Trương
Đức Giang: ‘Người thứ ba’ ở Bắc Đới Hà và tương lai chính trị Trung Quốc
Katsuji
Nakazawa -
Nikkei
Asia
Nguyễn
Thị Kim Phụng biên
dịch
Chế độ Tập
Cận Bình đã đáp trả bằng việc chấm dứt sự nghiệp của con trai Đặng Tiểu Bình.
Biến
động chính trị ở Trung Quốc ngày nay không đơn thuần chỉ xoay quanh việc các bộ
trưởng mất tích.
Trương
Đức Giang, một đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc 76 tuổi, người đã tham dự mật
nghị thường niên Bắc Đới Hà hồi tháng 8, là chìa khóa giúp chúng ta hiểu những
gì đang thực sự xảy ra bên trong Trung Quốc của Tập Cận Bình.
Theo
các nguồn tin quen thuộc với các vấn đề nội bộ của Trung Quốc, chỉ ba nhân vật
lão thành có mặt tại cuộc họp căng thẳng bất thường năm nay, giữa các đảng viên
quyền lực đã nghỉ hưu và các nhà lãnh đạo đương nhiệm tại khu nghỉ mát ven biển
ở tỉnh Hà Bắc.
Sự
hiện diện của Trương, người có quan hệ mật thiết với phe của cựu lãnh đạo tối
cao Đặng Tiểu Bình, có nghĩa là các đại diện lão thành của cả ba lực lượng
chính trị lớn đều có mặt để gây áp lực lên chính quyền Tập Cận Bình. Một phe
khác gồm những người thân cận với cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân, và thành viên
của quân đội cũng có mặt.
Như
đã đưa tin trước đó trong chuyên mục này, những đại diện lão thành còn lại là
cựu Phó Chủ tịch nước Tăng Khánh Hồng, 84 tuổi, và Trì Hạo Điền, 94 tuổi, một
vị tướng đã nghỉ hưu của Quân đội Giải phóng Nhân dân.
Nhiều
bãi biển ở Bắc Đới Hà, tỉnh Hà Bắc, chỉ dành cho khách VIP và có biển cấm dân
thường. (Ảnh của Katsuji Nakazawa)
Các
nguồn tin nhận định, nếu chỉ chú ý đến việc sa thải Ngoại
trưởng Tần Cương và các sự kiện bất thường trong quân đội, bao gồm
vụ Bộ trưởng Quốc phòng Lý Thượng Phúc biến mất, chúng ta có thể sẽ không nhận
ra bức tranh toàn cảnh về chính trị Trung Quốc.
Các
nguồn tin nói rằng tốt hơn hết hãy chú ý đến những gì ẩn giấu sau hàng loạt sự
cố xảy ra vào mùa hè này.
Không
giống như hai đảng viên lão thành khác ở Bắc Đới Hà, Trương Đức Giang đã trực
tiếp ủng hộ chế độ của Tập trong những ngày đầu với tư cách là một trong bảy
thành viên của Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của đảng.
Trương là nhân vật đứng thứ 3 trong hệ thống cấp bậc của đảng, sau Tập và Thủ
tướng lúc bấy giờ là Lý Khắc Cường.
Đảng
viên lão thành đầu tiên, Tăng Khánh Hồng, được cho là cánh tay phải của cố Chủ
tịch Giang Trạch Dân. Người thứ hai, Trì Hạo Điền, có một sự nghiệp quân sự
xuất sắc. Ông đã chiến đấu chống lại lực lượng Mỹ trong Chiến tranh Triều Tiên
(1950-1953) và có tin đồn rằng ông vẫn còn giữ một viên đạn trong cơ thể để
chứng minh điều đó.
Trương
Đức Giang (trái), cựu Phó Chủ tịch nước Tăng Khánh Hồng, và cựu Tham mưu trưởng
Trì Hạo Điền: Ba đại diện cho các đảng viên lão thành tại mật nghị Bắc Đới Hà
mùa hè năm nay.
Trương
có thể không nổi tiếng với người ngoài, nhưng ông vẫn có ảnh hưởng lớn, từng
giữ chức Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (tức Chủ
tịch Quốc hội Trung Quốc), một chức vụ chủ chốt đóng vai trò là trung tâm trong
việc thông qua các dự luật.
Ông
cũng rất khác thường. Dù là người Hán nhưng Trương đã học tiếng Hàn ở Châu tự
trị dân tộc Triều Tiên Diên Biên, thuộc tỉnh Cát Lâm, miền đông bắc Trung Quốc,
và học tại Đại học Kim Nhật Thành của Triều Tiên.
Trương
đã thể hiện sự khéo léo của mình vào năm 2012, khi ông được cử đến Trùng Khánh
để giải quyết ổn thỏa sau khi quan chức hàng đầu thành phố Bạc Hy Lai bị thất
sủng. Dù vẫn giữ chức phó thủ tướng, Trương đã kiêm nhiệm chức Bí thư Thành ủy
Trùng Khánh, thay thế Bạc.
Bức
ảnh dưới đây đã ghi lại cảnh Trương và Tập nói chuyện một cách thân thiện.
Trương được cho là có quan hệ tốt với chủ tịch nước trước khi nghỉ hưu.
Cả
hai thực ra là những người quen cũ: Tập đã kế nhiệm Trương làm Bí thư Tỉnh uỷ
Chiết Giang vào đầu những năm 2000.
Trương
Đức Giang nói chuyện với Chủ tịch Tập Cận Bình tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc
Kinh vào ngày 08/08/2017. (Ảnh của Akira Kodaka)
Tuy
nhiên, sự thật khó chịu với Tập là việc Trương cực kỳ thân thiết với hai đảng
viên lão thành quyền lực có mối quan hệ mật thiết với Đặng Tiểu Bình.
Một
trong hai người là Đặng Phác Phương, 79 tuổi, con trai cả của Đặng Tiểu Bình.
Đặng
Tiểu Bình đã bị thanh trừng trong Cách mạng Văn hóa (1966-1976) và con trai của
ông cũng bị bức hại. Đặng Phác Phương đã bị Hồng Vệ Binh ném ra ngoài cửa sổ
một toà nhà và bị liệt từ thắt lưng trở xuống. Ông đã phải ngồi xe lăn kể từ
đó.
Đặng
Phác Phương là một anh hùng vượt lên từ nghịch cảnh, người đã đứng đầu Liên
đoàn Người khuyết tật Trung Quốc suốt nhiều năm.
Đặng
Phác Phương, con trai Đặng Tiểu Bình. 5 năm trước, Đặng đã có những nhận xét
gây tranh cãi, ngầm chỉ trích Tập. (Ảnh chụp màn hình từ CCTV).
Đồng
minh còn lại của Trương là Du Chính Thanh, 78 tuổi, cũng là Ủy viên Thường vụ
Bộ Chính trị trong nhiệm kỳ 5 năm đầu tiên của Tập, bắt đầu từ năm 2012.
Du
đứng thứ 4 trong hệ thống phân cấp của đảng, kém Trương một bậc. Vào thời điểm
đó, Du giữ chức Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân
dân, cơ quan cố vấn chính trị hàng đầu của đất nước.
Là
một người có tính cách điềm đạm, Du có tình bạn đặc biệt sâu sắc với gia đình
Đặng Tiểu Bình. Ông cũng là “thế hệ đỏ thứ hai,” tên gọi dành cho con cái của
các lãnh đạo đảng thời cách mạng.
Trương
Đức Giang thường được cho là thân thiết với Giang Trạch Dân, nhưng thực ra ông
thân thiết hơn với gia đình họ Đặng, nhờ quan hệ với Đặng Phác Phương và Du
Chính Thanh. Ba người này hiện đang đứng đầu nhóm đảng viên lão thành thân cận
với nhà họ Đặng.
Một
giai thoại từ 10 năm về trước có thể giúp chúng ta hiểu thêm về Du.
Trước
thềm đại hội đảng toàn quốc năm 2012, Du nói với người bạn thân hơn 30 năm
rằng: “Rồi anh sẽ thấy. Tôi quyết tâm sẽ là người thứ bảy tham gia” Thường vụ
Bộ Chính trị mới.
Người
bạn thân hỏi lại, “Ý anh là thứ chín?” Du tự tin đáp, “Không, ý tôi là thứ
bảy.”
Du
Chính Thanh vào tháng 03/2016. Ông có mối quan hệ mật thiết với gia đình Đặng
Tiểu Bình. (Ảnh của Akira Kodaka)
Lúc
đó, Du đã ám chỉ rằng số lượng ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị sẽ từ chín người
có khả năng giảm xuống còn bảy, và gợi ý rằng chiếc ghế thứ bảy sẽ là của ông.
Tại
đại hội toàn quốc năm 2012, Tập được bầu làm Tổng Bí thư, còn Du trở thành
người số 4 trong Ban Thường vụ Bộ Chính trị gồm bảy thành viên. Ông đã được
thăng chức cao hơn nhiều so với mong đợi.
Cựu
chủ tịch Giang Trạch Dân, người từng khen ngợi Du trước công chúng, chính là
nhân vật chủ chốt quản lý việc thay đổi nhân sự. Giang có lý do để đánh giá cao
Du: Bằng cách thăng chức cho Du, Giang cũng đang dành sự quan tâm đặc biệt cho
gia đình Đặng Tiểu Bình.
Đặng
Tiểu Bình đã đưa Giang lên làm Tổng Bí thư sau vụ đàn áp tại Quảng trường Thiên
An Môn năm 1989 đối với những sinh viên biểu tình ủng hộ dân chủ.
Du,
người đã giúp duy trì cân bằng quyền lực giữa các phe phái trong đảng trong
nhiệm kỳ đầu tiên của Tập, đã không tới Bắc Đới Hà vào mùa hè này, một phần vì
ông quá thân thiết với gia đình Đặng Tiểu Bình, nên Tập rất cảnh giác với ông.
Tại
sự kiện lớn kỷ niệm 100 năm thành lập đảng vào năm 2021, và sau đó là tại đại
hội đảng toàn quốc năm 2022, Tập đã tự cho rằng mình đã vượt qua Đặng Tiểu Bình
về địa vị trong lịch sử đảng.
Trương
và Du trở thành các nhà chính trị hàng đầu một phần nhờ sự giúp đỡ của nhà họ
Đặng, và do đó, họ tỏ ra hoài nghi về lập trường của Tập.
Phát
biểu tại một cuộc họp công khai cách đây 5 năm, Đặng Phác Phương đã đưa ra
những nhận xét gây tranh cãi, ngầm chỉ trích Tập Cận Bình.
Ông
nói, “Chúng ta cần phải biết lượng sức mình và đừng hống hách. Nhưng cũng không
nên coi thường bản thân mà không có lý do. Xét đến tình hình hiện tại của chúng
ta, Trung Quốc vẫn đang ở giai đoạn đầu của chủ nghĩa xã hội, nên chúng ta cần
tiến về phía trước bằng cách lập kế hoạch chi tiết cho mọi thứ.”
Những
nhận xét của Đặng Phác Phương nhanh chóng lan truyền và được diễn giải rộng rãi
như một lời cảnh báo chống lại sự kiêu ngạo của Tập, người đã tạo ra một bầu
không khí mang hơi hướng sùng bái cá nhân.
Các
cơ quan truyền thông chính của Trung Quốc đã không đưa tin về những nhận xét
này, theo đó cho thấy Đặng đã đi vào vùng nguy hiểm.
Ngày
19/09, vài tuần sau cuộc họp ở Bắc Đới Hà, một điều bất thường đã xảy ra với
Đặng Phác Phương. Tại đại hội toàn quốc được tổ chức 5 năm một lần của Liên
đoàn Người khuyết tật Trung Quốc, người ta đã quyết định rằng ông sẽ từ chức
chủ tịch danh dự của tổ chức. Ông được kế nhiệm bởi một nhân vật thân cận với
Tập.
Khi
Đặng Phác Phương xuất hiện tại đại hội toàn quốc của liên đoàn, được tổ chức ở
Đại Lễ đường Nhân dân Bắc Kinh, khán giả đã vỗ tay vang dội, có lẽ để bày tỏ sự
tiếc nuối trước sự ra đi của ông. Một số nhà quan sát cho rằng hành vi của các
khán giả cũng có hàm ý chỉ trích cách làm việc của Tập. Điều này đã xảy ra
trước sự chứng kiến của Tập và các cấp dưới của ông.
Chủ
tịch Tập Cận Bình vẫy tay chào đám đông trong lễ khai mạc Đại hội Thể thao châu
Á lần thứ 19 ở Hàng Châu vào ngày 23/9. Trước đó không lâu, Đặng Phác Phương đã
nghỉ hưu hoàn toàn. © Getty Images
Tại
Bắc Kinh, người ta đồn rằng sự ra đi của Đặng Phác Phương là do ông bị ép nghỉ
hưu sau áp lực liên tục từ chính quyền Tập Cận Bình. Ngay cả khi việc nghỉ hưu
là một kết quả được định trước, nó cũng có thể được coi là một đòn phản công
của Tập sau những lời khuyên gay gắt mà ông nhận được từ các đảng viên lão
thành Bắc Đới Hà.
Không
rõ liệu thông qua động thái này, và các cuộc thanh trừng đang diễn ra trong
Quân đội Giải phóng Nhân dân, Tập có thể kiềm chế được thế hệ đỏ thứ hai và
quân đội hay không.
Kết
quả sơ bộ của cuộc giằng co chính trị trong mùa hè này sẽ trở nên rõ ràng tại
phiên họp toàn thể lần thứ ba của Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 20, một
sự kiện quan trọng dự kiến sẽ diễn ra vào tháng tới. Thông thường, đây là nơi
để thảo luận về diễn biến của nền kinh tế Trung Quốc và những vấn đề lớn mà
nước này đang phải đối mặt.
Điều
quan trọng nhất khi xem xét tình hình chính trị hiện tại của Trung Quốc là hiểu
được điều gì đã diễn ra tại mật nghị Bắc Đới Hà vào mùa hè. Tác động của nó có
thể ảnh hưởng đến chính trị và kinh tế Trung Quốc trong tương lai, cũng như các
chính sách đối ngoại và an ninh của đất nước.
Trong
“Người Thứ Ba” (The Third Man), bộ phim noir năm 1949, lấy bối cảnh ở Vienna đổ
nát thời hậu chiến, “người thứ ba” được cho là đang nắm giữ chiếc chìa khóa mà
nhân vật chính cần để giải quyết một bí ẩn. Tương tự, Trương Đức Giang, người
thứ ba trong số các đảng viên lão thành ở Bắc Đới Hà, có thể nắm giữ chìa khóa
để lý giải động lực quyền lực phức tạp ngày nay và cách chúng tác động đến nền
chính trị Trung Quốc. Đó có thể là chiếc chìa khóa mở ra cho Trung Quốc một
tương lai mới.
--------------------------
Katsuji
Nakazawa
là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông
đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành
trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm
2014.
Nguồn: Katsuji
Nakazawa, “’Third
man’ of Beidaihe offers clue behind China’s turmoil,”Nikkei Asia, 28/09/2023
No comments:
Post a Comment