truyện hay hồi ký, bút ký, v.v.... Qua quyển II, ta mới
nhận ra nét chung là Trần Ðĩnh nhớ gì kể nấy, như
người viết tùy bút. Khổ nỗi, đây không là tùy bút
của Mai Thảo hay Nguyễn Tuân để giải trí mà nhằm giải
độc.... Ông lần giở ký ức như con tầm nhả tơ vì cái
nghiệp, những sợi tơ rướm máu bạn bè và người thân,
hoặc đầy mùi xú uế của đảng.
Nếu
quyển I của Ðèn Cù có những chương tập trung về các
thủ phạm của cái ác, quyển II viết nhiều về các nạn
nhân, trong đó có những người đáng kính trọng, ít ra
là đáng được thông cảm. Trần Ðĩnh kể lại thế giới
của ông qua cả trăm giai thoại, với nhiều nhân vật còn
xa lạ cho những ai không sinh hoạt trong môi trường hắc
ám đó. Nhưng nếu cứ tưởng ông rút ruột viết ra từng
đoạn rã rời thì người đọc vẫn chưa thấy được
công phu trục độc.
“Sợi
chỉ xuyên suốt” những đoạn tùy bút u ám vẫn là cái
gian và cái ác của “Việt Cộng.” Dùng từ này, Trần
Ðĩnh trả lại ngữ nghĩa nguyên thủy và chính xác là
Cộng Sản Việt Nam. Y như khi ông viết về Trung Cộng.
Nhưng
nếu chỉ là về từng nhân vật ngẫu hứng nhớ lại thì
tùy bút Ðèn Cù chưa đi tới tận cùng của trục độc -
hay mở nắp bô để xả mùi xú uế.
Trần
Ðĩnh đọc nhiều, thuộc sử đảng và không hề quên mối
quan hệ với Liên Xô cùng Trung Cộng từ thời Ðệ Tam
Quốc Tế cho đến ngày nay. Cho nên về từng người hay
từng việc, ông đều nhắc lại dẫn chứng, nhất là
trong báo đảng hay từ người trong cuộc.
Với
nhiều độc giả thuộc thế hệ về sau, khung cảnh lịch
sử ấy là một mê cung ngoắt ngoéo nên quyển II của Ðèn
Cù còn bắt người đọc phải nhớ tới hoặc đọc lại
lịch sử cận đại.
Trong
từng mô tả về sự gian ác, đôi khi ông có cái lý “giảm
khinh” là cái ngu của mấy kẻ trên chóp bu. Dù là ngu
thì được cái gian bù lại. Xin đọc Trần Ðĩnh kể lại
về hậu trường của “Cách mạng Tháng Tám” năm 1945 ở
Chương 50.
Tôi
xin trích: “Chỉ hai việc đầu não cách mạng Tân Trào
mù tịt tin Hà Nội khởi nghĩa thành công và Việt Minh vũ
trang phải được Nhật cho phép qua Cầu Ðuống mới vào
được Hà Nội đã đủ cho thấy vận hội khách quan vô
cùng tốt đẹp của đất nước. Nói lại: vận hội của
toàn dân nhưng cuối cùng đã bị Việt Cộng ẵm
gọn làm vốn liếng riêng của mình.
(Chữ in nghiêng là của tác giả Trần Ðĩnh).
“Tân
Trào ba ngày không biết Hà Nội đã khởi nghĩa thắng lợi
và Quân Chiến Khu về phải xin Nhật cho qua Cầu Ðuống,
chỉ hai việc ấy thôi đủ nói Việt Minh chả có đuổi
Nhật gì hết. Và tuy ngày 23 tháng 8 mới vào Hà Nội, Cụ
Hồ vẫn cảnh giác bắt đi vòng qua sông Hồng ở mạn
cây đa làng Sọi có Vũ Ðình Huỳnh chờ đón Cụ lên xe
hơi qua cầu Sông Cái rồi rẽ phố Hàng Khoai và thế là
Cụ đã được ngắm thủ đô ở cái góc mang tên thứ
lương thực tiêu biểu nhất của dân ta - đúng là nông
thôn bao vây thành thị... Rồi Cụ hài lòng ra ngay chỉ
thị tiếp tục hòa hoãn với Nhật, tha Bảo Ðại, một
lần nữa mặc nhiên thừa nhận Quân lệnh số 1 yêu cầu
tiến công Nhật, đàn áp chính quyền Trần Trọng Kim và
tiêu diệt đảng phái phản động, là duy ý chí kiểu con
ếch nằm trong đáy giếng.”
Từ
những hồi tưởng đó, Trần Ðĩnh mới kết luận là
theo Việt Cộng thì “bốn phương vô sản đều là anh
em... ‘vô tổ quốc’ như thế!”
Ðầy
dẫy trong Ðèn Cù, ta gặp nhiều chuyện cực khó tin mà
chỉ người trong cuộc mới thấm được theo lối “nóng
lạnh tự biết.” Trong mạch đó, độc giả có thể nhớ
tới truyện giả tưởng “Ðỉnh Cao Toang Hoác” (Yawning
Heights hay Les Hauteurs Béantes) của nhà văn bất đồng
chính kiến Alexander Zinoviev khi ông ta chơi chữ và châm
biếm xã hội Xô Viết. Nhưng Zinoviev còn phải dựng
truyện giả tưởng, Trần Ðĩnh viết về người thật,
việc thật. Và xuyên qua hơn ngàn trang sách của hai quyển,
Ðèn Cù bổ dọc từ Marx tới Lenin, Staline, Mao Trạch Ðông
và Hồ Chí Minh, cho chí Lê Duẩn, Lê Ðức Thọ - và cả
Nguyễn Văn Linh với thành tích bái Tầu để chặn Duẩn
và ngăn Thọ. Còn kinh hãi hơn giả tưởng.
NV:
Có
người cho rằng Ðèn Cù có dụng tâm chạy tội cho Hồ
Chí Minh, xin nghe ý kiến của ông?
Nguyễn
Xuân Nghĩa:
Những ai cho rằng Ðèn Cù có dụng tâm chạy tội cho Hồ
Chí Minh thì nên đọc quyển II để nắm lấy “tang vật.”
Ðọc bản thảo Ðèn Cù II, tôi tìm được một kỳ thú
của tác phẩm: Trần Ðĩnh lại viết về Hồ Chí Minh như
một nạn nhân hàng đầu.
Dù
là cán bộ trước sau đã qua sáu năm đào tạo của Ðệ
Tam Quốc Tế, và sau này được quốc tế trao cho Trung
Quốc dìu dắt, Hồ lần lượt là nạn nhân của Staline,
rồi Mao và vì vậy mà từng có thời cũng là nạn nhân
của Trường Chinh, Lê Duẩn, Lê Ðức Thọ trong vụ tranh
đoạt quyền bính nội bộ. Phần nào đó, ông Hồ của
Trần Ðĩnh có thể là “vô can” trong nhiều chuyển động
lớn chỉ vì cái tội vô tài.
Vậy
mà ngày nay Việt Cộng còn nói mãi về thắng lợi của
“Tư tưởng Hồ Chí Minh.” Cho nên Trần Ðĩnh mới phang
thành tích họ Hồ. Tôi xin trích nguyên văn lời Trần
Ðĩnh: “Bịa! Chính là thất bại! Vâng, thất bại đầu
tay lập đảng và thất bại đầu tay lập nước!”
Rất
đáng ngạc nhiên là nhận xét nêu trên là của một người
mắc bệnh mê Hồ khi còn trẻ. Ðáng ngạc nhiên hơn nữa
là Trần Ðĩnh không hết lời ngợi ca cụ Trần Trọng
Kim. Từ đó, thế hệ ngày nay ở trong nước phải tìm
hiểu xem Trần Trọng Kim là ai - và vì sao Cách Mạng Tháng
Tám chỉ là một trò bịp...
NV:
Ông
cảm nhận ra sao khi tác giả đặt tựa quyển II của Ðèn
Cù là “Vén Mây Giữa Trời”?
Nguyễn
Xuân Nghĩa:
Ðọc mãi tôi mới đoán ra Trần Ðĩnh có ý phân công lao
động. “Bác Hồ” và “đảng ta” chỉ là những vì
sao, còn lại, Mặt Trời là những lãnh tụ xa lạ của
Liên Xô hay Trung Cộng, như Lenin, Staline hay Mao... Vén mây
lên, Trần Ðĩnh bắn rụng cả mặt trời lẫn ngần ấy
vì sao...
NV:
Trần
Ðĩnh đã vạch rõ cũng chỉ vì cái tội mê Trung [Cộng],
mê Xô [Cộng] của ông Hồ và đám lãnh đạo Việt [Cộng]
nên dân ta mới khổ như vậy. Ông có điều gì muốn nói
thêm về Ðèn Cù của Trần Ðĩnh?
Nguyễn
Xuân Nghĩa:
Sau khi cả dân tộc đã trả giá đắt đỏ, Trần Ðĩnh
viết ra chuyện mê muội ấy. Theo tôi, những ai muốn thế
giới nhìn ra sự lầm lạc của nhiều người ngoại quốc
về Việt Nam thì nên phiên dịch Ðèn Cù ra ngoại ngữ.
Nó cần xuất hiện bên những tác phẩm giải ảo lừng
danh của thiên hạ.
NV:
Cám
ơn ông đã trả lời phỏng vấn của Người Việt.
-----------------------
No comments:
Post a Comment