Thấy
gì từ việc chính quyền Việt Nam liên tục bắt giữ các nhà hoạt động
môi trường?
Tùng Phong -
Saigon Nhò
22 tháng 9, 2023
Trước chuyến công du của Tổng thống Joe Biden
tới Hà Nội, chính quyền Việt Nam đã chấp nhận để luật sư Võ An Đôn và
một giáo dân xứ Cồn Dầu được sang Hoa Kỳ theo chương trình tị nạn
Priority 1.
Ngoài ra, một người đấu tranh cho quyền tự do
tôn giáo là nhà hoạt động Nguyễn Bắc Truyển và nhà báo Mai Phan Lợi
cũng được thả trước thời hạn và tị nạn ở Đức. Đây là một thao tác
chính trị quen thuộc của Hà Nội trong những cuộc “mặc cả” chính trị lẫn
kinh tế với Washington.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/09/VN-Bat-Ngo-Thi-To-Nhien-1-1280x854.jpeg
Ngô Thị Tố Nhiên
– Giám đốc Điều hành Tổ chức Sáng kiến Chuyển dịch Năng lượng Việt Nam (VIETSE)
– bị bắt ngày 15 Tháng Chín 2023 (ảnh: diendandoanhnghiep.vn)
Tuy nhiên, ngay sau kết thúc chuyến thăm của Tổng thống Biden,
công an Việt Nam đã bắt giữ nhà hoạt động môi trường Ngô Thị Tố Nhiên
– Giám đốc điều hành Tổ chức Sáng kiến về chuyển đổi năng lượng Việt Nam
(VIETSE) vào ngày 15 Tháng Chín.
Điều đáng chú ý, bà Nhiên là kỹ sư hàng đầu trong lĩnh vực
chuyển đổi năng lượng xanh, đang làm việc với Liên Hiệp Quốc giúp Việt Nam
thực hiện cam kết thỏa thuận về Đối tác Chuyển đổi Năng lượng (JETP) mà Việt
Nam vừa đạt được hồi cuối năm ngoái với Nhóm các đối tác quốc tế (IPG) gồm
Canada, Pháp, Đức, Ý, Nhật, Vương quốc Anh, Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu, Đan Mạch
và Na Uy. Theo thỏa thuận này, các nước trong nhóm IPG sẽ giúp Việt
Nam $15 tỷ để chuyển đổi năng lượng bền vững từ điện than sang nguồn
năng lượng bền vững.
Trước bà Nhiên, năm nhà hoạt động môi trường
khác bị bắt và kết tội “trốn thuế” – một tội danh mơ hồ mà đối
với pháp luật Việt Nam thì ai cũng đều mắc phải; trong đó có hai
nhà hoạt động môi trường nữ rất nổi bật, có tầm ảnh hưởng không
chỉ trong nước mà cả quốc tế là bà Hoàng Thị Minh Hồng và Ngụỵ
Thụy Khanh.
Các nhà hoạt động môi trường này đều là chuyên gia trong lĩnh
vực môi trường, chuyển đổi năng lượng bền vững, bảo vệ động vật
hoang dã và môi sinh. Họ là CEO và sáng lập các tổ chức phi chính phủ
(NGO) có kinh nghiệm hợp tác với các tổ chức như Liên Hợp Quốc và
các tổ chức quốc tế. Việc bắt giữ và kết tội những trí thức này
bởi những tội danh tùy tiện như “trốn thuế” rõ ràng có mục đích
chính trị nhằm cản trở việc thay đổi các chính sách về năng lượng và
môi trường của Việt Nam vốn đã lỗi thời.
Tháng Sáu 2023, bà Hoàng Thị Minh Hồng
bị bắt với cáo buộc “trốn thuế”
Câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao một mặt
giới chóp bu chính quyền cộng sản Việt Nam cố gắng xin xỏ các nước phát
triển hỗ trợ về vốn và kỹ thuật trong vấn để chuyển đổi năng lượng
bền vững nhằm bớt phụ thuộc vào điện than và đảm bảo an ninh năng
lượng vốn đang rất dễ bị tổn thương, một mặt lại bắt giữ các CEO
và những nhà sáng lập các tổ chức đang thực hiện các chương trình này
cho Việt Nam? Đây rõ ràng là một động tác “lấy đá ghè chân mình”. Tại sao
lại có chuyện “trên trải thảm, dưới rải đinh” hay có uẩn khúc gì
khác?
Một số ý kiến cho rằng có thể là mâu thuẫn trong nội bộ
chính trị Việt Nam. Mặc dù là chế độ độc đảng nhưng trên thực tế
có rất nhiều phe phái và băng nhóm lợi ích nhóm trong hệ thống công
quyền Việt Nam. Các nhóm lợi ích này tranh giành lợi ích kinh tế,
quyền lực và khuynh loát chính sách phát triển quốc gia.
Việc chuyển đổi năng lượng bền vững là một vấn đề chiến
lược và không chỉ liên quan đến an ninh năng lượng mà còn là yêu cầu
và tiêu chuẩn thương mại quốc tế – điều mà các doanh nghiệp da giày,
may mặc Việt Nam đang đối mặt với việc thiếu đơn hàng không chỉ do yếu
tố cầu thị trường giảm mà lý do chính là không kịp chuyển đổi năng
lượng xanh.
Nhưng hiện nay Bộ Tài nguyên và Môi trường và Tập đoàn điện lực Việt
Nam (EVN) là hai cơ quan quản lý nhà nước nắm giữ lĩnh vực này. Không
những trì hoãn việc mua điện từ các dự án điện gió, năng lượng Mặt
trời khiến nhiều doanh nghiệp điện gió, điện Mặt trời đối diện nguy
cơ phá sản mà thậm chí hai cơ quan này tiếp tục các dự án điện than
và phá rừng tự nhiên cho các công trình thủy điện. Điện than và thủy
điện vẫn là những nguồn lợi béo bở cho quan chức.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/09/2018_Khanh-Nguy-Thi_Facebook.jpg
Bà Ngụy Thụy Khanh,
người được mệnh danh “Anh hùng khí hậu”, được trả tự do vào giữa Tháng Năm 2023
sau 16 tháng tù (ảnh: goldmanprize.org)
Là người từng thành lập và phụ trách một tổ chức nghiên cứu
có chức năng phản biện các chính sách kinh tế xã hội thuộc VUSTA –
Liên hiệp khoa học kỹ thuật Việt Nam, trực thuộc Bộ Khoa học Công nghệ,
cá nhân tôi thấy một số khía cạnh khác.
Các tổ chức như CHANGE của bà Hoàng Thị Minh Hồng, Trung Tâm
Phát triển và Sáng Tạo Xanh GreenID của bà Ngụy Thụy Khanh hay VIETSE
của bà Ngô Thị Tố Nhiên đều đang hoạt động với một khung pháp lý
rất yếu. Các tổ chức này mặc dù là tổ chức phi lợi nhuận, định
hướng phục vụ cộng đồng, hoạt động trong các lĩnh vực giáo dục,
truyền thông, tư vấn khoa học kỹ thuật, song các qui định nhà nước đối
với các tổ chức như thế này hiện nay không rõ ràng.
Qui định kế toán đối với các hoạt động phát sinh doanh thu từ
những hoạt động hợp tác, nhận viện trợ, giải thưởng quốc tế, dự
án cộng đồng, tư vấn và chuyển giao khoa học kỹ thuật… đều chưa cụ
thể, không giống như với doanh nghiệp thông thường. Trong khi đó, đầu
tư, chi phí bộ máy, các hoạt động thiện nguyện, chương trình giáo
dục cộng đồng… thì không được ghi nhận hay đưa vào hạch toán. Nó rất
dễ khiến cho các tổ chức này bị cơ quan thuế xét hỏi và gây khó dễ
cũng như khó khăn cho việc quản lý và hạch toán các hoạt động khoa
học kỹ thuật và giáo dục.
Đối với GreenID của bà Ngụy Thụy Khanh là một ví dụ điển
hình. Tổ chức do bà sáng lập là một trong những tổ chức hiệu quả
và có nhiều thành tích nhất của VUSTA – Liên hiệp khoa học kỹ thuật
Việt Nam. Tuy nhiên, qui định chức năng được ghi trong giấy phép hoạt
động khoa học kỹ thuật của GreenID – dù hoàn toàn hợp pháp – nhưng
không có giá trị gì với các cơ quan thuế hay với một viên chức thuộc
ngành an ninh muốn có thành tích về “bảo vệ an ninh chính trị”.
Tư duy phổ biến họ là “thế lực thù địch” – khi đề cập đến tất cả
cá nhân, tổ chức dính dáng khái niệm “độc lập”, nằm ngoài hệ thống do
nhà nước kiểm soát, dám nêu ý kiến phản biện về chính sách xã
hội, môi trường, kinh tế, năng lượng… – là rất phổ biến trong não trạng
những kẻ cầm quyền nói chung từ trung ương xuống địa phương, khiến cho các
tổ chức hoạt động khoa học kỹ thuật, nghiên cứu, những NGO không thể
hoạt động bình thường chứ đừng nói có cơ hội phát triển.
Bản thân cơ quan chủ quản VUSTA cũng không hướng dẫn, kiểm tra
và tư vấn cho các đơn vị hoạt động khoa học kỹ thuật theo qui định nhà
nước nào cho đúng. Ngoài việc thu phí thành viên với mức phí cao hơn
thuế môn bài doanh nghiệp khá nhiều, VUSTA, về thực chất, không có sự
hỗ trợ phát triển cho các thành viên. Khi một đơn vị xuất sắc dành
nhiều giải thưởng quốc tế như GreenID bị vướng vòng lao lý, VUSTA
không có một ý kiến chính đáng nào để bảo vệ thành viên tích cực
nhất của mình và né tránh trách nhiệm là cơ quan chủ quản.
Trong khi hô hào xây dựng thúc đẩy sáng tạo, thúc đẩy kinh tế
số, khởi nghiệp… nhưng giới chức Việt Nam không sẵn sàng tạo ra một
sân chơi bình đẳng giữa tư nhân và nhà nước. Một mâu thuẫn thường
trực khác xuất phát từ “văn hóa phong bì” ở Việt Nam. Các tổ chức
độc lập và nghiên cứu khoa học kỹ thuật như đã nêu trên phần lớn là
những đơn vị quen với cách làm việc minh bạch với nước ngoài. Các
CEO sáng lập đều là những người từng làm điều phối viên các dự án
quốc tế và họ rất dị ứng với việc phải chi phần trăm cho cơ quan
thuế hay cơ quan quản lý nhà nước.
Bản thân cá nhân tôi từng kinh qua việc quản lý một số dự án
khoa học cấp bộ, tôi rất rõ việc phải chung chi qua từng cấp lãnh
đạo Bộ, Cục, Vụ, Viện, kho bạc, tài chính… và người đứng tên dự
án. Chi phí thực sự chi cho một dự án khoa học quả thực rất ít ỏi,
chưa tới 30%; phần còn lại là “chung chi” cho việc “bôi trơn”. Thậm chí một
số dự án khoa học cấp sở và viện đã được ngụy tạo 100% số liệu. Đó
là một trong những lý do mà gần như không có công trình nghiên cứu khoa
học nào do các viện nghiên cứu nhà nước thực hiện có thể ứng dụng
trong thực tế.
Nếu các nhà hoạt động môi trường như bà Ngô Thị Tố Nhiên, Ngụy
Thụy Khanh, Hoàng Thị Minh Hồng… không chấp nhận các đòi hỏi của đám
thuế quan thì việc họ bị gây khó dễ không phải là điều ngạc nhiên.
Việc chấp nhận các dự án quốc tế trị giá hàng triệu đôla được triển
khai thông qua các tổ chức xã hội độc lập như VIETSE của bà Ngô Thị
Tố Nhiên là điều còn chưa sẵn sàng ở Việt Nam.
-==================================================
Báo cáo LHQ: Việt Nam trả
thù người hợp tác với LHQ | Truyền hình VOA 23/9/23
https://www.youtube.com/watch?v=IAkKLYZRB5Q
No comments:
Post a Comment